Vluchtelingen uit Oekraïne

naar de overzichtspagina

Overzicht

Ziekteverzekering en arbeidsongeschiktheid

Ziekteverzekering

Er is recht op ziekteverzekering.  Dat recht kan geopend worden als gerechtigde of als persoon ten laste. Het recht op ziekteverzekering kan geopend worden vanaf de datum van het attest van tijdelijke bescherming (of het bewijs van registratie) en heeft terugwerkende kracht tot de eerste dag van het kwartaal. Met het attest tijdelijke berscherming (of het bewijs van registratie)  kunnen de mensen naar het ziekenfonds gaan. Ze moeten niet wachten op de afgifte van de bijlage 15 of de A kaart. Een potentieel recht op ziekteverzekering in Oekraïne speelt geen rol. Voor een eventueel inkomensonderzoek wordt enkel rekening gehouden met de inkomsten in België.

De aansluiting gebeurt met terugwerkende kracht tot de eerste dag van het kwartaal waarin het bewijs van registratie of het attest van tijdelijke bescherming wordt afgeleverd.  Het RIZIV vraagt ook dat zorgverleners hun factuur uitstellen tot de aansluiting bij de ziekteverzekering in orde is gebracht. Zorgverleners kunnen de tijdelijk beschermden herkennen aan hun bewijs van registratie of hun attest van tijdelijke bescherming (dat wordt niet ingetrokken bij de afgifte van de bijlage 15). 

Er is vaak ook recht op verhoogde tegenmoetkomingen en de vrijstelling van de persoonlijke bijdrage. Vanaf 1 september 2023 moet er voor personen met tijdelijke bescherming een inkomensonderzoek gebeuren. Er moet een ondertekende aanvraag ingediend worden en binnen de 2 maanden moet een verklaring op eer voorgelegd worden. Opgelet, als een persoon met tijdelijke bescherming ingeschreven wordt als persoon ten laste van een gerechtigde die geen tijdelijke bescherming heeft of andersom, dan zijn de gewone regels van toepassing en kan de verhoogde tegemoetkoming eventueel beëindigd worden. Voor de maximumfactuur worden gastgezin en opgevangen gezin in principe apart bekeken.

Wat de vrijstelling van de persoonlijke bijdrage betreft, daar is enige onduidelijkheid ontstaan omdat de tijdelijk beschermden toch facturen voor de betaling van de persoonlijke bijdragen ontvangen van de ziekenfondsen. We deden navraag bij het RIZIV en de POD MI. De vrijstelling geldt voor de bijdragen voor de wettelijk verplichte ziekteverzekering maar niet voor de bijdragen voor de aanvullende verzekeringen van de ziekenfondsen. Het RIZIV kan immers enkel beslissingen nemen m.b.t. de wettelijk verplichte ziekteverzekering, niet m.b.t. de aanvullende verzekeringen. Elk ziekenfonds beslist zelf over de aanvullende verzekeringen en de daarvoor gevraagde bijdrage. Alleen bij de HZIV zijn er geen aanvullende verzekeringen. Wie zich aansluit bij een bepaald ziekenfonds, sluit zich ook automatisch aan bij de verplichte aanvullende verzekeringen die dat ziekenfonds aanbiedt (tenzij het ziekenfonds ze dus optioneel aanbiedt) en moet daarvoor ook de persoonlijke bijdragen betalen. Voor hulpvragers met recht op equivalent leefloon neemt de POD MI de persoonlijke bijdragen aan het ziekenfonds ten laste en dat zowel voor het deel wettelijk verplichte verzekering als voor het deel niet optionele aanvullende verzekeringen. Dus die aanvullende verzekeringen waarbij de betrokkene zich verplicht aansluit als dat ziekenfonds gekozen wordt. De bijdragen voor optionele aanvullende verzekeringen waarbij de betrokkene de keuze heeft, worden niet ten laste genomen door de POD MI. Lees meer over de persoonlijke bijdragen op RIZIV en ControleDienstZiekenfondsen 

