Lieven Janssens:
‘Het was een stresstest,
zoals destijds voor de banken.
We waren de situatie meester
en blijven vooruitkijken,
ook in deze tijden.’
‘Toen we die avond in maart bij gouverneur Cathy Berx zaten en professor Erika Vlieghe ons tot een verantwoorde houding opriep, reden we om elf uur naar huis. De volgende morgen om acht uur zaten we met de vijf burgemeesters, de vijf algemeen directeurs, de gemeenschappelijke noodambtenaren en communicatiemedewerkers al samen, met koffiekoeken,’ vertelt Lieven Janssens, burgemeester van Vorselaar die er trots op is dat de basisstructuur om te overleggen en te communiceren een uur later al klaar was.
Acht teams met diensthoofden uit de vijf gemeenten kregen deelthema’s onder hun vleugels. ‘Iedereen nam zijn verantwoordelijkheid, we zijn met pilots gestart voor de logistiek, de triage, het callcenter waarvoor we in totaal op 800 vrijwilligers konden rekenen die ook het transport naar de Kempense ziekenhuizen, het maken van mondmaskers en het verdelen ervan regelden.
De brede regio heeft hier de vruchten van kunnen plukken. ’Zelfs koning Filip merkte het op en hield met alle betrokkenen op 22 april een teleconferentie om hen te feliciteren voor alle initiatieven die ook in het hele land werden gekopieerd. Voor Lieven Janssens het bewijs dat een regio die systematisch samenwerkt, zo’n crisis de baas kan. ‘We hebben hier op geen enkel moment het gevoel gehad dat we de situatie niet meester waren. Integendeel, er was veel vertrouwen en we ervoeren de robuustheid van ons model.’
Samenwerking met traditie
‘Vier jaar geleden hebben we elkaar diep in de ogen gekeken en gezegd dat we er met de vijf burgemeesters en algemeen directeurs samen voor gingen. Dat samen uit, samen thuis staat letterlijk zo in onze overeenkomst,’ zegt Lieven Janssens. Deze vijf gemeenten horen sociologisch en geografisch al samen, stilaan krijgt hun samenwerking ook een traditie. Dit innovatieve bestuursmodel is voor hen een waardig alternatief voor een fusie, het biedt de voordelen van schaalgrootte en veel meer bestuurskracht. Niet dat deze gemeenten per definitie tegen politieke fusies op zich zijn, maar ze bewijzen dat je een mogelijk tekort aan bestuurskracht in kleinere gemeenten ook anders kunt oplossen dan met een fusie.
Lieven Janssens noemt het een model, een manier van denken. ‘We hebben de voorbije jaren bakens verzet en tegelijk moeten wij nu niet meer nadenken met wie we voor een bepaald thema willen samenwerken, het is een vaste regio geworden.’ Inmiddels werken de vijf samen op 32 domeinen, van politie en noodplanning tot alle domeinen van ruimte, vrije tijd en welzijn. Lieven Janssens is fier dat hij het vanuit Vorselaar mee mag trekken. ‘Het is een solidair verhaal en ik ben dankbaar voor die solidariteit. Zelfs toen de burgemeesters en de politieke kleuren in de besturen veranderden, vormde dat geen probleem voor de dynamiek van de samenwerking.’
Dat Neteland vanaf het begin van de coronacrisis voor proactief handelen koos, is voor Lieven Janssens een bewijs van bestuurskracht: ‘In plaats van het gevoel te hebben dat deze crisis je overspoelt en je het niet aankunt, stelden we ons niet kwetsbaar op, wij waren klaar om een verandering aan te kunnen. Het was een stresstest, zoals destijds voor de banken. We waren de situatie meester en blijven vooruitkijken, ook in deze tijden. Met proactief handelen willen we gezamenlijk een voorsprong behouden. This is the proof of the pudding.’ Op Goede Vrijdag zijn de vijf gemeenten ook al begonnen aan de nazorg van de coronacrisis (en de relance nadien). De acht teams hebben toen een nota bezorgd met wat iedereen al heeft gedaan, wat beter had gekund en welke vragen er in de volgende fase kunnen komen.
Voorbereid op de weerslag
Telewerken en online vergaderen zullen een blijvertje worden waaraan de arbeidsorganisatie zich zal moeten aanpassen. Maar voor de gemeenten zelf zal de crisis op lange termijn een zware financiële weerslag hebben, daarom moeten ze hun meerjarenplan hermaken, de inkomsten opnieuw berekenen want inwoners die drie maanden technisch werkloos zijn, zullen over twee jaar minder personenbelasting betalen. Naast minder inkomsten hebben de gemeenten meer kosten.
Zo ziet Lieven Janssens veel meer mensen leven op de drempel van de armoede. ‘Ze zijn aangewezen op de private huurmarkt, die huren zijn niet langer betaalbaar als je normale inkomen wegvalt, jonge mensen zien hun tijdelijke inkomsten in de horeca wegvallen, de lage middenklasse valt er nu door, zij hebben een tot twee maanden dringende steun nodig, de kunstenaars en kleine zelfstandigen met vaste kosten rooien het nu evenmin.’
Volgens de Vorselaarse burgemeester zal de buurtgerichte zorg de volgende jaren aan belang winnen. ‘Door de crisis hebben we op zeer korte termijn meer gerealiseerd dan met tien projecten samen. Binnen de kortste keren hadden we 800 vrijwilligers ter beschikking die we elke dag konden inzetten. Er zijn vijf naaiateliers die 17.000 maskers gemaakt hebben, er is een boodschappendienst. Never waste a good crisis.
Onze buurtgerichte zorg heeft verschillende projecten in de steigers staan om die participatie te verduurzamen. Zo willen we in elke buurt een buurtambassadeur.’ Tijdens de coronacrisis heeft Neteland meteen aandacht gehad voor vereenzaming, en daaruit belangrijke lessen geleerd. ‘We moeten meer outreachend werken, meer proactief, vooral in het kader van vereenzaming,’ leerde Lieven Janssens van de vrijwilligers die alle zeventigplussers en alle alleenstaanden hebben opgebeld. ‘Hierdoor hebben we een aantal mensen bereikt die tevoren helemaal niet in ons vizier kwamen.’
Daarnaast vraagt de burgemeester zich af wat afstandhouden betekent voor de activiteiten van de verenigingen, voor de samenleving. Hij hoopt op meer campagnes om het lokale winkelen te bevorderen. ‘Vroeger durfden we eigenlijk geen reclame te maken voor onze handelaars, die schroom hebben we door de coronacrisis helemaal laten vallen. We werken structureel samen en er is een charter opgemaakt met Unizo en Voka voor de hele regio. Die effecten ontstaan dus ook bij onze partners.’ Tijdens onze Microsoft Teams-meeting begin mei is Janssens al bezig met het plannen van evenementen na 1 september en het voordien gefaseerd openen van de sportinfrastructuur. ‘We willen dat het gelijk verloopt in de vijf gemeenten.’ Na nog een telefoontje zegt hij: ‘We hebben tijdens de crisis geleerd dat we om het even welke vraag die op ons bord komt, proberen voor te blijven, en geloof me dat het elke dag nieuwe vragen waren.’ •
Verwant
