Wat is STEM?
STEM staat voor Science, Technology, Engineering en Mathematics. Maar STEM is vandaag veel meer dan vier vakgebieden. STEM is de sleutel tot innovatie, duurzame ontwikkeling én maatschappelijke veerkracht. Denk aan uitdagingen zoals klimaat, digitalisering, circulaire economie en zorg: ze vragen stuk voor stuk om sterk STEM-talent.
Toch is er werk aan de winkel. Uit internationaal onderzoek blijkt dat de STEM-prestaties van Vlaamse leerlingen achteruitgaan. Tegelijk kampen bedrijven met een nijpend tekort aan technisch en wetenschappelijk geschoold personeel. STEM is dus geen nice-to-have, maar een absolute beleidsprioriteit. Ook het Vlaams regeerakkoord erkent dat. Als lokaal bestuur kun je echt het verschil maken: door in te zetten op STEM-onderwijs, jongeren te enthousiasmeren en samen te werken met lokale bedrijven en scholen.
De kracht van een lokaal STEM-verhaal
STEM leeft niet alleen op school of in formele leercontexten. Ook jij, als lokaal bestuur, speelt een sleutelrol. Je staat dicht bij jongeren, hun ouders, scholen, verenigingen en ondernemers. Net daarom kun je onderwijs, arbeidsmarkt, vrije tijd en welzijn met elkaar verbinden. En precies die verbinding maakt het STEM-verhaal zo krachtig.
Als lokaal bestuur kun je bruggen bouwen, mensen samenbrengen en sterke ecosystemen uitbouwen. Lokale besturen beschikken over infrastructuur, communicatiekanalen en netwerken die STEM-initiatieven versterken en verbreden. Vaak is een lokaal bestuur ook de motor achter een aanpak die echt werkt, omdat ze domeinen samenbrengt en afstemt op de lokale context.
Van losse initiatieven naar duurzame ecosystemen
Veel STEM-initiatieven in Vlaanderen zijn vandaag nog tijdelijk of losstaand. Projectmatig werken levert zeker waardevolle resultaten op, maar echte impact bereik je pas met structurele samenwerking.
Een duurzaam STEM-beleid vraagt om langetermijnpartnerschappen tussen scholen, bedrijven, kennisinstellingen en lokale besturen. Dat is de kracht van het zogenaamde ‘vier O-model’:
- Onderwijs: scholen en academies
- Onderzoek: kennisinstellingen zoals Thomas More en Hidrodoe
- Ondernemers: bedrijven zoals Johnson & Johnson, Aurubis en Nike
- Overheid: lokale besturen en intergemeentelijke samenwerkingen
Een inspirerend voorbeeld van een langetermijnpartnerschap is Neteland STEM-land(opent nieuw venster).
In de regio Neteland bundelen vijf gemeenten hun krachten met scholen, bedrijven en kennisinstellingen. Samen bouwen ze aan een breed leeraanbod voor jongeren tussen 10 en 18 jaar.
Jongeren volgen naschoolse workshops, STEM-zomerscholen, wetenschapskampen en zelfs wetenschapscafés. Die aanpak werkt, ook voor jongeren in kwetsbare situaties. Meer dan 70% van de leerlingen in de regio neemt deel aan buitenschoolse STEM-academies.
De partners werken co-creatief: met leerkrachten, verenigingen én jongeren. Zo groeit een duurzaam ecosysteem waar STEM-leren echt kansen biedt.
STEM in vrije tijd en vrije ruimte
Kinderen en jongeren ontdekken hun talent niet alleen op school. Ook in de bibliotheek, op kamp, bij een jeugdvereniging of tijdens de vakantie groeit hun goesting om te leren. In die vrije tijd bloeien vaak nieuwe interesses op. STEM als vrijetijdsactiviteit maakt de drempel lager, brengt plezier en verhoogt de betrokkenheid.
Lokale besturen spelen hierin een sleutelrol. Denk aan een makerspace in de bibliotheek, waar kinderen experimenteren met 3D-printers, lasersnijders of elektronica. Of aan STEM-kampen in de zomer en workshops tijdens jeugdkampen. STEM past perfect binnen het brede vrijetijdsbeleid, het kinder- en jeugdbeleid en het nieuwe decreet Buitenschoolse Opvang en Activiteiten (BOA). In dat decreet krijg je als lokaal bestuur een regisseursrol.
Zo bouw je mee aan een sterke en verbindende leeromgeving voor elk kind.
Jongeren warm maken voor STEM lukt het best in hun onmiddellijke omgeving, dicht bij hun school en de plaatselijke ondernemingen.
STEM is ook een verhaal van inclusie
Niet iedereen vindt vanzelf de weg naar STEM. Jongeren in armoede, OKAN-leerlingen en meisjes zijn vandaag nog altijd ondervertegenwoordigd. Terwijl net zij extra kansen verdienen.
STEM moet haalbaar, aantrekkelijk én toegankelijk zijn voor iedereen. Daarom werk je best met gerichte acties:
- nodig rolmodellen uit die jongeren inspireren
- werk samen met welzijnsorganisaties
- bied gratis of betaalbare workshops aan via UiTPAS
- bereik ook leerlingen uit het buitengewoon onderwijs
Zo geef je elke jongere de kans om zijn of haar talent te ontdekken in STEM.
STEM is er voor alle kinderen, niet alleen voor de sterke of geïntereseerde leerlingen.
Werk maken van STEM
Wil je als lokaal bestuur werk maken van STEM? Zoek je inspiratie, partners of voorbeelden uit andere gemeenten? STEM verankeren hoeft niet ingewikkeld te zijn. Met de juiste aanpak maak je snel werk van een duurzaam resultaat.
- STEM past perfect binnen je bestaande doelstellingen en plannen (zoals het meerjarenplan of de beleids- en beheerscyclus). Het is een investering die rendeert.
- Een sterke STEM-aanpak hoeft niet groots te starten. Je kunt meteen aan de slag met concrete, haalbare acties. Laat je inspireren door wat andere gemeenten doen.
- Gebruik het stappenplan om lokale STEM-allianties op te zetten waarin scholen, bedrijven, vrijetijdspartners en lokale overheden structureel samenwerken. Zo’n duurzaam netwerk – een zogenaamde quadruple helix – wil kinderen en jongeren warm maken voor STEM. Je hoeft niet alles in één keer te doen. Kies wat past bij je context en bouw verder.
- Werk samen met bedrijven, scholen, jongerenorganisaties en kennisinstellingen. Denk ook aan intergemeentelijke samenwerking: samen sta je sterker.
Meer weten?
Wil je dieper ingaan op STEM-beleid of op zoek gaan naar inspiratie en ondersteuning? Deze bronnen helpen je verder:
- Werk samen met VLAIO via vlaio.be/STEM(opent nieuw venster)
- Laat je inspireren door het voorbeeld van STEM Neteland(opent nieuw venster)
- Bekijk de documenten van het STEM-platform via onderwijs.vlaanderen.be(opent nieuw venster)
- Lees de STEM-agenda 2030 op vlaanderen.be(opent nieuw venster)
- Ontdek de STEM VOKA-wijzer van VOKA Vlaanderen(opent nieuw venster)
- Contacteer de VVSG voor specifieke vragen over STEM bij lokale besturen
