De Vlaamse en lokale overheden hebben via subsidiestromen naar sportclubs en de bijhorende administratieve terugkoppeling een goed zicht op de georganiseerde sportdeelname in Vlaanderen of in hun gemeente. Via formeel lidmaatschap bij een sportclub en de overkoepelende sportfederatie weet men dat er in 2020 1.405.156 sportende leden waren in Vlaanderen, maar betekent dat lidmaatschap dat deze mensen regelmatig sporten en bewegen? Zijn ze enkel actief bij hun sportclub?
Daar zijn de verschillende instanties niet van op de hoogte. Bovendien geeft onderzoek aan dat er een groeiende groep ongebonden sporters is, voornamelijk volwassenen die sporten en bewegen in lossere verbanden. Daarbij gaat het om flexibele groepen – het gezin, een vriendengroepje, collega’s… – en flexibele tijdstippen. Door de beperkende coronamaatregelen en de sluiting van sportinfrastructuur en sportorganisaties in 2020 en 2021 heeft de Vlaming meer dan ooit de publieke ruimte ontdekt om te sporten en te bewegen. Wandelen en fietsen was nog nooit zo populair.
Wat, waar, wanneer?
In de eerste plaats willen de stad Leuven en Sport Vlaanderen het aantal sportende of bewegende bezoekers in de publieke ruimte in kaart brengen. Fietsen, lopen, wandelen, steppen en alle andere beweegmogelijkheden horen er ook bij. Via een marktconsultatie daagden ze technologische partners uit om samen op zoek te gaan hoe ze specifieke sporten zouden kunnen herkennen. Kunnen ze bijvoorbeeld op een grasveld of open ruimte nagaan welke sporten daar beoefend worden? Ze zijn ook benieuwd wanneer bepaalde sportinfrastructuur populair is. ’s Ochtends of ’s avonds? Misschien voornamelijk tijdens de zomer en in het weekend? Verder willen ze ook de snelheid van sporters op een beweegroute (looppad, fietspad, MTB-pad) in kaart brengen en bepalen of gebruikers dit alleen of in groep beleven.
Innovatieve overheidsopdracht
Voor dit project werd een innovatieve overheidsopdracht doorlopen, met als eerste stap een uitgebreide marktverkenning. Daarvoor werd een digitale sessie georganiseerd met een tachtigtal deelnemers uit de bedrijfswereld. De projectpartners presenteerden er hun behoeften en vragen en de bedrijven gaven hierop feedback. Om maar enkele voorbeelden te noemen: voor welke use case is de inzet van slimme technologie mogelijk, welk aanbod hebben de bedrijven dat hiervoor een oplossing zou kunnen zijn, welke garanties zijn er ingebouwd in hun toepassingen om de privacy te garanderen? Die marktverkenning maakte dat de projectpartners hun initiële ideeën konden toetsen op haalbaarheid om het project bij te sturen en scherper te stellen, alvorens de markt op te gaan met een bestek.
Er werd gebruik gemaakt van de ‘mededingingsprocedure met onderhandeling’. Dat is een procedure die enkel kan worden gebruikt als er geen onmiddellijk beschikbare oplossing op de markt is voor je probleem. Het moet immers gaan over een aanbesteding voor een ontwerp of innovatieve oplossing. Tijdens die tweestapsprocedure is er een eerste fase van bekendmaking van de opdracht met de oproep om kandidaturen in te dienen. Daarna worden kandidaten geselecteerd op basis van betrouwbaarheid en vooropgestelde geschiktheidscriteria. Alleen de geselecteerde aanbieders krijgen een uitnodiging om een offerte in te dienen in de tweede fase.
Innovatieve overheidsopdrachten, hefboom voor lokale innovatie
Met de methodiek van het innovatief aanbesteden is er grote winst te boeken. Innovatief aanbesteden wordt beschouwd als een hefboom om innovatieve producten en diensten aan te kopen, innovatie te bevorderen en nieuwe spelers, startups en kmo’s te prikkelen om met innovatieve producten aan te slag te gaan. Bovendien kun je, net zoals de stad Leuven, via innovatief aanbesteden komen tot innovatieve en deugdelijke oplossingen voor maatschappelijke uitdagingen en de eigen kennis versterken door marktverkenning.
