Diversiteit: Leren reageren op ongewenst gedrag: omstaanderstrainingen in Gent

Iedereen is wel al eens getuige geweest van ongewenst gedrag. Mensen die onacceptabel gedrag vertonen zoals seksuele intimidatie, racistische of homofobe uitspraken, denken vaak dat hun gedrag normaal is. Door onaanvaardbaar gedrag bespreekbaar te maken en grenzen duidelijk(er) aan te geven kunnen we deze mensen ertoe aanzetten hun gedrag te heroverwegen. Omstaanderstrainingen bieden houvast om ongewenst gedrag te herkennen en drempels te overstijgen die mensen er in normale omstandigheden van weerhouden in te grijpen.

Bij de stad Gent past de omstaanderstraining in het Actieplan Antidiscriminatie en Antiracisme 2020-2025, waarin 32 acties staan om discriminatie en racisme te bestrijden. ‘De omstaanderstrainingen zijn een belangrijke actie uit dit actieplan en richten zich op alle vormen van discriminatie. Mensen die het slachtoffer zijn van haatspraak of discriminerend gedrag mogen nooit het gevoel hebben dat ze er alleen voor staan,’ verduidelijkt Katrien Staelens, regisseur Antidiscriminatie en Positieve Beeldvorming van de stad Gent. ‘De stad werkt samen met The Active Bystander Training Company en IN-Gent vzw, het lokale agentschap voor inburgering en integratie. We roepen alle Gentenaars op in te grijpen, als ze getuige zijn van haatspraak of discriminerend gedrag. Met de trainingen willen we hen ook leren hoe ze dat kunnen doen, op de manier die voor hen het best aanvoelt. Samen staan we sterker, en Gent moet een stad zijn waar iedereen zich overal op z’n gemak voelt.’

De omstaanderstrainingen haken in op de verschillende contexten en vormen van grensoverschrijdend gedrag. Er wordt gewerkt met praktijkvoorbeelden, zodat de training nauw aansluit bij de realiteit. Je leert reageren in verschillende situaties en krijgt inzicht in hoe je over de drempels kunt stappen die je tegenhouden te reageren. ‘Het is belangrijk om een safe space te creëren, zodat mensen hun persoonlijke ervaringen willen delen. We vragen ook vooraf om casussen in te dienen,’ vertelt Katrien Staelens. ‘In het eerste deel van de training kijken we naar drempels die mensen ervaren om te reageren. Je durft misschien niet. Of je wilt niet de eerste zijn die er iets van zegt. Of je bent bang dat anderen vinden dat je overdrijft. In het tweede deel worden er vier laagdrempelige strategieën aangereikt om te reageren en zo een actieve omstaander te worden. De casussen van de deelnemers bespreken we dan in kleine groepjes.’ De deelnemers aan de omstaanderstraining getuigen positief: ‘Door de verschillende strategieën te kennen zullen mensen zeker sneller durven reageren als omstaander.’

‘In Gent werken we op verschillende sporen om de opleiding zo breed mogelijk aan te bieden. Zo staan deze trainingen ook open voor alle inwoners die willen opkomen tegen ongewenst gedrag. Daarnaast biedt de stad Gent de trainingen aan alle medewerkers aan. Via een “train the trainer” is de kennis van zaken in verschillende diensten verankerd. Ook volgden de volledige gemeenteraad en zestig fractie- en kabinetsmedewerkers de training en staan er al 550 personeelsleden van verschillende diensten van de stad ingepland,’ licht Katrien Staelens toe.

Een andere beoogde doelgroep in de stad zijn de verschillende organisaties in de levensdomeinen werk, onderwijs en wonen, discriminatiebestrijding in het uitgaansleven en veiligheid. Gent bereikte al 373 mensen uit organisaties zoals horeca, nachtclubs en bars, eventorganisatoren, middenveldorganisaties, vzw’s in sociaal en cultureel werk, jeugdverenigingen en sportverenigingen. In mei volgden 360 leerlingen uit het vijfde en zesde middelbaar van verschillende Gentse scholen het programma.

Katrien Staelens spreekt enthousiast over het succes van de omstaanderstraining: ‘De kennis zit binnen de stad, waardoor gepast reageren structureel verankerd is in de strijd tegen racisme en discriminatie, maar we zien ook dat de trainingen helpen bij dagelijkse bezigheden en dat tips en tricks ook onderling worden uitgewisseld.’

De stad zette ook een impactmeting op. Om het succes van de omstaanderstraining te meten werkt ze samen met de UGent. De deelnemers kregen op verschillende tijdstippen vragenlijsten voorgelegd om na te gaan hoe effectief de opleiding is en wat de weerslag ervan is op het gedrag van de deelnemers. Eind september worden de eerste resultaten verwacht.

Ondertussen startte ook Antwerpen met omstaanderstrainingen voor de inwoners in het kader van de campagne Allemaal Antwerpenaar. Maar zulke trainingen zijn niet enkel iets voor de grote en diverse steden. ‘De sterkte van de omstaanderstrainingen is dat ze zich uitstekend lenen voor alle steden en gemeenten, voor iedereen. Voor Gent was het ook belangrijk om het niet enkel te hebben over racisme maar ook over alle vormen van discriminatie, over intersectionaliteit of meerlagige identiteit, zodat elke burger zich aangesproken voelt,’ zegt Katrien Staelen. Het Plan Samenleven van minister Somers biedt steden, gemeenten en intergemeentelijke samenwerkingsverbanden deze mogelijkheid.

In Gent staan er intussen nog vele andere initiatieven op stapel, allemaal in de verdere uitwerking van het Actieplan Antidiscriminatie en Antiracisme van de stad. Volgend jaar staat er een campagne positieve beeldvorming gepland met onder andere een project tegen haatspraak. Er worden correspondentietesten uitgevoerd op de huisvestingsmarkt en de arbeidsmarkt. De stad Gent gaat ook in zee met de VUB en de UGent over het professionele handelingskader van de politiezone Gent, dat basisprincipes en houvast biedt bij het uitvoeren van ID-controles. Een universitair team onderzoekt de impact en het effect van dit professionele handelingskader en de bijhorende vorming. Met het project Safer Cities sloegen Plan International en de stad Gent de handen in elkaar om seksuele intimidatie te bestrijden. —

Betty Paeps is stagiair VVSG-Dienst Samenleven en Beleven en Sabine Van Cauwenberge is VVSG-stafmedewerker integratie- en inburgeringsbeleid
Voor Lokaal 06 | 2022