#lokaalDNA: Duurzame ontwikkeling in Zwijndrecht: iedereen telt mee

‘Als duurzame gemeente wil Zwijndrecht tegelijk op het ruimtelijk-ecologische en het sociale vlak voortgang maken,’ zegt Steven Vervaet, schepen van Leefmilieu en Duurzaamheid voor wie duurzame ontwikkeling betekent dat we maken dat de omgeving weer zorg kan dragen voor zichzelf en dat onze aanwezigheid niet ten koste gaat van iets of iemand anders. ‘Soms vallen die inspanningen gewoon samen: zo bieden we de inwoners (bijna) gratis Lijn-netabonnementen aan.

Een inmiddels goed ingeburgerde succesformule die het autogebruik vermindert en tegelijk financiële ondersteuning en basismobiliteit biedt, vooral aan de mensen die dit het hardst nodig hebben.’ Los van de globale duurzaamheidsopgave staat Zwijndrecht onder lokale spanning. Als dorp in verandering voor de poort van Antwerpen voelt de gemeente de druk van de verstedelijking en de ruimtelijke en maatschappelijke uitdagingen die daaruit voortvloeien. De sociale en ecologische ontwikkelingsdoelstellingen worden dan ook zoveel mogelijk geïntegreerd in alle beleidsdomeinen.

Bij de vernieuwing van het gemeentelijke structuurplan legt Zwijndrecht vijf ambities vast. ‘We willen het beslag op de open ruimte drastisch beperken, met een slimme kernversterking hopen we het dorpse weefsel aantrekkelijk te houden, we denken opnieuw na over de publieke ruimte met aandacht voor de klimaatverandering en maatschappelijke kwetsbaarheid, in Zwijndrecht krijgen stappers en trappers de plaats die ze verdienen, en dankzij onze strategische ligging binnen de regio willen we de lokale identiteit en veerkracht versterken,’ zegt Steven Vervaet.

Andere planningsinitiatieven sluiten daarbij aan. Voormalige industriële sites die niet of onderbenut zijn, worden gesaneerd en omgezet naar fijne woonomgevingen, en een woongebied wordt opnieuw omgezet naar agrarisch gebied. ‘Zo kunnen we het ruimtebeslag beperken en toch woningen voorzien voor de groeiende bevolking.’ Steven Vervaet hoopt ook dat de Zwijndrechtse landbouw meer voedsel zal produceren voor de eigen gemeenschap. ‘Het landbouwgebied krijgt ook een tragewegennetwerk met landschapsherwaardering. Samen met de landbouwers onderzoeken we hoe we een duurzaam landbouwpark vorm kunnen geven.’

Net als veel gemeenten wil Zwijndrecht ecosystemen beschermen, herstellen en uitbouwen. De omgeving van het gemeentehuis wordt heringericht met bijzondere aandacht voor water en natuurlijke landschappelijkheid. In de deelgemeente Burcht wordt het Idsteinplein deels onthard als aanzet voor een vergroening. Ook kleinere onthardingsprojecten zijn in de begroting opgenomen, want op dit vlak valt nog veel winst te rapen. Verder staan de herinrichting van de centrale as tussen de deelgemeenten en de heraanleg van de stationsomgeving, twee ingrepen die de verkeersleefbaarheid moeten verbeteren, in het teken van ontharding en vergroening.

Omdat de auto ruimte vreet, hanteert de gemeente bij nieuwe woonontwikkeling een lage autoparkeernorm, terwijl er wordt gewerkt aan hoogwaardig fietscomfort. Er wordt ook een autodeelsysteem ingevoerd. Verder zullen wijkcirculatieplannen het woonweefsel leefbaar maken en de publieke ruimte herverkavelen ten gunste van de zwakke weggebruiker.

Het bosareaal in de gemeente is beperkt, maar dit wordt gestaag uitgebreid. De gemeente kocht pas nog een aantal percelen aan om het Vredesbos te vergroten.

In Burcht wordt de herbestemming van de dorpskerk tot sociocultureel trefpunt de motor van een reconversie. Waar de lokale gemeenschap vandaag gebukt gaat onder een teloorgang van het dorpse karakter, zal de nieuwe bestemming het gemeenschapsgevoel en de levendigheid van de kern heruitvinden. Zo ontstaat een nieuwe verhouding tussen het dorp en de Schelde.

Bij de dorpskernvernieuwing wil Veerle Beernaert als schepen van Armoedebestrijding de kwetsbare mensen zeker niet vergeten. Omdat die maatschappelijke kwetsbaarheid het grootst is in deelgemeente Burcht, komen daar enkele strategische projecten. Zo wordt de geefwinkel er uitgebaat door vrijwilligers, is er pas een opbouwwerker aan de slag en zal het buurt- of sociaal restaurant een onderdeel vormen van het strijdplan tegen armoede, eenzaamheid en uitsluiting.

