Geraardsbergen: Valorisatie matten en mattenwei

Tekst: Aline Verbrugge op basis van interview (maart 2021) met Annemieke van Laethem  (Annemieke.vanlaethem@geeraardsbergen.be, 0486/77.91.89). Geraardsbergen zit in de analyse fase.  

Presentatie Valorisatie matten en mattenwei

Opstart lokale voedselstrategie 

Hoe is het idee ontstaan? 

Geraardsbergen is gekend voor de muur, de mattentaarten en Manneken Pis. De Geraardsbergse mattentaarten zijn een erkend streekproduct. De matten die gebruikt worden om de mattentaarten te maken moeten in Lierde of Geraardsbergen geproduceerd zijn en de mattentaarten moeten in Geraardsbergen of Lierde gebakken zijn. 

Het traject om matten te maken is heel arbeidsintensief. Steeds minder boeren laten dit vallen omdat het niet voldoende rendabel is. Momenteel zijn er in Geraardsbergen en Lierde maar 7 boeren meer die matten produceren. 

De Dender zorgt voor heel veel klaver in de dendervallei in Geraardsbergen waardoor de melk vetter is en je makkelijker matten kan maken en een betere smaak bekomt. De Dendervallei is overstromingsgevoelig waardoor je er bij wijze van spreken enkel koeien kan opzetten. 

Geraardsbergen is ook bezig met de afbakening van stedelijk gebied. Ruimtelijk plan wordt herbekeken in samenwerking met de provincie. Hieruit blijkt dat 54% van de grond in Geraardsbergen landbouwgrond is. In dit kader is nagegaan hoe de grond een meerwaarde kan zijn voor de stad. Zo ontstond het idee om een voedselhub te creëren waar ze kunnen experimenteren met voedsel.  

Kan je kort jullie voedselproject toelichten?

De gemeente heeft dit project getrokken. De dienst economie nam initiatief vanuit de gedachte om de mattentaarten ‘niet te doen uitsterven’. Momenteel heeft de collega van dienst toerisme dat mee opgenomen om samen het project te trekken en over het hele grondgebied te kunnen doortrekken. 

Geraardsbergen is nagegaan hoe ze het proces van mattentaarten rendabeler kunnen maken. 

In de opzet van een voedselstrategie wordt een breder kader dan enkel matten(wei)valorisatie opgenomen: pluktuinen, voedselverspilling verminderen, lege brooddozen vermijden, hoevetoerisme, … 

 

Welke rol heeft de gemeente hierin gespeeld? 

Stad Geraardsbergen heeft de volgende oplossingen geïdentificeerd: 

  • Meerwaarde creëren voor mattentaart door meer marketing, toeristisch op in te zetten.                 - Nieuwe vormen van communicatie en marketing 

  • Het productieproces van de matten opwaarderen. Tot op vandaag was de mattenwei een restproduct, er werd niets mee gedaan. Wekelijks worden enorme liters verspild terwijl onderzoek aangeeft dat wei ook enorm veel voedingstoffen bevat en er mogelijkheden zijn om daar nieuwe producten mee te maken of er een andere toepassing aan te geven.                                   - Andere toepassing: bv gewassen sneller doen groeien door bemesting van wei op de velden, experimentele fase                              - Zoeken naar menselijke toepassing van wei

  • Formulering voedselstrategie

  • Ze zijn erin geslaagd samen te werken door de verschillende partijen samen te roepen en de problematiek voor te leggen. Er heerst veel over circulaire economie, maar de doorslag was het horen dat er wekelijks 20 000 liter wei in de riolering beland. 

Met welke diensten werken jullie samen ? 

Diensten economie, milieu, duurzaamheid, mobiliteit en toerisme.  

Welke externe financiering en partners hebben jullie ingezet ?

Externe partners: 

  • Provincie Oost-Vlaanderen: Zeer actief m.b.t. streekproducten en landbouwprojecten 

  • Dienst landbouw van de provincie: Provincie heeft ook expertise in landbouw 

  • POM (Provinciale ontwikkelingsmaatschappij): Studie POM Oost-Vlaanderen  

Subsidies: 

Provinciaal en Europees zijn er redelijk veel subsidiekanalen.  

Aanvraag bij koning Boudewijn stichting 

  • Dossier net ingediend (voorjaar 2021) “Valorisatie van matten en mattenwei” 

  • Naam oproep: Een Fonds voor Duurzame Materialen en Energiebeheer, (oproepproject met regionale focus) 

  • Einde subsidieproject is voorzien voor 30 juni 2023 (= vrij lang project)  

Provincie Oost-Vlaanderen oproep 

  • Plattelandsprojecten 

  • Leader 

Wat zijn de successen en de uitdagingen ?

Successen: 

  • Geraardsbergse mattentaarten kunnen behouden worden door dit project. De meerwaarde van een streekproduct (identiteit), de kwaliteitsgarantie (oorsprong, authenticiteit) is een troef voor de economie en toerisme in Geraardsbergen.Grondstoffen binnen een kleine straal (Geraardsbergen-Lierde). 

  • Behoud van traditionele lokale landbouwactiviteiten – ambachtelijke productie van de matten bij lokale boeren. Een hoger potentieel lokaal toeristisch aanbod zoals hoevetoerisme, een eerlijke prijs door potentiële meerprijs.  

Uitdagingen: 

  • Prijs van de boeren is niet gestegen over de jaren heen omdat die boeren daar gradueel niet meer voor vroegen, bakkers idem. Product is niet echt gecommercialiseerd, weinig waardecreatie. 

  • Alle partijen rond de tafel en met de neuzen in dezelfde richting krijgen.

  • Boeren hun eerste prioriteit is hun landbouwbedrijf, er moet dus een duidelijke positieve kosten-baten analyse zijn. 

  • Financiering vinden 

  • Logistiek: wei wordt op de boerderij gemaakt, FAVV veilig en praktisch vervoeren. Strenge wetgeving rond voedsel. 

  • De oplossingen zijn ook niet altijd de goedkoopste. Idealiter kan je de boerderij uitrusten om ook de productie te doen. 

  •  
  • Strikte eisen traditionele productiemethoden + verplichte aankoop matten bij lokale boeren => arbeidsintensief => hoge productiekost => stijging prijs mattentaart                                                               - Ondanks bescherming BGA, geen controle, ook geen controle over recept -> kans op industrialisering van de productie van mattentaart 

  • Door corona loopt het vertraging op, maar normaal moet er dit jaar een voedselstrategie geformuleerd worden door de Stad Geraardsbergen.