Voor niet-begeleide minderjarige tijdelijk beschermden stelt zich een specifiek probleem voor de aansluiting bij het ziekenfonds. Door het tekort aan voogden moeten deze NBM vaak meerder maanden wachten op een voogd. Lees meer op Niet-begeleide minderjarige. Een aantal ziekenfondsen weigert de aansluiting van de NBM als gerechtigde  zolang de voogd geen toestemming gegeven heeft. De VVSG betreurt dat omdat de handelingsonbekwaamheid van de minderjarige bedoeld is om te beschermen en niet om bijkomende moeilijkheden te veroorzaken. Het is moeilijk te zien hoe een aansluiting bij de ziekteverzekering nadelig zou kunnen zijn voor de minderjarige. Voor de aansluiting van de NBM als persoon ten laste vragen de ziekenfondsen meestal  geen toestemming van de voogd. Hier stelt zich echter een ander probleem. Als de NBM opgevangen wordt in een pleeggezin volstaat de inschrijving op hetzelfde adres opdat de NBM aangesloten kan worden als persoon ten laste (art 123, 3, f) van het KB van 3 juli 1996). Als de NBM evenwel bij familie of vrienden opgevangen wordt en ingeschreven wordt met de specifieke code (LOG) 06 "tijdelijke bescherming" in IT 141 (gezinssamenstelling) , dan staat de NBM niet op de gezinssamenstelling van het gezin en kan de NBM volgens het RIZIV niet aangesloten worden als persoon ten laste. Het gaat dan immers over een tijdelijke situatie en volgens de reglementering moet de gerechtigde “definitief” instaan voor het onderhoud van het kind in de plaats van de ouders opdat de inschrijving als persoon ten laste mogelijk is.

Om de aansluiting van de tijdelijke beschermde vluchtelingen zo snel mogelijk in orde te brengen, voorzien het RIZIV en de ziekenfondsen een vereenvoudigde procedure. Die houdt in dat er geen bestaansmiddelenonderzoek moet gebeuren.

Om de aansluitingen zo vlot mogelijk te laten verlopen, hebben de ziekenfondsen (Christelijke, Neutrale, Socialistische, Liberale, Onafhankelijke en de hulpkas) een gezamenlijke aanpak afgesproken. In elke provincie werd hierover een mail aan de OCMW's bezorgd samen met de inschrijvingsformulieren en de contactadressen van de ziekenfondsen. Het komt erop neer dat de aansluiting via digitale weg kan als de volgende documenten digitaal ingevuld, ondertekend door de tijdelijk beschermde en met vermelding van een contactpersoon bezorgd worden:

  • Aansluitingsformulier van het gekozen ziekenfonds (zie provinciale mailing)
  • Attest tijdelijke bescherming of bewijs van registratie (in afwachting van een attest tijdelijke bescherming).

Uiteraard kan de tijdelijk beschermde ook nog steeds zelf naar het ziekenfonds van zijn keuze stappen om de aansluiting in orde te brengen, al dan niet met begeleiding van familie, vrienden of gastgezin. Ook kunnen er lokaal nog steeds afspraken gemaakt worden om het aansluiten van de tijdelijk beschermden zo efficiënt mogelijk aan te pakken. In vorige periodes van hoge instroom werd er met zitdagen van de lokaal aanwezige ziekenfondsen in het sociaal huis gewerkt. De digitale weg kan dienen om minder zelfredzame mensen die er op eigen kracht niet in slagen om de aansluiting in orde te brengen toch snel verder te helpen vanuit het OCMW zonder dat zij naar het ziekenfonds moeten gaan. Om de werklast te spreiden wordt gevraagd om de tijdelijke beschermden te verdelen over de verschillende ziekenfondsen. Ook vanuit de academische wereld werd deze spreiding al bepleit. Uiteraard moet eerst en vooral het keuzerecht van de betrokkene gerespecteerd worden. Voor de mensen die geen keuze maken, kan er in de mate van het mogelijke rekening gehouden wordt met de verdeling. De ziekenfondsen werken nog aan een reeks veelgestelde vragen per doelgroep alsook aan een webinar. Meer informatie over de aansluiting en rechten van de Oekraïense vluchtelingen in deze presentatie van de ziekenfondsen.

Voor meer informatie: RIZIV. OCMW's kunnen ook voorschieten.  OCMW's die met eigen middelen medische kosten betaald hebben, kunnen die kosten terugvorderen bij het ziekenfonds. Lees de omzendbrief van het RIZIV voor meer informatie.

