Economie: Gemeenten steunden lokale ondernemers tijdens coronacrisis

De Universiteit Antwerpen, Unizo en de VVSG stelden onlangs de resultaten voor van een onderzoek naar de impact van corona op de lokale ondernemingen en de evaluatie door de ondernemers van de inspanningen en steunmaatregelen van de lokale overheid. Het onderzoek verliep in twee fasen. De nulmeting had plaats in september-oktober 2020, de tweede enquête in mei-juni 2021. 3186 ondernemers, handelaars, horeca-uitbaters, vrije beroepen en dienstverleners uit 72 steden en gemeenten namen deel aan de tweede ronde. Elk lokaal bestuur kreeg ook een individueel onderzoeksrapport. Voor alle duidelijkheid, steden en gemeenten namen zelf niet deel aan de bevraging.

Bijna veertig procent van de deelnemende lokale ondernemers rapporteert een omzetdaling van vijftig procent of meer tijdens de coronacrisis. Bijna twintig procent verwacht dat hun bedrijf bij een aanslepende coronacrisis (na september 2021) minder dan een jaar zal overleven. Ondernemers in centrumsteden schatten die overlevingskansen negatiever in dan in kleinere gemeenten. In kleine gemeenten zijn er relatief meer ondernemers die geen negatieve impact verwachten door corona.

Centrumsteden doen het slechter dan kleinere gemeenten op het vlak van verplichte sluitingen en omzetdalingen.

Tijdens het coronajaar waren er grote stijgingen van meer dan tien procent in het online aandeel van de omzet bij horeca, mixed, B-to-B en jonge bedrijven, en bij ondernemingen met een omzet tot 500.000 euro vóór corona.

Jonge en kleine ondernemingen kennen vaker omzetdalingen dan oudere en grotere. Ook ervaren ze de communicatie van en interactie met het lokale beleid, de steunmaatregelen en het effect van lokale cadeaubonnen doorgaans negatiever.

Ondernemingen in centrumsteden ervaren het gemeentelijke coronabeleid negatiever dan in kleinere gemeenten.

De interesse in bepaalde steunmaatregelen is afhankelijk van de categorie onderneming (cluster, sector, type cliënteel…), maar belastingverminderingen worden algemeen het vaakst aangeduid als steunmaatregel die ondernemers na de coronacrisis kunnen helpen.

Retailondernemingen tonen een grote interesse in aankoopbonnen voor de bevolking en gratis parkeren (waar nu betalend parkeren geldt), terwijl horecabedrijven maatregelen voor grotere terrassen belangrijk vinden.

Meer dan zestig procent van de ondernemers wil worden geïnformeerd over en betrokken bij het lokale-economiebeleid via een nieuwsbrief. Ook voor fysieke bijeenkomsten en een website is er veel interesse.

Wie de resultaten van het onderzoek in detail bekijkt, stelt vast dat lokale ondernemers best tevreden zijn over de communicatie van de gemeente tijdens de coronacrisis en vinden dat de interactie met het lokale bestuur erop vooruit is gegaan. Dat stemt Marieke Nolf, ambtenaar lokale economie in Koksijde, tevreden. ‘In de eerste bevraging scoorden we op dat punt beter dan de gemiddelde gemeente in het rapport. We hebben heel veel gecommuniceerd via een nieuwsbrief en nieuwe kanalen zoals WhatsApp. We hebben een ondernemerslijn in het leven geroepen waar lokale ondernemers elke morgen terechtkonden met al hun vragen. Er was veel directe interactie. Het doet deugd dat dit opgemerkt en op prijs gesteld werd, ook al was het vaak niet makkelijk om snel en duidelijk over de federale coronamaatregelen te communiceren. De vele corona-updates van het team economie van de VVSG waren hierbij een hele grote steun.’

Heldere communicatie naar lokale ondernemers was ook een van de speerpunten van het Hasseltse beleid. Daarnaast zette de stad informatiecampagnes op om de handelaars en horeca-uitbaters te ondersteunen. Schepen van Economie Rik Dehollogne: ‘Voor de horeca lanceerden we het platform “Wat eten we vandaag” waarmee we take away promootten. Voor de handel hadden we de campagne “Bol niet te ver, koop in Hasselt”. Onder “Shop in Hasselt”’ bundelden we alle handelaars die klaar stonden om hun klanten op afstand te bedienen. Ook met andere, soms kleine initiatieven hebben we er alles aan gedaan om de lokale economie top of mind te houden bij Hasselaren en bezoekers. Koksijde pakte uit met de website ‘Koop, eet, drink Koksijde’. Tijdens de lockdown waren alle take-away-adresjes daarop te zien, net als informatie over hoe een shoppingmoment te reserveren in de winkels van de kustgemeente. De site is nog steeds online en bundelt alle handelaars en horecaondernemers.’

