Een demonstratie voor vrede in Gaza of ontevreden burgers over de komst van een opvangcentrum: wanneer spreken we van polarisatie en wanneer onderneem je actie? Het Nederlandse Kennisplatform Integratie en Samenleving (KIS) heeft een praktisch afwegingskader(opent nieuw venster) ontwikkeld om lokale besturen hierbij te ondersteunen.
Hoewel er al veel onderzoek is gedaan naar polarisatie, en er diverse modellen, gespreksmethoden, interventies en handreikingen beschikbaar zijn, kan je die pas effectief inzetten als je precies weet hoe ernstig en omvangrijk de polarisatie in jouw gemeente is. Dat is vaak lastig vast te stellen. Daarom heeft KIS deze tool ontworpen. Hiermee kan je tijdig de juiste aanpak kiezen en onderbouwen. Uiteindelijk draait het om het maken van die keuze.
Wat is de tool?
De online tool biedt een afwegingskader om situaties van polarisatie te beoordelen en de juiste aanpak te kiezen. Met elf duidelijke criteria helpt de tool je om objectiever naar (dreigende) polarisatie te kijken. Zo kan je:
de situatie eenduidiger beoordelen,
beter bepalen welke acties nodig zijn,
het gesprek gestructureerd voeren en je adviezen of keuzes beter onderbouwen.
Waarom een afwegingskader?
Polarisatie is niet altijd negatief. Het kan zelfs nuttig zijn, bijvoorbeeld bij de emancipatie van minderheidsgroepen, wat kan leiden tot een nieuw sociaal evenwicht. Maar polarisatie wordt schadelijk als de tegenstellingen zo groot worden dat groepen niet meer met elkaar praten. Hoe bepaal je dat verschil en weet je wanneer je moet ingrijpen? Beleidsmedewerkers en uitvoerders staan vaak voor moeilijke keuzes, wat kan leiden tot onzekerheid, kritiek, of juist te heftige of te milde interventies.
Wat verstaan we onder polarisatie?
Polarisatie versterkt de tegenstellingen tussen groepen in de samenleving, wat kan leiden tot spanningen en segregatie. Dat kan ontstaan langs lijnen zoals etniciteit, religie, sociaal-economische status, opleidingsniveau of politieke voorkeuren. Polarisatie kan ook optreden tussen burgers en de overheid, wat we verticale polarisatie noemen. Het kan zich voordoen in buurten, scholen, op de werkvloer, in de politiek of op (sociale) media.
De vier fases van polarisatie:
Rustfase: Er zijn risicofactoren, maar de situatie blijft rustig.
Ongemaksfase: Er ontstaat ongemak, misverstanden en vervreemding.
Onderhuidse spanningen: Onbehagen, irritatie en een sterker wij-zij-gevoel zorgen ervoor dat groepen contact vermijden.
Incidenten of escalatie: De spanningen komen openlijk tot uiting of escaleren.
Met deze tool kan je de situatie in je gemeente beter inschatten en gericht actie ondernemen.