In de FAQ de POD MI staat dat "dringende medische hulp wordt toegekend aan personen die Oekraïne verlaten hebben omwille van de oorlog en die aan het OCMW verklaren dat zij aanspraak maken op het statuut van tijdelijke bescherming". Dit gaat over verschillende situaties:

  • mensen die nog geen stappen ondernomen hebben maar verklaren dat ze dat nog zullen doen,
  • mensen die al een aankomstverklaring hebben maar zich nog niet konden registreren (nog niet geprobeerd of onverichter zake uit Brussel teruggekeerd),
  • mensen die al een deel van de registratie doorlopen hebben maar nog geen bewijs van (pre-)registratie of attest van tijdelijke bescherming kregen 
  • mensen die al een attest van tijdelijke bescherming hebben maar zich nog niet bij de gemeente hebben aangemeld voor de afgifte van de bijlage 15 en de A kaart.

Voor de eerste 2 gevallen is dat een afwijking van de geldende regelgeving die bepaalt dat mensen in die situatie geen recht hebben op dringende medische hulp. Dit omdat oorlogsvluchtelingen toch wel in een andere situatie verkeren dan toeristen en de medische zorgen toch op zijn minst gewaarborgd moeten zijn. In de laatste 2 gevallen is er een dubbele oplossing. Ofwel dringende medische hulp. Ofwel ziekteverzekering met terugwerkende kracht. De aansluiting bij de ziekteverzekering kan immers met terugwerkende kracht in orde kan worden gebracht. In afwachting kan het OCMW voorschotten toekennen als de zorgverstrekker de facturatie niet uitstelt tot de aansluiting gebeurt is zoals gevraagd wordt door het RIZIV.

Arbeidsongeschiktheid - gezinssituatie 

De gezinssituatie kan een invloed hebben op de arbeidsongeschiktheidsuitkering.In principe wordt rekening gehouden met de inkomsten van niet-verwante personen die op hetzelfde adres wonen. Dat kan leiden tot een verlaging van de uitkering. Voor gastgezinnen die tijdelijk beschermde vluchtelingen uit Oekraïne opvangen heeft dat echter geen gevolgen voor hun uitkering.

Wanneer Oekraïense vluchtelingen ingeschreven worden op de hoofdverblijfplaats van een persoon die arbeidsongeschikt is, worden deze opgevangen personen voor de berekening van de arbeidsongeschiktheidsuitkering niet beschouwd als deel van het gezin. Het opvangen van Oekraïense vluchtelingen zal dus nooit tot een verlaging van de uitkering leiden.

Lees hier meer.

Personen met een handicap

Federale tegemoetkomingen

Tijdelijk beschermde Oekraïense vluchtelingen met een handicap kunnen aanspraak maken op een tegemoetkoming voor personen met een handicap.

De Directie-generaal Personen met een handicap organiseert zich momenteel om zo spoedig mogelijk de integratietegemoetkoming aan Oekraïners die tijdelijke bescherming in België genieten toe te kennen.  Wat de inkomensvervangende tegemoetkoming betreft, deze procedure is complex. Daarom zullen de personen in eerste instantie naar de OCMW’s worden doorverwezen voor de toekenning van een equivalent leefloon. Daarna zal het recht op de inkomensvervangende tegemoetkoming eventueel worden onderzocht. Lees hier meer.

Lees de FAQ van DG Personen met een Handicap.

Hier lees je meer in het algemeen over de federale tegemoetkoming voor personen met een handicap (vreemdelingen).

Vlaamse tegemoetkomingen

Het Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap (VAPH) verleent een aantal tussenkomsten voor personen met een handicap.  Vreemdelingen met een handicap moeten zowel de algemene voorwaarden als een specifieke verblijfsvoorwaarde vervullen. Die verblijfsvoorwaarde  geldt niet voor tijdelijk beschermden uit Oekraïne. Zij moeten dus niet eerst 5 jaar in België verblijven vooraleer ze gebruik kunnen maken van VAPH-ondersteuning. Maar dat betekent jammer genoeg niet dat ze meteen de nodige hulp kunnen krijgen. Ook voor de tijdelijk beschermden geldt dat zij eventueel zullen moeten wachten op een budget.

