Maatschappelijke dienstverlening

Wat is maatschappelijke dienstverlening

Maatschappelijke dienstverlening vindt haar oorsprong in het recht van iedereen om menswaardig te kunnen leven. Het begrip menselijke waardigheid ligt dan ook verankerd in de Belgische Grondwet (artikel 23) en in de OCMW-Wet (artikel 1).

Hoewel de menselijke waardigheid nog steeds sterk gekoppeld wordt aan het materiële (onvoldoende inkomsten), nemen we de globale persoonlijke situatie van de burger vandaag meer en meer in ogenschouw. De levenssituatie van de burger wordt hier dan minimaal afgetoetst aan onze grondrechten.

Het OCMW heeft als opdracht om via passende hulpverlening in die maatschappelijke dienstverlening te voorzien. Ze doet dit aan de hand van wettelijke opgelegde taken, wettelijk voorziene taken en lokaal gekozen dienstverlening.

Voorwaarden

Het OCMW kan voorwaarden stellen aan het toekennen van maatschappelijke dienstverlening, waaronder:

• Verblijf op Belgisch grondgebied: Niet alle vreemdelingen hebben recht op maatschappelijke dienstverlening, maar kunnen vaak wel dringende medische hulp ontvangen.
• Behoeftigheid: Via een sociaal onderzoek wordt vastgesteld of de cliënt al dan niet in staat is een menswaardig leven te leiden.
• Leeftijd: Hoewel de OCMW-wet geen specifieke leeftijdsvereiste oplegt, is het principe dat ouders onderhoudsplichtig blijven ten aanzien van hun (meerderjarige) kinderen zolang hun opleiding niet voltooid is (volgens het Burgerlijk Wetboek).
• Uitputting van andere sociale uitkeringen: Eerst moet het recht op andere sociale uitkeringen volledig zijn benut.
• Werkbereidheid: De cliënt moet aantonen dat hij of zij bereid is om te werken.
• Geïndividualiseerd Project Maatschappelijke Integratie (GPMI): In lijn met de leefloonwetgeving kan een GPMI worden opgesteld om integratie en maatschappelijke ondersteuning verder te bevorderen.

Wie beslist over maatschappelijke dienstverlening?

Het is het Bijzonder Comité van de Sociale Dienst (BCSD) dat de beslissingsbevoegdheid heeft over individuele dossiers maatschappelijke dienstverlening.

De decretaal vastgelegde bevoegdheden van het BCSD worden bepaald in artikel 113 van het Decreet Lokaal Bestuur (DLB). Er zijn vier aan het BCSD (of haar sub-comités) toegewezen bevoegdheden :

1. De besluitvorming rond alles wat te maken heeft met maatschappelijke dienstverlening
2. De besluitvorming rond alles wat te maken heeft met maatschappelijke integratie
3. De bekrachtiging van beslissingen van de voorzitter van het BCSD
4. Het geven van (niet-bindend) advies

Maatschappelijke dienstverlening in de praktijk

Een hulpaanvraag via OCMW Online

Een hulpvrager kan op verschillende manieren een hulpvraag stellen aan de sociale dienst van het OCMW: mondeling, telefonisch, per brief of per mail. 

Vanaf maandag 2 juni 2025 komt daar een mogelijkheid bij. Vanaf dat moment kan het ook op een elektronische wijze, via een app.

De POD Maatschappelijke Integratie (POD MI) voorziet deze bijkomende mogelijkheid. Zij hebben het ‘OCMW Online’ genoemd.

De softwarebedrijven die pakketten sociale dienst maken, hebben dit geïntegreerd in hun pakket zodat de OCMW’s dergelijke hulpvragen vlot kunnen opvolgen en behandelen.

OCMW-medewerkers vinden meer informatie op de website(opent nieuw venster) en in de communicatie(opent nieuw venster) van de POD MI.

De POD MI zal ook ruimer communiceren via brochures, website en sociale media.

Online hulpverlening

In het sociaal werk en dus ook in de OCMW’s wordt er steeds meer online hulpverlening voorzien. Deze vorm van hulpverlening omhelst vooral de communicatie tussen cliënt en maatschappelijk werker van de sociale dienst via online tools (apps, beeldbellen, chat, …) binnen de opdracht om de OCMW-cliënten de mogelijkheid te bieden om menswaardig te kunnen leven.

Om individuele steundossiers op te maken, sociaal onderzoek te doen, cliënten te begeleiden, … is het niet mogelijk om zuiver online te werken. Daarom is ook steeds persoonlijk contact (bv. afspraak op de sociale dienst, huisbezoek, …) nodig. Dat is dan blended hulp, nl. de combinatie van persoonlijk contact en online contact binnen de hulpverlening. De wijze waarop alles verloopt kan zo ook op maat van de cliënt worden aangepast.

Online beantwoorden van individuele hulpvragen van cliënten in OCMW's

Hoe kan je online ingaan op individuele hulpvragen?  Waarom iets anders inzetten dan de telefoon? Welke tools kan je inzetten? Tijdens een webinar stond Philippe Bocklandt (Arteveldehogeschool) stil bij de do’s en don’ts van online hulpverlening.  Zijn presentatie en uitleg daarbij kan je via de link hieronder bekijken:

• De ingesproken presentatie van 14/05/2020 : VVSG – online omgaan met individuele hulpvragen in OCMW(opent nieuw venster)
• De bijhorende powerpointpresentatie

De rol van de OCMW’s bij hulpvragen van zorgaanbieder voor personen met een handicap

Sinds de invoering van persoonsvolgende financiering (PVF) en enkele hervormingen in de sector personen met een handicap, krijgen heel wat vergunde zorgaanbieders te maken met nieuwe vraagstukken. Betaalbaarheid én woon- en leefkosten zijn daar een belangrijk voorbeeld van.

In 2023 kregen de OCMW’s reeds een toelichting over PVF door het Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap (VAPH). In maart 2024 kregen de voorzieningen voor personen met een handicap uitleg over de werking van een OCMW bij hulpvragen.

• Welke taken heeft het OCMW? Welke taken zijn wetgevend vastgelegd, en welke niet?
• Doen alle OCMW’s hetzelfde, of zijn er lokale verschillen? Wat kunnen OCMW’s betekenen voor personen met een handicap die woon- en leefkosten moeilijk kunnen betalen?
• Hoe kan de lokale aanpak er uit zien?
• Naar welk OCMW kan je als zorgaanbieder je gebruikers doorverwijzen? Vanaf wanneer kan dat? Hoe kan je vanuit een voorziening zo een aanvraag voorbereiden?

De webinar hierover kan je hieronder herbekijken.