Inspanningen nodig van alle overheden en sectoren om toestand watersystemen te verbeteren
De Vlaamse regering keurde op 01 juli 2022 de derde generatie stroomgebiedbeheerplannen (2022-2027) goed. Samen met deze plannen keurde de Vlaamse regering ook een conceptnota ‘de grote stroomversnelling’ goed die extra beleid en doelstellingen uitstippelt om te versnellen in de opdracht om tegen 2027 watersystemen in goede toestand te krijgen. Meer info op de website van de Vlaamse Regering: Beslissing Vlaamse Regering en op de website van de CIW.
Deze plannen bevatten een heel breed overzicht aan maatregelen voor overheden en sectoren die inzetten op een verbetering van de toestand van de watersystemen (oppervlaktewater en grondwater) en een vermindering van het risico op wateroverlast, waterschaarste en droogte.
Voor de lokale besturen en hun rioolbeheerders is de grootste opdracht: de verdere uitbouw en optimalisatie van het rioolnet. Alle overheden en sectoren zullen grote inspanningen moeten leveren om de toestand van de watersystemen te verbeteren. De opdrachten voor de lokale besturen inzake rioolbeheer worden, terecht, zeer duidelijk uitgeklaard. Voor de andere sectoren is hierin nog werk aan de winkel. Ook daar zal men voldoende vooruit moeten gaan om de toestand van de watersystemen te verbeteren.
Oproep tot actie en verdere afstemming in doelen rioolbeheer
De gemeenten en hun rioolbeheerders kregen sinds 2019 met de reductiedoelstellingen beter zicht op welke riooldoelen er gehaald moeten worden specifiek in functie van de Europese Kaderrichtlijn Water. Deze reductiedoelen werden ondertussen verfijnd en zijn opgenomen in deze stroomgebiedbeheerplannen. De conceptnota ‘de grote stroomversnelling’ verhoogt het ambitieniveau inzake sanering. De stroomgebiedbeheerplannen en de conceptnota moeten in deze samen bekeken worden.
De VVSG roept de lokale besturen en hun rioolbeheerders op om hiermee verder aan de slag te gaan. De planperiode 2022-2027 is in principe de laatste planperiode die Europa voorziet ikv de Europese Kaderrichtlijn Water. Onderzoek de impact van deze nu definitief goedgekeurde plannen en de aanvullingen in de conceptnota op uw investeringsprogramma’s. Bekijk wat u nog kan meenemen in de huidige gemeentelijke legislatuur. Wat nu voorligt is zeker ook materiaal om mee te nemen in de voorbereidingen voor de volgende gemeentelijke legislatuur. Ga met de Vlaamse overheid in gesprek indien u problemen vaststelt bij de opgelegde doelstelling.
De Vlaamse overheid legt nu top down een aangepaste doelstelling op aan de lokale besturen. De VVSG pleit ervoor dat Vlaanderen verder inzet op terugkoppeling en afstemming met gemeenten en hun rioolbeheerders zodat we komen tot gedragen doelstellingen waarbij ook de financiering is uitgeklaard.
Momenteel ontbreekt een stabiele doorkijk voor meerdere jaren op welke gewestbijdrage de lokale besturen en hun rioolbeheerders zullen kunnen rekenen. Dat maakt het voor de lokale beheerders niet evident om een investeringspuzzel te leggen. Daarom pleiten we ervoor om ook hierin een stroomversnelling te realiseren. Werk een resultaatgerichte gewestbijdrage uit voor gemeentelijke riolering die zekerheid biedt over de middelen voor langere termijn, die subsidies toekent aan doelstellingen (waarbinnen vrijheid in keuze van projecten) en die de procedure eenvoudiger maakt. Stoom dit reeds in die mate klaar dat dit onmiddellijk kan toegepast worden bij de start van de volgende gemeentelijke legislatuur. De nieuwe manier van werken moet dan operationeel zijn in het jaar van de gemeenteraadsverkiezingen (2024). Bij voorkeur kan vooraf worden proefgedraaid. We merken dat de Vlaamse overheid akkoord gaat met de principes maar dat men de concrete uitwerking steeds voor zich uitschuift. De VVSG en AquaFlanders bezorgden in maart 2020 een actieplan gemeentelijk rioolbeheer aan minister Demir met concrete voorstellen.
Eenduidige verantwoordelijkheid in de gemeentelijke rioolopdracht
De conceptnota beschrijft enkele aspecten over de verantwoordelijkheid in de gemeentelijke sanering. Dat de doelstellingen worden doorvertaald in contracten/overeenkomsten/besluiten tussen partijen vindt de VVSG een goede zaak indien over doelen en financiering verder kan afgestemd worden. In die contracten/wederzijdse besluiten moeten ook de Vlaamse engagementen qua financiële ondersteuning en eventueel mogelijkheden qua tarifering worden opgenomen.
De wetgeving is voldoende duidelijk wie de verantwoordelijke is voor de ‘gemeentelijke saneringsplicht’ deze wordt gedefinieerd als: ‘elke verplichting inzake collectieve sanering die op de gemeenten rust … . De gemeente (of een door haar aangestelde entiteit) is dus de verantwoordelijke actor. De relatie tussen de gemeente en intergemeentelijke samenwerkingsverbanden is geregeld in het decreet lokaal bestuur. De vraag is dus of we veel energie moeten steken in het verder verduidelijken van de eindverantwoordelijkheid. Belangrijkste is dat de Vlaamse overheid, de gemeentelijke rioolbeheerder en de gemeente concrete engagementen aangaan over de doelstellingen en financiering.
Handhaving uitvoering gemeentelijke rioolopdracht
De VVSG vindt dat handhaving van de uitvoering van de gemeentelijke rioolopdracht kan worden uitgebouwd, op voorwaarde dat vooraf afgestemde afspraken worden gemaakt over doelen en financiering (inclusief Vlaamse gewestbijdrage). Ook kan aandacht nodig zijn voor overmacht (vertragingen waarop de rioolbeheerder geen impact heeft).
Het voorstel uit de conceptnota dat een drinkwatermaatschappij de uitvoering van het rioolbeheer kan overnemen als de rioolbeheerder in gebreke blijft, zorgt voor handhaving met twee maten en gewichten. Dit is strijdig met het gelijkheidsbeginsel. Bovendien is dit ook strijdig met de bepalingen over intergemeentelijke samenwerking uit het Decreet Lokaal Bestuur. Het is immers een lokaal bestuur die een opdracht kan toekennen aan een collectief van gemeenten waarbij het collectief uitvoerder wordt en het lokaal bestuur het beleid blijft bepalen. Een collectief van gemeenten kan geen opdracht ontnemen aan een individuele gemeente die daar geen opdracht toe geeft.
Lees hier de brief en het VVSG advies naar aanleiding van de voorbereiding van de conceptnota ‘de grote stroomversnelling’.