Dat lokale ondernemers vooral belastingverminderingen een goede steunmaatregel vinden, wekt geen verwondering. Hasselt had op dat vlak een probleem: het heeft geen algemene ondernemersbelasting en kon die dus ook niet laten wegvallen. Wel werden maatregelen genomen voor specifieke doelgroepen. ‘Voor de horeca schrapten we de terrasbelasting en we lieten grotere terrassen toe. Markten kermiskramers moeten net als vorig jaar ook in 2021 geen standgeld betalen. Voor alle concessiehouders van de stad, bijvoorbeeld de uitbaters van stedelijke sporthallen, hebben we de concessievergoeding laten vallen. Aan logiesverstrekkers hebben we de toeristenbelasting terugbetaald,’ zegt schepen Dehollogne.

Ook Koksijde voerde die laatste maatregel in, voorzag in extra terrasruimte voor de horeca en heeft de terrasbelasting afgeschaft voor de hele bestuursperiode. De gemeente stelde bovendien gratis beschermingsmateriaal zoals mondmaskers, handgel en plexischermen ter beschikking van de ondernemers. Hasselt schonk aan alle 79.500 inwoners een bon van vijf euro, uit te geven in de lokale horecazaken. Hij kon ook voor take away gebruikt worden. ‘Maakt die bon het verschil voor de ondernemers? Natuurlijk niet en dat geven ze ook zelf aan in de enquête,’ zegt Rik Dehollogne. ‘Maar de bon is een middel om de lokale ondernemers nog eens onder de aandacht te brengen. De lokale media berichtten erover, wij promootten hem via de stedelijke kanalen. Een bon kan dus onrechtstreeks wel impact hebben.’

Gratis parkeren is nog een thema dat de lokale ondernemers in het onderzoek naar voren schuiven, en dat ook niet specifiek aan corona gelinkt is. ‘Het is een vraag die al vele decennia geregeld gesteld wordt, eigenlijk al sinds er op onze Grote Markt niet meer geparkeerd mag worden. Maar de facto is er geen parkeerprobleem meer in Hasselt. Sinds mei vorig jaar hebben we een nieuwe parkeergarage Blauwe Boulevard met 1800 plaatsen, op loopafstand van het stadscentrum. De tarieven zijn zeer laag als je het vergelijkt met andere steden. Behalve misschien voor enkele ondernemers is gratis parkeren echt geen item meer. Wat we tijdens corona wel hebben gedaan is afhaalstroken aanbrengen voor take away in de binnenstad, op plaatsen waar de auto normaal niet mag komen.’

Lokale ondernemers die in moeilijkheden kwamen, want die waren er natuurlijk, werden door beide lokale besturen in de mate van het mogelijke bijgestaan. Marieke Nolf: ‘We boden hun twee uur boekhoudkundig en financieel advies door een expert aan. Wie nog niet mee was op de digitale trein van marketing en e-commerce verwezen we naar de infosessie van Vlaio “Het internet. Ook uw zaak.” Koksijde is daar al twee jaar op ingeschreven.’ Hasselt zette een structurele samenwerking op met Dyzo voor kleine ondernemingen in moeilijkheden en loopt met Unizo een gelijkaardig traject.

Toch geeft Marieke Nolf aan dat ze verrast was door de positieve ingesteldheid van de meeste ondernemers. De klagers waren een kleine minderheid. ‘Velen hebben van de eerste lockdown gebruik gemaakt om hun zaak onder handen te nemen. Nu is er heel veel beweging op de markt. We hebben veel jonge starters. Zelfs tijdens de crisis mochten we nieuwe ondernemers verwelkomen.’ Hasselt telde in 2020 meer openingen van handelszaken dan sluitingen. Schepen Dehollogne merkt dat starters tijdens corona goed voorbereid waren. ‘Ze gingen meteen multi channel, ze wisten hoe ze moesten communiceren met hun doelpubliek. Ze pakten uit met concepten waarmee ze goed gewapend zijn tegen een toekomstige crisis die er hopelijk nooit komt.’ —

Bart Van Moerkerke is redacteur van Lokaal
Voor Lokaal 11 | 2021