Gastgezinnen

Heel wat burgers hebben zich kandidaat gesteld om hun steentje bij te dragen aan de opvang van Oekraïense vluchtelingen. Helaas is niet elke burger geschikt voor het huisvesten van vluchtelingen. Gemeenten voeren daarom een screening uit als controlemechanisme zowel ter bescherming van de vluchtelingen als ter bescherming van burgers die de impact van een dergelijke opvangsituatie niet altijd goed kunnen inschatten.

Diverse gemeenten kiezen ervoor om de aangemelde opvanggezinnen eerst telefonisch te contacteren vanuit het OCMW. Wanneer uit het gesprek blijkt dat er een oprechte interesse is om de personen op te vangen, worden de personen op een lijst geplaatst. Deze personen krijgen een huisbezoek waarin enerzijds de verblijfsmogelijkheden worden bekeken en een soort woningcontrole gebeurt (zijn de kamers te verluchten, hebben ze een raam, is er verwarming, is de basis qua sanitair aanwezig?, zijn er trappen, is er een tuin?.....). Anderzijds wordt kennis gemaakt met het opvanggezin om een zo goed mogelijk match te krijgen: wie willen ze opvangen? Welke talen spreken ze? Beseffen ze de impact (financieel, tijd, ruimte, gedeelde leven, ….)?  

TIPS:

• Neem vooraf contact op (via mail of telefonisch) met de kandidaten om te polsen naar de reden van opvang en de verwachtingen van de burger
• Sommige gemeenten kiezen ervoor om de kandidaten op te nemen in een mailinggroep of Whatsappgroep die op de hoogte gehouden wordt over de situatie in de gemeente
• Diverse gemeenten organiseren een informatieavond over de opvang van Oekraïense vluchtelingen 

Dit gaat over een eerste screening bij het doen van het aanbod door het gastgezin. Nadien zal de situatie verder opgevolgd moeten worden door gemeente, OCMW en eventueel door de lokale politie. Het bezoek van de wijkagent bij de woonstcontrole voorafgaand aan de inschrijving is een moment om alvast een zicht te krijgen op de situatie. Als de mensen een equivalent leefloon aanvragen bij het OCMW, zal het OCMW in het kader van het sociaal onderzoek ook een huisbezoek doen.

Op 18 maart 2022 verscheen een Ministeriële omzendbrief betreffende de controle van de kandidaat-huisvesters van personen die vluchten voor het gewapend conflict in Oekraïne. Deze omzendbrief regelt onder meer de mogelijkheden om een uittreksel uit het strafregister te vragen. Lees meer over deze omzendbrief op onze pagina over veiligheid.

Veel mensen zijn bereid om een Oekraïnse vluchteling op te vangen bij hen thuis. Uiteraard is dit niet altijd zo eenvoudig: ze zijn weggevlucht van een oorlog, leven in onzekerheid, er is een taalbarrière, ...  Lokale besturen kunnen gastgezinnen daarin ondersteunen. De volgende documenten kunnen daarbij helpen.

Algemeen: hoe het samenleven aanpakken?

• 10 tips voor gastgezinnen 
• Tips van het Rode Kruis voor gastgezinnen: hoe omgaan met psychische problemen?

• Webinar voor gastgezinnen over mentaal welzijn: Je land ontvluchten voor oorlogsgeweld is een heftige ervaring. Hoe het gesprek aangaan? Wat zeg je wel? Wat zeg je niet? Hoe geef je ruimte om mensen hun verhaal te laten doen? Hoe bewaak je daarbij je eigen grenzen? Naar wie kan je doorverwijzen en bij wie kan je zelf terecht? In dit webinar krijg je tips om zorg te dragen voor het mentale welzijn van jezelf en je huisgenoten.

