Zorg: Trialoog - De toekomst is samen

Op 1 januari 2021 ging het Trialoogproject van start. Gedurende drie jaar trekt het Agentschap Zorg en Gezondheid budget uit om – met de drie zorgkoepels samen – woonzorgcentra te begeleiden naar meer Trialoog in huis. Na een enquête werd een kader ontwikkeld rond wat Trialoog kan betekenen in huis. Met tien proefvoorzieningen geven we sinds oktober 2021 handen en voeten aan het ideeëngoed van Trialoog. Hoe betrek je familie, bewoner en medewerker bij het leven in het woonzorgcentrum? Hoe zorg je ervoor dat ieder zijn rol kan opnemen? We laten in dit artikel twee openbare ouderenvoorzieningen aan het woord over hun ervaring, enthousiasme en dromen.

Trialoog gaat over wonen en leven met zorg in het woonzorgcentrum. Samen met bewoner, familie en medewerker werken we aan de weg naar Trialoog. Het gaat over samen aan dat leven bouwen met deze verschillende partners, ieder vanuit zijn onvervangbare en unieke functie. De bewoner is de persoon waar het om draait. En een goede familieband zorgt mee voor een gelukkige bewoner. De familie heeft – meer dan we ooit kunnen vatten – invloed op het welbevinden van de bewoner. Medewerkers zijn nodig voor zorg en omkadering die het familiesysteem niet alleen kan opvangen. Het woonzorgcentrum heeft een aanvullende rol en is niet enkel vervangend zoals het jarenlang is uitgewerkt.

Want ook in de laatste levensfase horen we voluit te kunnen leven. Dat betekent dat ouderen aan het roer blijven staan van hun leven en eigen beslissingen nemen, dat ze betekenis vinden in de dingen die ze doen, contacten hebben en verbonden blijven… Verbonden met familie en vrienden, maar ook met de buurt. De opdracht van een woonzorgcentrum is een rijke leefomgeving te zijn waar dit dagelijkse realiteit kan worden.

Jarenlang werken woonzorgcentra voornamelijk vraaggestuurd. Ze vragen bewoners wat ze belangrijk vinden en proberen dat te verwezenlijken. Maar vraaggestuurd werken plaatst de bewoner en familie in een consumentenrol en het woonzorgcentrum in een wurggreep. Want je kunt nooit goed doen voor iedereen. Bovendien krijgen bewoners en familie vaak niet wat ze verwachten.

Het antwoord op samen een toekomst bouwen vinden we in de relatiegestuurde werking. Dit betekent dat alle partners samen het woonzorgcentrum ontwerpen, evalueren en bijsturen. Bewoners en familie worden zo initiatiefnemers en nemen mee verantwoordelijkheid op. Niet alleen kom je zo inhoudelijk tot meer begrepen en gedragen beslissingen. Deze manier van werken geeft de betrokkenen ook de regie, de betekenisvolheid en de verbondenheid die ze zoeken.

In wzc Ceder aan de Leie in Harelbeke wonen 123 ouderen. Covid is ook voor hen een moeilijke periode geweest. Ze voelden dat de relatie met familie door de lange duur van de crisis onder spanning stond. Dat is een van de redenen waarom directeur Lieze Bakelant het woonzorgcentrum inschreef als proefvoorziening. Lieze Deboiserie en Nikita De Leersnijder timmeren als trekkers hard aan de weg. Ze dromen ervan dat er over vijf jaar geen wij-zijverhaal meer bestaat, maar dat ze met de verschillende partners samen werken aan het geluk van de bewoners. Hun streven is dat medewerkers en familie elkaar goed kennen en dat er niet meer óver de bewoner gesproken wordt maar mét de bewoner. Dat het een evidentie is om met de drie partners samen beslissingen te nemen en dat de opvatting ‘jullie zorgen voor onze ouders’ weg is.

Stilaan wordt het Trialoog verhaal al voelbaar. Familie en bewoners komen met voorstellen en nemen mee verantwoordelijkheid in plaats van alles aan het woonzorgcentrum over te laten. Zo liep er tijdens een daguitstap organisatorisch wat fout met de koffie. Familie sprong spontaan in de bres. Dat stemt hoopvol.

