Energie: Niet zo gek, zo’n gemeentelijk energieleverancier

E BEM is een bvba (straks bv) waarvan de gemeente 100% aandeelhouder is. Burgemeester Frank Wilrycx heeft de hele ontstaansgeschiedenis van het energiebedrijf meegemaakt. ‘Net zoals wel meer gemeenten had Merksplas vroeger zijn eigen gemeentelijke elektriciteitsregie,’ vertelt hij. ‘Bij de vrijmaking van de energiemarkt in 2003 moesten de activiteiten distributie en verkoop van elektriciteit en aardgas gesplitst worden. Anders dan de meeste gemeenten koos Merksplas toen om niet te verkopen en alles zelf in handen te houden.

We vormden onze regie om en richtten twee bedrijven op: distributiebedrijf AGEM (Autonoom Gemeentelijk Elektriciteitsbedrijf Merksplas) en elektriciteitsleverancier EBEM (Elektriciteitsbedrijf Merksplas), waarvan de gemeente 100% aandeelhouder werd. We waren als distributienetbeheerder natuurlijk klein, maar een performant net onderhouden was eigenlijk geen probleem. We hadden bijvoorbeeld toen al allemaal ondergrondse netten. Pas toen de overheid zaken als groenestroomcertificaten bij de distributienetbeheerder begon te leggen, werden de administratie en de financiële gevolgen te zwaar om dit als kleine entiteit nog zelfstandig te doen.’ Dus sloot AGEM aan bij IVEG/Infrax (ondertussen Fluvius). Maar de verwevenheid op lokale schaal leverde wel voordelen op, bijvoorbeeld bij het begeleiden van klanten met betalingsproblemen. ‘Wij hoefden geen budgetmeters te plaatsen,’ merkt Frank Wilrycx op, ‘er werd met de betrokken lokale spelers, waaronder het OCMW, een oplossing gezocht voor de inwoners.’

Maar de leverancierstak EBEM bestaat dus nog altijd. De leveranciersvergunning, die bij de start alleen voor Merksplas gold, werd later uitgebreid naar heel Vlaanderen. Eerst verkocht het bedrijf enkel elektriciteit, en wel 100% groene stroom; later heeft de gemeente het aanbod uitgebreid met gas.

De schaalgrootte van het bedrijf is beperkt. EBEM is vooral actief in de Noorderkempen, ongeveer 65% van het klantenbestandsitueert zichinde provincie Antwerpen. In Merksplas zelf is zowat 85% van de inwoners klant. In totaal zijn er 25.000 aansluitingen voor gas en elektriciteit samen, weet manager Werner Pas: ‘We hebben niet de promotiebudgetten of -tools van grotere spelers, dat is ook niet de bedoeling. Maar iedereen in Vlaanderen kan bij ons klant worden. Wij hebben nooit ingezet op groepsaankopen en dergelijke, maar kiezen voor een goede klantenservice. Dat wij nog een lokaal kantoor hebben met een loket, is een grote troef! Bij ons hoeven de mensen zich niet digitaal uit de slag te trekken, ze kunnen bij onze loketmedewerkers terecht. Ik hoef wellicht niet uit te leggen dat de facturen de laatste jaren steeds complexer geworden zijn, dus een woordje uitleg is geen overbodige luxe. Mensen kunnen ook naar hun eigen contactpersoon vragen, dat is iets helemaal anders dan een anoniem callcentrum.’

Dat de klanten vertrouwen in EBEM hebben, bleek bij de start van de gasactiviteiten. Toen zijn op een maand tijd 50% van de inwoners van Merksplas overgestapt naar EBEM. De mensen weten dat wat eraan verdiend wordt, ook opnieuw in de gemeente geïnvesteerd wordt, van sportinfrastructuur tot riolering. Vandaar het enorme draagvlak binnen de gemeente. ‘Zo vermijden we het equivalent van 0,5 tot 1% opcentiemen op de personenbelasting, een aardig voordeel voor onze inwoners,’ merkt Frank Wilrycx fijntjes op.

