Laatst gewijzigd op
18/04/2025
Voedselhulp als hefboom voor sociale inclusie en participatie
Behoort tot het dossier Memorandum 2024
Status
Lopend
Startdatum
Einddatum
Initiatiefnemer
VVSG, Foodsavers en Welzijnsschakels
Voedselhulp geeft mensen in armoede tijdelijk toegang tot eten. Het verlicht onmiddellijke noden, maar lost armoede niet structureel op. Kwalitatieve voedselhulp verbindt mensen daarom ook met sociale rechten en extra ondersteuning. Dankzij samenwerking tussen lokale besturen, voedselpunten en partners draagt voedselhulp bij aan duurzame oplossingen voor armoede en sociale uitsluiting.
Inhoud van deze pagina
VVSG, Foodsavers en Welzijnsschakels versterken samen voedselhulp
Om begeleidende maatregelen bij voedselhulp te versterken, lanceerde de POD Maatschappelijke Integratie met steun van ESF+ middelen een projectoproep voor koepelorganisaties.
Met die steun bundelen de VVSG, Foodsavers en de Welzijnsschakels de krachten om voedselhulp te versterken. Dat doen ze met beleidsmatige ondersteuning én gerichte educatie. Ze zetten in op doordacht beleid, sterke belangenbehartiging en een efficiëntere voedselverdeling. Daarbij staan duurzaamheid en sociale inclusie centraal. Tegelijk bieden ze ondersteuning aan vrijwilligers en professionals in voedselinitiatieven. Denk aan vormingen, kennisuitwisseling en het uitbouwen van netwerken. Zo versterken de partners elkaar en vergroten ze samen hun impact op armoedebestrijding en voedselzekerheid.
De VVSG brengt kennis en praktijkervaring samen in digitale lerende netwerken, een kennisgroep over sociale voedselstrategieën en regionale voedseldagen. Daarbij betrekken we niet alleen lokale besturen, maar ook andere spelers in het voedselhulpsysteem. Zo houden we voeling met de praktijk én met de uitdagingen op het terrein.
Digitaal lerend netwerk Kennisgroep sociale voedselstrategieën
Basisprincipes voedselhulp
Voedselhulp moet mensen niet alleen vullen, maar ook voeden – fysiek én sociaal. Keuzevrijheid en een respectvolle, anonieme aanpak helpen om schaamte en stigmatisering te vermijden. Een warme, gastvrije omgeving maakt het verschil. Door mensen actief te betrekken bij de werking van voedselinitiatieven, creëer je meer eigenaarschap en waardigheid.
Voedselhulp is vaak de eerste stap naar andere vormen van ondersteuning. Die kans moet je benutten. Verbind voedselhulp met welzijns- en gezondheidsdiensten, budget- en schuldbemiddeling, werkgelegenheidsprogramma’s en huisvesting. Ook educatieve en participatieve activiteiten – zoals kookworkshops of infosessies over gezonde voeding – versterken de zelfredzaamheid.
Sociale kruidenier in Oostende en in Kasterlee(opent nieuw venster) (video) en Antenne in Oostende: meer dan een sociale kruidenier (praktijkvoorbeeld).
Voedselhulp kan ook sociale samenhang versterken. Denk aan sociale kruideniers of buurtrestaurants als ontmoetingsplekken, waar mensen niet alleen hulp krijgen, maar ook verbinding ervaren. Vrijwilligerswerk speelt hierin een sleutelrol: het geeft mensen een betekenisvolle rol en versterkt het gemeenschapsgevoel.
Ook initiatieven rond samen koken en eten brengen mensen dichter bij elkaar. Samenwerking met scholen, sociale economie en buurtwerkingen draagt bij aan een solidaire lokale gemeenschap.
Voorstelling sociale buurtwinkel Komerin in Keerbergen(opent nieuw venster) (video) en de langste tafel van Roeselare (praktijkvoorbeeld).
Iedereen heeft recht op gezonde, kwaliteitsvolle voeding. Ook mensen in armoede. Lokale voedselinitiatieven zorgen voor toegang tot verse producten. Vormingen over voeding, koken en voedselverspilling helpen mensen om bewuste keuzes te maken en hun gezondheid in eigen handen te nemen.
Voedselhulp moet ook ecologisch en logistiek duurzaam zijn. Door samen te werken met lokale boeren, voedselhubs en initiatieven uit de korte keten, versterk je de lokale economie en verklein je de ecologische voetafdruk. Een doordachte organisatie van transport, opslag en infrastructuur zorgt ervoor dat voedseloverschotten beter benut worden.
Voedseldistributieplatform Kuurne(opent nieuw venster) (video) en Foodsavers Kempen: Opstart, versterking en uitbouw van lokale voedselinitiatieven in een landelijke regio(opent nieuw venster) (video).
Lokale besturen spelen een sleutelrol in de coördinatie van voedselhulp. Ze brengen voedselbanken, sociale kruideniers, welzijnsdiensten, vrijwilligersorganisaties en andere partners samen. Zo ontstaat een sterk lokaal netwerk, gedragen door samenwerking en gedeelde verantwoordelijkheid. Inspirerende praktijkvoorbeelden tonen hoe gemeenten voedselhulp structureel verankeren in hun armoedebeleid.
Toekomstmodel voedselondersteuning en materiële hulp stad Gent(opent nieuw venster) (video).