• Het Agentschap Integratie en Inburgering heeft in samenwerking met andere Vlaamse overheidsdiensten nu ook een handige brochure  vol informatie rond opvang en begeleiding van mensen op de vlucht uit Oekraïne gemaakt. Deze brochure bevat een thematisch overzicht van relevante onderwerpen, zoals verblijfsstatuten, administratie, werk zoeken, onderwijs, huisvesting en nog veel meer. Daarnaast is er de brochure "Welkom in Vlaanderen" in het Nl, FR, ENG, UKR en RU waarin de verblijfsmogelijkheden, onderwijs, werk, welzijn, wonen en inburgering aan bod komen.

• De golf van solidariteit is hartverwarmend, maar toch is het heel belangrijk om je bewust te zijn van je eigen grenzen en ervoor te zorgen dat de steun die je biedt niet schadelijk is voor de kinderen (en volwassenen) die je probeert te helpen. Mobile School biedt in een korte video een aantal tips gebundeld die ervoor zorgen dat jouw hulp geen schade berokkent aan de kinderen die je probeert te helpen. De video is beschikbaar in 10 talen (Pools, Roemeens, Slovaak, Tsjechisch, Hongaars, Duits, Spaans, Frans, Engels, Nederlands). We vragen of er een versie in het Oekraïens gemaakt kan worden.

• Lees meer over Psychosociale hulp

OCMW-dienstverlening en andere sociale rechten

De gezinssituatie kan impact hebben op het recht op en de hoogte van OCMW-dienstverlening en andere sociale rechten. Voor de bijzondere situatie waarbij gastgezinnen instaan voor de opvang van tijdelijk beschermde vluchtelingen uit Oekraïne wordt er in een afwijking voorzien. Nadelige gevolgen voor de burgers moeten vermeden worden. Zo blijft onder andere de categorie van het (equivalent) leefloon van het gastgezin best ongewijzigd (aanbeveling van de POD MI). Ook voor andere socialezekerheidsuitkeringen wordt er geen rekening gehouden met de opgevangen Oekraïense vluchtelingen. Dat werd alvast bevestigd voor werkloosheid, loopbaanonderbreking, tijdskrediet, arbeidsongeschiktheid en Groeipakket.

Lees meer op OCMW-dienstverlening en op Sociale rechten

Terbeschikkingstelling/verhuur deel van de woning

De woning, of het ter beschikking gestelde deel van de woning, moet voldoen aan de afwijkende woningkwaliteitsnormen. Er kan een huurovereenkomst of een opvangovereenkomst afgesloten worden.

• Zie website Agentschap Wonen Vlaanderen
• Lees meer op Regelgeving Wonen

Mobiliteit

Lees alles over fietsen, openbaar vervoer, rijbewijzen en dergelijke meer op Mobiliteit

Verzekeringen

• Vragen over verzekeringen die bij Ethias zijn afgesloten? Voor burgers die opvang organiseren heeft Ethias een handige Q & A opgemaakt.

• Ook Assuralia geeft informatie over de verzekeringen.

Fiscaal

• FAQ van de FOD Financiën  over de fiscale gevolgen van het opvangen van Oekraïense vluchtelingen. 

• Moet het gastgezin de eventuele kostenvergoeding aangeven in de inkomstenbelasting? Zolang het over een kostenvergoeding gaat, is er geen belastbaar inkomen dat aangegeven moet worden en waarop belastingen betaald moeten worden. In de FAQ geeft de fiscus de bedragen mee die als redelijk beschouwd worden. Wat de controle betreft, maakt de fiscus een onderscheid tussen 2 situaties.