In een recent standpunt dat we hierover publiceerden leggen we uit waarom dit een interessant beleidsinstrument is voor lokale besturen. Uit een onderzoekje dat we hierover deden bij onze leden blijkt dat deze procedures nog maar weinig in gebruik zijn. Ze worden als vrij complex, tijdrovend en risicovol beschouwd en er is over het algemeen een gebrek aan kennis en ondersteuning hiervoor. De VVSG vraagt in dit standpunt daarom aan de centrale overheden om de lokale overheden hierbij te ondersteunen en doet hiervoor drie concrete voorstellen: opzet van een steunpunt innovatieve overheidsopdrachten voor lokale besturen, samenstelling van een expertenpool voor diepgaand juridisch advies op maat en begeleiding en het faciliteren van experimenten en samenwerking met bedrijven en start-ups in een sandbox voor lokale besturen.
Juiste technologische oplossing met privacygaranties
Na de uitgebreide aanbestedingsprocedure werd uiteindelijk gekozen voor de technologische oplossing van Cronos Public Services. Het bedrijf biedt een cameraoplossing aan met artificiële intelligentie die op twee afgebakende gebieden (het park De Bruul en de Philipssite) in de stad wordt ingeschakeld. De verwerking van de camerabeelden naar telgegevens met behulp van artificiële intelligentie zal niet op een centrale server in de cloud gebeuren maar wel op een edge processor ter plaatse in de proeftuin.
De beelden worden niet opgeslagen of benut voor de training van de beeldverwerkingsalgoritmes. Dat laatste gebeurt met andere beelden. Dat wil zeggen dat enkel algemene, geaggregeerde en verwerkte gegevens worden opgeslagen, die niet gebonden of terug te verbinden zijn aan individuen, zoals ‘type sportactiviteit’ of ‘tijdsduur van het bezoek aan de proeftuin’. Dat heeft als voordeel dat de bandbreedte die nodig is om het systeem te laten werken, beperkt blijft en, belangrijker, dat sportende Leuvenaars zich geen zorgen hoeven te maken over hun privacy.
Sport Vlaanderen en de stad Leuven voerden samen een uitgebreide gegevensbeschermingseffectenbeoordeling uit om een overzicht van de datarisico’s te maken en de nodige veiligheidsmaatregelen te nemen. Er werden ook opvallende signalisatieborden geplaatst die de burgers informeren dat camera’s gegevens monitoren voor dit proefproject. Via een website en e-mailadres gaan ze met de gebruikers van het park ook in overleg. —
Eliene Rijcken is VVSG-projectmedewerker communicatie & kennisdeling Innovatie en Digitale Transformatie
Voor Lokaal 11 | 2021
Ons volledige standpunt en meer informatie over dit thema lees je op de webpagina ‘Innovatieve overheidsopdrachten’.
Zelf aan de slag
Wil je een gelijkaardig onderzoek voeren in je eigen gemeente, dan kunnen de volgende tips je zeker helpen:
In het kader van het Programma Innovatieve Overheidsopdrachten (PIO) lanceert het Departement Economie, Wetenschap en Innovatie van de Vlaamse overheid tweemaal per jaar een projectoproep waarbij overheden, inclusief lokale besturen, een innovatief project kunnen indienen. Geselecteerde projecten kunnen rekenen op ondersteuning, advies en cofinanciering. De stad Leuven en Sport Vlaanderen konden voor dit project een beroep doen op deze ondersteuning.
Steden en gemeenten die willen inzetten op Internet of Things-toepassingen in de publieke ruimte laten zich maar beter goed informeren over de technische en juridische mogelijkheden en beperkingen van de verschillende toepassingen. Wat zijn de specifieke juridische implicaties van bepaalde technologische keuzes? Een goede analyse van de noden en het maken van een aantal afwegingen op het vlak van proportionaliteit, wenselijkheid, effectiviteit… is nodig alvorens met een gelijkaardig project van start te gaan.
Van bij de start van het project werd een multidisciplinair projectteam samengesteld. Ook zo werd het mogelijk diverse perspectieven te combineren en de specifieke uitdaging en beoogde oplossing te verfijnen.
Verwant
Proefproject Smart Sporting Cities in Leuven brengt sporters in de publieke ruimte in kaart
Innovatieve overheidsopdrachten in het lokaal bestuur
