
De Wisselaar: van uitwisseling naar lokale verandering

De Wisselaar is een methodiek waarbij lokale besturen bij elkaar de mosterd halen om een verandering te realiseren. In 2023 en 2024 werd deze methodiek, met de steun van de ministers van binnenlands bestuur en armoedebestrijding, toegepast door 13 besturen. Dit resulteerde o.a. in een handreiking, met een beschrijving van de verschillende stappen in het proces en de ervaringen van de deelnemers.
Inhoud van deze pagina
Hoe werkt De Wisselaar?
In De Wisselaar spelen altijd twee lokale besturen een rol. Het ene bestuur noemen we het ‘vragende bestuur’. Dit bestuur vertrekt vanuit een specifieke leernood of vraag. Het andere bestuur is het ‘aanbiedende bestuur’. Zij ontvangen het vragende bestuur en nemen hen mee in een grondige verkenning van een eigen praktijk. Die praktijk, in zijn geheel of in bepaalde onderdelen, biedt een antwoord op de vraag en inspireert het vragende bestuur. Na deze ‘deep dive’ ontwerpt en implementeert het vragende bestuur een verandering of aanpassing voor de eigen lokale context. Deze actie vormt (een deel van) de oplossing voor de nood waarmee het traject begon.
“Dit was een zeer leerrijk traject. Deze uitwisseling heeft ons geleerd na te denken over ons organogram, structuur, processen,…en vooral vanuit een visie te vertrekken waarbij de cliënt centraal staat. Ook al vraagt een verandering doorvoeren voldoende tijd, toch zullen binnenkort ook echt concrete resultaten zichtbaar zijn.
Annemie Clerckxafdelingshoofd sociale dienst Stad Leuven
Kennis en expertise delen
De methodiek vertrekt van de sterkte van de kennis en expertise die lokale besturen bezitten. Besturen kunnen veel leren van elkaar, en zijn ook vragende partij om dat te doen. Collega-besturen herkennen immers de uitdagingen die je onderweg tegen komt als geen ander, en zijn een prima kritische vriend.
Iedereen profiteert van nieuwe inzichten
Uit gesprekken met vragende besturen blijkt dat zij daadwerkelijk vooruitgang boeken. Het blijft niet bij uitwisselen, maar er worden veranderingstrajecten ingezet in de eigen organisatie. Ook de aanbiedende besturen vinden de trajecten waardevol, omdat ze ook opnieuw met andere ogen hun werking kijken.
“Ze waarderen de inzichten achter de schermen van het mentorbestuur en het klankbord. Ook de mentorbesturen geven aan nieuwe inzichten te hebben gekregen. Beide besturen komen dus versterkt uit deze oefening. Ze hebben hun netwerk verbreed, over het muurtje gekeken en een actie gestart waar hun kwetsbare burgers beter van worden.
Wim DriesVoorzitter VVSG
De positieve ervaring en de aandachtspunten uit het eerste projectjaar waren een hefboom voor de Vlaamse ministers om het project ook in 2024 verder te zetten waarbij zeven nieuwe besturen instapten. Een beschrijving van de trajecten vind je in de praktijkenbank.
Deelnemende steden en gemeenten
De Wisselaar 1.0
- Mechelen-Leuven: organisatieontwikkeling sociale dienst (met een hertekening basiswerking en teamsamenstelling/ reorganisatie).
- Mechelen-Vilvoorde: aanpak dak- en thuisloosheid (ondersteuning tijdens de gerechtsprocedure uithuiszetting, flow tussen sociale dienst en vredegerecht/griffie).
- Mechelen-Balen: effectieve backoffice processen om ruimte te creëren voor maatschappelijk werk (digitaal sociaal dossier, vlotte baliewerking).
- Mechelen-Ronse: organisatieontwikkeling sociale dienst (ingrijpende omslag in de werking waaraan ook een visieoefening gekoppeld werd).
De Wisselaar 2.0
- Kortrijk-Roeselare: gebruik van sociale balans in het kader van REMI.
- Roeselare-Kortrijk: activering en doorstroom naar de arbeidsmarkt.
- Kortrijk-Oud Turnhout: capteren van en omgaan met signalen van de eerste lijn.
- Oostende-Beerse: hertekenen van de voedselbedeling en voedselstrategie, link met rechtenverkenning en rechtenopname doelgroep.
- Beerse-Liedekerke: opmaak van een armoedebeleid vertrekkende van een omgevingsanalyse.
- Deinze-Brugge: dak- en thuisloosheid: voorkomen van uithuiszettingen.
- Mechelen-Deinze: stroomlijnen van de dienstverlening na fusie, en omgaan met multiproblematieken in de hulpverlening.
Tijdslijn van het project
Eind 2021- februari 2022
Ontwikkeling project VVSG in opdracht van Vlaanderen
Maart 2022 - …
Ontwikkelfase en design model De Wisselaar
2de helft 2022
Communicatie en matching besturen
September 2022
Demo Mechelen en toelichting aanbod
Oktober 2022
Opmaak actieplannen en samenwerkingsovereenkomsten
1 dec 2022-jan 2023
Start trajecten De Wisselaar
Maart 2023
Nieuwe projectoproep De Wisselaar
Januari 2024
Evaluatie trajecten De Wisselaar 1 en kick-off De Wisselaar 2
Februari 2024
Start trajecten De Wisselaar 2.0
Januari 2025
Terugkomdag De Wisselaar 2.0
Februari 2025
Lancering handreiking De Wisselaar: van uitwisseling naar lokale verandering
Methodiek
Tijdens het project testten sociale diensten en OCMW’s de methodiek uit. We zijn ervan overtuigd dat deze aanpak ook in andere beleidsdomeinen en diensten werkt. In de handleiding lees je hoe je ermee begint. Vragen? Neem gerust contact op.

De Wisselaar
Wil je zelf met deze methodiek aan de slag? Een uitgebreide handreiking met stappenplan, tips en sjablonen helpt je op weg.
Meer info
Onze partners
Gerelateerde projecten
-
Warme Steden & Gemeenten voor veerkrachtige jongeren
Lokaal sociaal beleidZorg en gezondheidKinderen en gezinnenVrije tijd -
Scriptieprijs: Lokale besturen en maatschappelijke dienstverlening
Maatschappelijke dienstverleningLokaal sociaal beleid -