Het VAPH biedt zowel rechtstreeks toegankelijke hulp als niet rechtstreeks toegankelijke hulp voor tijdelijk beschermden uit Oekraïne met een (vermoeden) van handicap. Rechtstreeks toegankelijke hulp is beperkte, handicapspecifieke ondersteuning in de vorm van begeleiding, dagopvang of verblijf voor wie af en toe hulp nodig heeft. Voor rechtstreeks toegankelijke hulp is geen aanvraag bij het VAPH of de intersectorale toegangspoort nodig.  

We overlopen kort wat allemaal mogelijk is.

Zowel meerderjarigen als minderjarigen kunnen gebruik maken van een dienst rechtstreeks toegankelijke hulp.

Minderjarigen moeten een aanvraag richten tot de intersectorale toegangspoort als ze gebruik willen maken van de ondersteuning door een multifunctioneel centrum (MFC) of hulpmiddelen en aanpassingen of een persoonlijke-assistentiebudget willen krijgen.

Volwassenen kunnen een aanvraag doen bij het VAPH voor het verkrijgen van een tegemoetkoming voor hulpmiddelen en aanpassingen of voor een persoonsvolgend budget.

 

Hier lees je alle info van het VAPH over Oekraïne.

Hier lees je meer over de Vlaamse tegemoetkomingen voor personen met een handicap (vreemdelingen).

 

Groeipakket

Er is recht op Groeipakket. Het recht op Groeipakket gaat in op de datum van  het attest van tijdelijk bescherming, dit is ook de datum van inschrijving in het vreemdelingenregister. De datum van de inschrijving is te vinden in  IT 202. Zodra het gezin ingeschreven is, staat vast dat de voorwaarden voor de toekenning van een groeipakket vervuld zijn (wonen in Vlaanderen en verblijfsrecht). Bij samenwoonst van rechthebbende gezinnen, worden zij beschouwd als afzonderlijke gezinnen. Het opvangen van tijdelijk ontheemden heeft dus geen negatieve impact op het recht van het gastgezin en evenmin op het recht van het opgevangen gezin. Alles wordt in het werk gesteld om na de inschrijving in het vreemdelingenregister zo snel mogelijk te betalen, liefst op een Belgische bankrekening maar een uitbetaling met circulaire cheque is ook mogelijk. Lees meer op groeipakket.be/Oekraïne

Er wordt gevraagd om de gezinnen te ondersteunen bij het indienen van de aanvraag van zodra ze in in het vreemdelingenregister ingeschreven staan. Met het oog op een centrale informatiedeling en de snelle toeleiding naar het Groeipakket voor de tijdelijk ontheemden vervult de publieke uitbetaler FONS van het Agentschap Uitbetaling Groeipakket een centrale rol. Om deze snelle toeleiding te faciliteren, werd deze eenvoudige aanvraagtool ontwikkeld waarmee OCMW's (en gemeenten) snel en efficiënt aanvragen kunnen indienen. Ook intern is alles voorzien om de aanvragen accuraat af te handelen zodat de gezinnen de eerste betaling snel ontvangen. Vanzelfsprekend kan het gezin ook nog steeds zelf een aanvraag doen. In dat geval kan het gezin kiezen voor een uitbetaler van het Groeipakket en de aanvraag zoals elk ander gezin digitaal, via mail of op papier indienen. Hebben jullie nog vragen over de tool of andere zaken, dan kunnen jullie steeds terecht bij partners@vutg.be.

Vlaamse Sociale Bescherming

De Vlaamse Sociale Bescherming (VSB) omvat het zorgbudget voor zwaar zorgbehoevenden, het zorgbudget voor personen met een handicap en het zorgbudget voor ouderen met een zorgnood maar staat ook in voor de financiering van residentiële ouderenzorg en de tegemoetkomingen voor mobiliteitshulpmiddelen. 

Er moeten 3 voorwaarden vervuld zijn om rechten te kunnen openen in de VSB:

  • aansluiting bij een zorgkas
  • bijdrageplicht voldoen
  • verblijfsrecht.

Tijdelijk beschermde vluchtelingen uit Oekraïne die in Vlaanderen wonen, zijn verplicht om zich bij een zorgkas en dus bij de VSB aan te sluiten. Vanaf 26 jaar zijn ze ook bijdrageplichtig. 'Wonen in Vlaanderen’ betekent dat de betrokkene is ingeschreven in het vreemdelingen- of bevolkingsregister. Voor minderjarigen volstaat het wachtregister. Er is recht op een verminderde bijdrage voor rechthebbenden op verhoogde tegemoetkomingen in de ziekteverzekering.