EBEM levert zoals gezegd uitsluitend groene stroom. Die komt van een beperkt aantal eigen productie-eenheden: twee PV-installaties en een stortgasmotor bij afvalintercommunale IOK. Maar het bedrijf koopt vooral groene stroom aan bij zo’n 300 bedrijven in de regio, wat 30 à 40% stroom uit eigen streek oplevert. Daar zitten enkele windmolens in, en veel PV-installaties op bedrijfsdaken. Windmolenprojecten liggen lastiger, vertelt Werner Pas: ‘We hebben een aantal keren geprobeerd om er in Merksplas een van de grond te krijgen, maar dat botste met de aanwezigheid van de NAVO-luchthaven van Weelde.

Nu is er wel sprake van windmolens op de IOK-site te plaatsen. En als wij die regionale productie moeten aanvullen met aankopen op de reguliere markt, werken we steeds met Belgische garanties van oorsprong, niet met buitenlandse.’

Ook een deel van de gasleveringen komt uit hernieuwbare bronnen. De composteringsinstallatie bij IOK levert biogas. Dat wordt via de stortgasmotor deels omgezet in elektriciteit, maar een deel wordt ook opgewaardeerd tot biomethaan dat geïnjecteerd kan worden in het gasnet. Het aandeel is bescheiden, zo’n 5%, maar het gemeentehuis heeft bijvoorbeeld een contract voor levering van groen gas. ‘We geven dus het goede voorbeeld,’ zegt Frank Wilrycx. ‘Maar hadden we enkele jaren geleden kunnen voorzien dat de aardgasprijzen zo zouden stijgen, dan hadden we wellicht voor een groter aandeel biomethaan gekozen. Maar toen was dat nog dubbel zo duur als aardgas.’

Het gemeentelijk bedrijf is ook betrokken bij enkele projecten met warmtenetten. Aan de Kolonie exploiteert het al een warmtenet, en er is interesse voor het project aan het ziekenhuis van Turnhout, net over de gemeentegrens. In Merksplas zelf is er in het serregebied ook een geothermieproject in voorbereiding. De financieringen voor warmtekrachtkoppeling lopen af, dus daar moeten ze op zoek naar een alternatief.

De bekendste groenestroomleverancier, Ecopower, heeft momenteel een klantenstop. Ze willen niet meer verkopen dan ze zelf kunnen produceren. Ook in Merksplas zagen ze zich genoodzaakt een tijdelijke klantenstop te hanteren tot eind juni. De voorbije maanden gingen er veel mensen op zoek naar een andere leverancier, toen ze van hun gewone leverancier de eindafrekening kregen.

‘Maar een toevloed van duizenden aanvragen voor nieuwe contracten kunnen wij niet aan,’ zegt Werner Pas. ‘We willen de service aan onze bestaande klanten niet afbouwen. Ook die zullen straks bij het ontvangen van hun eindafrekening wellicht vragen hebben. Dus in de periode dat traditioneel in de regio de meeste meteropnames gebeuren, houden wij de boot voor nieuwe klanten af.’

In tegenstelling tot Ecopower, dat naar een forfaitaire prijs en eigen productie streeft, werkt EBEM altijd met variabele contracten, zowel in aankoop als in verkoop. Dat heeft heel lang goed gewerkt, en in coronatijd waren EBEM-klanten heel goedkoop bediend, maar nu stijgen de prijzen natuurlijk mee met de markt. ‘Wij hebben wel een aantrekkelijk aanbod, maar een te sterke groei door een toevloed van klanten die misschien niet lang blijven, is een te groot risico. Wij gaan voor een langetermijnrelatie met onze klanten, én met onze leveranciers,’ rondt Werner Pas af.

Frank Wilrycx wil nog even kwijt waarom Merksplas zo’n unieke plaats inneemt in het energielandschap in Vlaanderen, want het is toch merkwaardig dat er niet meer zulke initiatieven zijn. ‘De keuze die we toen gemaakt hebben, werd door hogere regionen niet aangemoedigd. Men zag niet graag dat een gemeente op haar onafhankelijkheid stond. Men vond dat een groot risico, zeker voor het leveranciersverhaal, dat werd als “onmogelijk” bestempeld. Nu is het principe “autonoom gemeentebedrijf” goed bekend, maar toen was dit pionierswerk. Maar we hebben doorgezet en plukken daar nu wel de vruchten van.’ —

Maarten Tavernier is coördinator VVSG-Netwerk Klimaat
Voor Lokaal 07-08 | 2022