• Situatie 1 – het OCMW treedt  op als tussenpersoon
  Het OCMW houdt zelf een bijdrage in op het equivalent leefloon en stort die bijdrage door aan het gastgezin. Het gastgezin en het opgevangen gezin moeten hiermee akkoord zijn. Ofwel wordt er een driepartijenovereenkomst i.v.m. de opvang gesloten. Ofwel geeft het opgevangen gezin zijn toestemming in een apart document. Dat bedrag dient als vergoeding voor de gemaakte kosten door het gastgezin. Zolang de vergoeding voor de gastgezinnen uitsluitend de meerkost dekt die veroorzaakt wordt door de opvang van de vluchtelingen (bijv. de gemaakte kosten voor elektriciteit, gas, water, internetverbinding, gebruik wasmachine, extra forfaitair bedrag voor aan te kopen voeding, etc.)  en geen huurgeld voor een kamer/meubilair of een vergoeding voor eventueel geleverde diensten is, is dit geen belastbaar inkomen voor de gastgezinnen. Dat de vergoeding rechtstreeks door het OCMW wordt ingehouden en aan het gastgezin wordt gestort, biedt voor de fiscus in principe voldoende waarborgen i.v.m. de controle op het gevraagde bedrag.
  
  Deze aanpak heeft inderdaad voordelen. Het OCMW heeft zicht op de opvangsituaties, op de gevraagde bedragen en uniformiteit kan nagestreefd worden. Het voorkomt ook dat sommige gastgezinnen niets durven vragen omdat ze zich daar ongemakkelijk bij voelen maar eigenlijk toch graag wat financiële steun zouden krijgen. Deze aanpak betekent echter ook extra werk voor de al sterk bevraagde OCMW's. Ook niet alle Oekraïense vluchtelingen zullen een equivalent leefloon aanvragen. Voor hen kan het OCMW niet de tussenpersoon zijn. 
  
  Situatie 2 – het OCMW treedt niet op als tussenpersoon
  Er worden rechtstreeks afspraken gemaakt tussen het gastgezin en het opgevangen gezin in een opvangovereenkomst. Hierbij maakt de fiscus meer voorbehoud. In dat geval is er immers geen controle door een openbaar bestuur op de gevraagde bedragen en waarvoor die precies moeten dienen. Uitgangspunt is dat er geen huurgeld voor onroerende of roerende goederen of diensten in mag zitten. Huurgelden en eventuele vergoedingen voor prestaties vormen in principe een belastbaar inkomen. Voor de opvang in een gastgezin kan er dus discussie zijn over de mate waarin de gemaakte afspraken neerkomen op een huurovereenkomst dan wel een opvangovereenkomst. De fiscale kwalificatie zal afhankelijk zijn van de concrete onderliggende feiten en omstandigheden. In het geval van een huurovereenkomst zal er wel een belastbaar inkomen zijn. In het geval van een opvangovereenkomst zal de kostenvergoeding in principe niet belastbaar zijn, tenzij het gevraagd bedrag meer bedraagt dan de loutere meerkost.

Schulden, boedelvermenging en deurwaarders.

We kregen ook de vraag wat er gebeurt indien het opgevangen gezin schulden maakt en een deurwaarder voor de deur verschijnt? Rekening houdend met de specifieke situatie van de opgevangen gezinnen, lijkt het eerder onwaarschijnlijk dat er problemen met schulden zullen ontstaan maar helemaal uitgesloten is het niet. We zetten een paar principes op een rijtje en proberen die toe te passen op de situatie van de opgevangen gezinnen.

Bij samenwoonst is er niet automatisch vermenging van de schulden. M.a.w. de schulden van opgevangen gezin en gastgezin blijven apart. Het ene gezin wordt niet mee aansprakelijk voor de schulden van het andere gezin. Maar ook al ben je er juridisch niet toe gehouden om de schulden (mee) te betalen van personen waar je mee samenwoont, er is het probleem van de boedelvermenging. Een deurwaarder mag er vanuit gaan dat de schuldenaar eigenaar is van alle roerende goederen die de deurwaarder aantreft in het bezit van de schuldenaar. De deurwaarder kan dus beslag leggen op alle roerende goederen die zich in de woning van het gastgezin bevinden. Daarmee zijn die spullen niet definitief verloren. De eigenaar die niet de schuldenaar is, heeft het recht om te bewijzen dat het zijn goederen zijn. Dat is echter niet altijd evident (zijn er nog aankoopfacturen? op wiens naam staan die, enz.). Om de goederen terug te krijgen moet er bovendien een 'revindicatie' gebeuren. Dit is een kostelijke procedure bij de beslagrechter en er is niet altijd een positief resultaat. Bij samenwonenden wordt daarom aangeraden om op voorhand een inventaris te maken (en te laten registreren). Maar de deurwaarder (of de beslagrechter bij een revincatie) hoeft daar geen rekening mee te houden.