‘In Zwijndrecht is de strijd tegen armoede en maatschappelijke kwetsbaarheid een speerpunt van het beleid. Daarvoor gebruiken we de armoedetoets: bij elke beleidsbeslissing gaan we na of mensen met een beperkt inkomen en mensen waarvoor de drempel om welke reden ook hoog ligt, kunnen deelnemen,’ zegt Veerle Beernaert, schepen voor Armoedebestrijding en voorzitter van het Bijzonder Comité voor Sociale Dienst waarin een zo rechtvaardig mogelijk en menselijk beleid wordt gevoerd. Kansarme inwoners krijgen maximaal ondersteuning en kansen, zodat ze hun leven (opnieuw) ten volle kunnen ontplooien. Wie de eindjes moeilijk aan elkaar geknoopt krijgt, kan terecht bij de sociale kruidenier B-asiel in Beveren. Wie met de boodschappen niet thuis geraakt, kan de dienst Boodschappen aan huis aanspreken.

Met de Z-pas neemt Zwijndrecht financiële drempels weg. Deze kortingkaart kunnen mensen ook gebruiken voor sportclubs en jeugdbewegingen, voor toneelvoorstellingen en zelfs om schoolboeken voor het secundair onderwijs te kopen. Onderbescherming wordt bestreden door het gat te dichten tussen wie recht heeft op tegemoetkomingen en wie er aanspraak op maakt. Dit jaar wordt de Z-pas in de UiT-PAS geïntegreerd, wat het stigma bij maatschappelijk kwetsbaren wegneemt.

Armoede en ongelijkheid nemen wereldwijd toe. Ook de klimaatverandering is een mondiaal gegeven. ‘Als gemeente draagt Zwijndrecht zorg voor de eigen mensen, maar ze verliest ook het grotere geheel niet uit het oog. We zijn al sinds 2005 Fairtradegemeente,’ zegt Veerle Beernaert die ook schepen van Mondiaal Beleid is. ‘Ons bestuur geeft ook één procent van het werkingsbudget aan ontwikkelingssamenwerking en is hiermee koploper in Vlaanderen.’

Solidariteit toont zich over de grenzen heen, maar ook binnen de gemeente. Tijdens de eerste coronagolf boden mensen spontaan hulp aan en ontstond het platform Zwijndrecht Solidair, dat hulpaanbieders en hulpvragers samenbrengt. Sinds een jaar is er een dienst Burenbemiddeling met getrainde vrijwilligers. Als buren iets niet meer met elkaar uitgepraat krijgen, komen zij langs om te helpen.

Met bijna negen procent sociale huurwoningen haalt Zwijndrecht haar bindend sociaal objectief, en het aantal ingehuurde woningen via het sociaal verhuurkantoor stijgt gestaag. Toch wil de gemeente beter doen om wonen betaalbaar te houden, onder meer met degelijke huurwoningen met een aantrekkelijke publieke ruimte. Een goed en betaalbaar dak boven je hoofd is immers het begin van een menswaardig bestaan.

Vers van de pers is de opstart van een wijkgezondheidscentrum, samen met de gemeente Beveren. Voor mensen die geen huisarts hebben en voor mensen in armoede is dit een grote stap vooruit naar goede, toegankelijke gezondheidszorg.

Van een heel andere orde, maar bepalend voor het welzijn in de gemeente, is het beperken van de lawaaihinder van de snelweginfrastructuur. Daarom komt er de volgende jaren een geluidsbuffer, zodat het geluidsniveau in overeenstemming komt met de gezondheidsnormen voor omgevingslawaai.

Tijdens de lockdown in maart was er overal een aanzienlijke toename van huiselijk geweld, ook in Zwijndrecht. De politie en de maatschappelijk werkers kregen een stijgend aantal oproepen over intrafamiliaal geweld. Mensen uit deze spiraal helpen vraagt professionele begeleiding. Daarom werkt de gemeente Zwijndrecht vanaf dit jaar samen met het Family Justice Centrum van Antwerpen.

Wat goed is voor kinderen, is vermoedelijk goed voor iedereen. Daarom wil Zwijndrecht een intensief traject lopen om ook het label kindvriendelijke gemeente te behalen. Voortaan ondergaat elk beleidsinitiatief niet alleen de armoedetoets, maar ook een kinderkeuring. Om de ‘stille massa’ te horen die bij reguliere participatietrajecten wat buiten beeld blijft, heeft Zwijndrecht een inwonerspanel opgericht. Burgers krijgen drie keer per jaar een aantal vragen voorgeschoteld over het gevoerde of gewenste beleid. Op die manier weet het bestuur hoe groot het draagvlak is voor de wijze waarop de gemeente haar duurzameontwikkelingsdoelstellingen ten uitvoer wil brengen. •

Marlies van Bouwel is hoofdredacteur van Lokaal.
Voor Lokaal 02 | 2021

Ook meedoen aan de Week van de Duurzame Gemeente? Neem een kijkje op www.duurzamegemeente.be.