Tijdelijk beschermde vluchtelingen uit Oekraïne hebben geen recht op de zorgbudgetten omdat ze de woonvoorwaarde niet vervullen. De woonvoorwaarde houdt kort samengevat in dat de aanvrager minstens 10 kalenderjaren waarvan 5 opeenvolgende kalenderjaren in Vlaanderen heeft gewoond.

Lees hier meer over de voorwaarden voor tegemoetkomingen in de Vlaams Sociale Bescherming voor vreemdelingen (algemeen).

Lees hier meer over de Vlaamse Sociale Bescherming voor Oekraïense vluchtelingen

Werk

Werknemer

Tijdelijk beschermde vreemdelingen, concreet dus de Oekraïense tijdelijk ontheemden alsook hun tijdelijk beschermde familieleden, hebben onbeperkte toegang tot de arbeidsmarkt. Zij kunnen werken bij alle werkgevers zonder beperkingen en zonder dat er een gecombineerde vergunning (arbeidskaart) moet worden aangevraagd. Dat recht wordt ook vermeld op de bijlage 15 en de A kaart. 

Lees meer op Werk en Activering

Lees meer op Vlaanderen helpt Oekraïne - Werk Hier vind je onder andere hier een landingspagina met informatie om nieuwkomers wegwijs te maken op onze arbeidsmarkt, met ook een Oekraïense versie (opent in nieuw venster).

Zelfstandige

Sinds 20 augustus 2022 zijn tijdelijke beschermde vreemdelingen, concreet dus de Oekraïense tijdelijk ontheemden alsook hun tijdelijk beschermde familieleden, vrijgesteld van de verplichting houder te zijn van een beroepskaart om te werken als zelfstandige (artikel 1 KB van 3 februari 2003 - gewijzigd door het KB van 30 juli 2022 - Belgisch Staatsblad 10 augustus 2022).

Voor de registratie om als zelfstandige in Vlaanderen te kunnen starten (inclusief aanvragen van ondernemingsnummer, aansluiting bij een sociaal verzekeringsfonds, etc.) kan contact opgenomen worden met één van de erkende ondernemingsloketten

Lees meer op Beroepskaart voor buitenlandse ondernemers

Lees meer over een beroepskaart voor zelfstandigen.

 

Werkloosheid, loopbaanonderbreking en tijdskrediet

Voor de periode van 24 februari 2022 tot en met 28 februari 2023 heeft de opvang van Oekraïense vluchtelingen geen invloed op de gezinstoestand van de werkloze of de werknemer in loopbaanonderbreking of tijdskrediet en evenmin op de onderbrekingsuitkeringen van deze laatsten.

Om het behoud van de gezinstoestand aan te vragen, moet er wel een aangifte worden ingediend.

Hier lees je meer en vind je de aangifteformulieren.

Sociaal tarief gas en elektriciteit

Wie recht heeft op (equivalent) leefloon, heeft in principe ook recht op het sociaal tarief voor gas en elektriciteit. Voor heel wat mensen wordt dit recht automatisch toegekend door de kruising van gegevens uit de kruispuntbank sociale zekerheid (weliswaar vanaf de 1 ste dag van elk kwartaal). Hier lees je wie recht heeft op het sociaal tarief en hoe dit toegepast wordt.

Ook tijdelijk beschermde vluchtelingen uit Oekraïne hebben recht op het sociaal tarief. Daardoor heeft het gastgezin dat hen opvangt ook  recht op het sociaal tarief als residentiële klant. De specifieke code m.b.t. de gezinssamenstelling in het rijksregister om aan te duiden dat het 2 aparte gezinnen zijn (lees meer op Statuut Tijdelijk Ontheemde), zorgt er evenwel voor dat dit recht niet automatisch kan worden toegekend. Het is dus aan de klant, in casu het gastgezin, om dit recht aan te vragen bij de leverancier van gas-en elektriciteit. Hier lees je welke stappen gezet moeten worden.

Andere rechten

Equivalent leefloon, vrijwillige terugkeer en een bankrekening openen?

OCMW-dienstverlening

Tijdelijk ontheemden met tijdelijke bescherming zijn rechthebbende (geen verplichte) inburgeraars.

Integratie & Inburgering