Indien er een opvangovereenkomst wordt gesloten tussen opgevangen gezin en gastgezin (al dan niet met tussenkomst van het OCMW), kunnen daarin ook bepalingen opgenomen worden m.b.t. het gebruik van (een deel van) de woning alsook de goederen/meubels/apparaten te benoemen en te inventariseren die ook deel van deze opvangovereenkomst uitmaken. Er kan daarbij desgvallend een onderscheid gemaakt worden tussen het deel van de woning dat exclusief voor gebruik van het opgevangen gezin resp. het gastgezin is voorzien en het deel dat gemeenschappelijk is voor het opgevangen gezin en het gastgezin. Zoals gezegd kan er best voorafgaand aan de opvang een inventaris opgemaakt worden. Dat kan een onderhandse inventaris zijn of een inventaris opgemaakt door een deurwaarder. Dat laatste is niet gratis. Deze overeenkomst of inventaris kan best geregistreerd worden zodat ze vaste datum krijgt, wat vooral zinvol is bij een eventuele latere revindicatievordering. De vaste datum bewijst dan dat de inventaris vooraf werd opgemaakt en niet door de betrokkenen geantidateerd werd. Alleen een op voorhand opgestelde inventaris speelt een rol.

Wat de revindicatievordering zelf betreft, is het aangeraden om een advocaat te raadplegen en in te schakelen. Het opstellen van de vordering is complex. De vordering moet ingeleid worden met een (kostelijk) gerechtsdeurwaardersexploot dat betekend wordt aan alle betrokken partijen (beslagleggende schuldeiser, de beslagen schuldenaar en de betrokken gerechtsdeurwaarder) met daarin, op straffe van nietigheid, de bewijsmiddelen die men wil aanvoeren om de eigendom aan te tonen. Bewijsmiddelen die niet vernoemd worden in de revindicatievordering, kunnen tijdens de procedure niet meer (aanvullend) ingeroepen worden. 

De beste bewijsmiddelen zijn natuurlijk de 'harde feitelijke stukken' zoals aankoopfacturen op naam (per goed en liefst met betalingsbewijs). Onderhandse inventarissen (liefst geregistreerde voor de vaste datum) kunnen door de beslagrechter in rekening worden gebracht maar de rechter is daartoe niet verplicht. Ook feitelijke vermoedens zoals de korte duur van het samenwonen, kunnen aangebracht worden alsook getuigen maar ook de beoordeling daarvan ligt bij de beslagrechter. Je kan er op voorhand bijgevolg niets met zekerheid over zeggen.

Lees hier meer over beslag, boedelvermenging en revindicatie.

Communicatie

• Basispictogrammen met Engelse-Oekraïense basiswoorden:

  • How do you feel?

  • Do you need something?

  • Kledij 

Zie ook Communicatie.

Ondersteuning burgers en vluchteling

 Vluchtelingenwerk Vlaanderen startte eind maart met een infolijn voor burgers en vluchtelingen.

• Burgers kunnen terecht voor vragen over het verblijf, opvang, huisvesting, toegang tot onderwijs, ... Elke werkdag tussen 9u en 12u30
  • Tel. 02 225 44 11 (NL)
• Oekraïners: elke werkdag tussen 9u en 12u30
  • Tel. 02 225 44 21  (Oekraïens)