Voedselhulp staat niet los van het bredere voedsel- en armoedebeleid. Ze krijgt een plaats binnen beleidskaders zoals de duurzame ontwikkelingsdoelen (SDG’s), de Vlaamse voedselstrategie en de Europese Farm to Fork-strategie. Beleidsbeïnvloeding en duurzame financiering zijn nodig om voedselhulp structureel te verankeren.
Een menswaardig en duurzaam voedselbeleid in Stad Antwerpen(opent nieuw venster) (video)
Sociale voedselstrategieën
Eén op de vier lokale besturen heeft vandaag een voedselstrategie. Die vertrekt vaak vanuit milieu- of klimaatdoelstellingen, zoals duurzaamheid, korte ketens of minder voedselverlies. Maar de sociale dimensie krijgt daarbij nog te weinig aandacht.
Nochtans liggen hier belangrijke maatschappelijke kansen. Voedselbeleid kan een krachtige hefboom zijn in de strijd tegen armoede en sociale ongelijkheid. Door voedselstrategieën te koppelen aan thema’s zoals voedselhulp, voedselzekerheid, gezonde schoolmaaltijden en de structurele aanpak van voedselongelijkheid, ontstaat er ruimte voor een meer geïntegreerd en sociaal rechtvaardig beleid.
Een sociale voedselstrategie vertrekt niet enkel vanuit ecologische doelstellingen, maar zet ook in op inclusie, gezondheid en gelijke toegang tot voedsel voor iedereen. Lokale besturen kunnen hierin het verschil maken.
Praktijkvoorbeelden: Opstart, versterking en uitbouw van lokale voedselinitiatieven in een landelijke regio / Foodsavers Kempen(opent nieuw venster) (video). Toekomstmodel voedselondersteuning en materiële hulp stad Gent(opent nieuw venster) (video). Een menswaardig en duurzaam voedselbeleid in Stad Antwerpen(opent nieuw venster) (video)
Activiteiten
Het lerend netwerk is een digitale bijeenkomst die elk trimester plaatsvindt voor lokale besturen. Tijdens de sessies delen zij gedachten, zorgen en praktijkvoorbeelden over thema's zoals voedselhulp als hefboom, voedselongelijkheid, voedselzekerheid en de sociale verankering van voedselstrategieën. Deze interactieve webinars zijn gericht op leidende ambtenaren en beleidsmedewerkers van lokale besturen/OCMW’s.
Schrijf je in voor het volgende webinar en mis geen enkele sessie
Voedselhulp, voedselzekerheid en voedselongelijkheid zijn thema’s die steeds meer aandacht vragen binnen lokaal beleid. Hoe zorg je ervoor dat iedereen toegang heeft tot gezond en duurzaam voedsel? Hoe kan je voedselhulp structureel verankeren zonder afhankelijk te zijn van giften? Welke goede voorbeelden en innovatieve praktijken bestaan er al?
- Om lokale besturen hierin te ondersteunen, lanceren we deze kennisgroep waar:
- Je vragen kan stellen en expertise kan delen
- Je goede praktijken en beleidsmaatregelen kan uitwisselen
- We actuele informatie en beleidsontwikkelingen delen
- Netwerkmogelijkheden ontstaan met andere lokale besturen en relevante partners
Sluit je aan bij de kennisgroep en leer van andere geëngageerde beleidsmakers en praktijkexperten.
De regionale voedseldagen zijn ontmoetingsmomenten waarop we in elke Foodsavers-regio, samen met een gastgemeente, aan de slag gaan rond sociale voedselstrategieën. Via inspirerende lezingen, interactieve workshops en werkbezoeken brengen we diverse spelers uit het voedselhulplandschap – van gemeenten en voedselbanken tot voedselpunten en sociale initiatieven – met elkaar in verbinding. Zo bouwen we samen aan sterkere netwerken en duurzamere voedseloplossingen.
We hebben nog geen datum geprikt voor de regionale voedseldag. Zodra die vastligt, laten we het hier weten.
We bouwen aan een duurzaam ecosysteem voedselhulp, met als doel een sterker, meer samenhangend en toekomstgericht voedselhulplandschap in Vlaanderen. Twee keer per jaar organiseren we een overlegmoment met de koepelorganisaties die actief zijn binnen dit ecosysteem: Voedselbanken, Foodsavers, Welzijnsschakels, Sint-Vincentius, SAAMO, sociale kruideniers en andere partners.
Tijdens deze overlegmomenten werken we aan een gezamenlijke visie op voedselhulp, die we gaandeweg verscherpen en gezamenlijk onderschrijven. We denken na over de kwaliteit en toekomst van voedselhulp, over versterking van het bestaande aanbod en over gedeelde fundamenten zoals semantiek, modellen van voedselpunten en maatschappelijke impact.
We vertrekken telkens vanuit onderzoeksvragen en inzichten uit het veld, om zo te zorgen voor een wetenschappelijk onderbouwde en praktijkgerichte aanpak. De stem van mensen in armoede, ervaringsdeskundigen en vrijwilligers vormt hierbij het vertrekpunt: de bottom-up blik is essentieel voor een ecosysteem dat echt werkt.
Het ecosysteem Voedselhulp wil ruimte creëren voor afstemming, samenwerking en gedeelde belangenbehartiging. Door in te zetten op wat ons verbindt en op wederzijdse bereidheid om samen te werken, kunnen we sterker terugkoppelen naar Vlaanderen en beter naar onze achterban.