Maar hoe kwam hun trialoogverhaal in feite tot stand? Alles begon met denkmomenten om vast te stellen wat er al goed ging in het woonzorgcentrum en hoe het nog beter kon. Dat deden Lieze Deboiserie en Nikita De Leersnijder door met bewoners een spel te spelen en hun wensen in kaart te brengen. De twee trekkers namen familie en medewerkers mee door het ‘huis in de wolken’: zeven kamers in het woonzorgcentrum waar er stellingen lagen. In de living deden ze bijvoorbeeld een speeddate in verband met gezelligheid. Op die manier verzamelden ze veel informatie, waarmee ze het project konden lanceren.

‘Bedoeling is nu dat bewoners, familie en medewerkers mee beslissen waar we eerst aan gaan werken en dat ze mee vorm kunnen geven aan de antwoorden. Zo worden ze actor in het verhaal,’ schetst Nikita De Leersnijder. ‘Alles wordt aangestuurd door een procesgroep waarin medewerkers van het hele huis zitten, en ook de voorzitter van het bestuur. Het is fijn om met een groep te werken, dat we dit niet alleen met ons tweeën doen.’

‘Dit project brengt echt wel een ander gedachtegoed op gang, en dat doet deugd,’ vult Lieze Deboiserie aan. ‘We merken dat we meer vanuit wat goed is voor de bewoner gaan denken. We zijn blij met de kleine stappen die we nemen. Rome is ook niet op één dag gebouwd. We voelen langzaamaan een positieve dynamiek in huis en ontvangen ook nog warme inspiratie van de bijeenkomsten met de andere pilots. Het is nog een lange weg maar een absolute aanrader!’

Vanuit Zorg Kortrijk schreven woonzorgcentrum De Zon en De Weister zich in voor het project Trialoog. De Weister werkt al langer met kleinschalig genormaliseerd wonen. De Zon zet hier als jonge voorziening ook stevig op in. Directeur Jan Goddaer zag in het Trialoogproject mogelijkheden om de cultuur van relatiegerichtheid die er al is, meer te concretiseren. Lotte Lavaert (De Weister) en Hannelore Thys (De Zon) trekken samen de kar van het Trialoog project. Vanuit gelijkwaardigheid, respect en autonomie willen ze samenwerken met de verschillende partners. Ze hopen via Trialoog inzichten te krijgen in methodieken die hen daar nog sterker in maken.

Hun ondervinding is dat methodiek belangrijk is en zelfs het grote verschil maakt. ‘Nu voeren we Trialooggesprekken waarbij alle partners aanwezig zijn: bewoners, familie en medewerkers,’ licht Hannelore Thys toe. ‘De vraag die we hen stellen is: als je mag dromen over perfecte zorg, wat is dat dan voor jou? We gebruiken visuele manieren om dat voor te stellen. Dit werkt duidelijk ook goed voor bewoners met dementie.’ ‘Vroeger hadden we eerder een losse babbel,’ verduidelijkt Lotte Lavaert. ‘Bewoners werden vaak niet uitgenodigd en er werd boven hun hoofden gesproken. De nieuwe manier werkt om ook bewoners te betrekken.'

Nu is het team aan het onderzoeken op welke niveaus ze bewoners en familie nog kunnen inschakelen. ‘Op termijn denken we eraan om stafvergaderingen en ander overleg te houden waarbij ook bewoners en familie aanwezig kunnen zijn,’ stelt directeur Jan Goddaer.

De grote droom is dat binnen Zorg Kortrijk in alle woonhuizen en organisaties Trialoog spontaan verloopt. Dat de familie en bewoners weten: als we kiezen voor Zorg Kortrijk, weten we dat we mee mogen beslissen en dat alle partners evenwaardig zijn. Dan zou Trialoog niet langer een project zijn, maar gewoon de normale werkwijze.

Trialogeren, vult Jan Goddaer aan, is ook het antwoord op een grote uitdaging waar de sector voor staat; schaarste. De uitstroom van medewerkers is tegenwoordig groter dan de instroom. We moeten evolueren naar een model waarin we samenwerken om de beste zorg te realiseren. Goede zorg is een sterke gelijkwaardige relatie hebben. Dat maakt het geluk van mensen. Vandaag leeft maatschappelijk nog te veel het beeld dat goede zorg uit veel feestjes bestaat. —

Hanne Neyts is stafmedewerker ouderenzorg en Annemie Vanden Bussche projectmedewerker Woonleefwijzer en Trialoog
Voor Lokaal 07-08 | 2022

In het najaar 2022 kunnen meer woonzorgcentra met Trialoog aan de slag gaan.
Wil je meedoen? Alle info staat op www.trialooginwzc.be.