Smart City: vijf trends voor koplopers in innovatie en digitale transformatie

Een van de sociale uitdagingen waarmee de lokale besturen tegenwoordig geconfronteerd worden, is de digitale ongelijkheid in de maatschappij. Deze ongelijkheid werd nog meer versterkt tijdens de pandemie. Kinderen zonder laptop konden geen les volgen, ouderen zonder smartphone geraakten moeilijker aan hun Covid Safe Ticket, om maar twee voorbeelden te geven. Inspanningen om de digitale toegang en vaardigheden van burgers te verhogen zijn dus nodig, maar dit vergt een geïntegreerde werkwijze. Op het congres was men het erover eens: een e-inclusiebeleid vergt niet enkel een geïntegreerde methode, maar ook maatwerk. In de visietekst van de VVSG haalden we daartoe vier hefbomen aan die met elkaar in wisselwerking moeten treden: outreaching, participatie en coproductie, transversaal beleid en het dichten van de digitale kloof.

In 2018 schreven we in Lokaal dat slimme ontwikkeling duurzaam moet zijn. We ontkrachtten er het beeld van ‘smart city’s’ zoals het door de technologische industrie werd geïntroduceerd en vermarkt: ‘Die bijna futuristisch ogende technologiegedreven steden zitten vol hoogtechnologische toepassingen en geconnecteerde apparaten, zoals drones, slimme verlichting, slimme camera’s, zelfrijdende voertuigen en sensoren. De hightech en trendy gadgets staan centraal, de mens en de natuur en thema’s als leefbaarheid en duurzaamheid zijn dat veel minder.’ Dit kan uiteraard nooit de bedoeling zijn.

Op het Smart City Event zagen we niet alleen een toenemende deelname van steden en gemeenten maar ook dat, onder invloed van die lokale overheden, de focus nu meer ligt op de maatschappelijke doelstellingen dan op technologie. De SDG’s waren alom aanwezig op de expo. De inzet van slimme technologieën kan dan ook zeker bijdragen aan de realisatie van de 17 SDG’s van de Verenigde Naties. We zagen onder andere slimme verkeerslichten voor een vlotte verkeersstroming op drukke wegen, geconnecteerde parkings met ondergrondse sensoren en een monitoringsysteem dat de omgevingskwaliteit in kaart brengt.

Met de zoektocht naar gemak en technologische vooruitgang die nieuwe gewoonten mogelijk maakt, verandert ook de mobiliteitssector, en snel. Daarom werd gelijktijdig met het Smart City World Congress ook het Tomorrow.Mobility World Congress georganiseerd. Daar werd gesproken over de impact van massale elektrische mobiliteit in de publieke ruimte. Er werden autonome voertuigen voorgesteld, maar of dit een zegen – voor deelmobiliteit – of een vloek wordt, is nog niet duidelijk. Ook het belang van data, en de monitoring en analyse ervan passeerde de revue. Data kunnen lokale besturen helpen om beleid te verbeteren of nieuw beleid te installeren.

Mobiliteit werd terecht ook in relatie geplaatst met andere omgevingsaspecten. Denk bijvoorbeeld aan ruimtelijke ordening, met niet alleen het concept 15-minutenstad (waarbij inwoners op maximaal vijftien minuten wandelen of fietsen alle noodzakelijke functies en diensten vinden), maar ook 30-minutenregio voor landelijkere gebieden. Of de aandacht voor de publieke ruimte, met meer ontharding en meer groen, in functie van een betere hitte- en waterbeheersing, en het belang van betere luchtkwaliteit. Het ruime aanbod op het congres aan ‘urban digital twins’ kan gemeenten helpen bij het voorspellen van de gevolgen van mobiliteitsmaatregelen op die andere omgevingsfactoren. Een belangrijke voorwaarde voor zo’n digitale tweeling blijft natuurlijk wel de beschikbaarheid van bruikbare datasets. Dat is vaak een eerste stap die veel lokale besturen nog moeten nemen.

Ook het thema klimaat was overal present, zowel op de expo als op het congres. São Paolo, New York en Buenos Aires waren het eens: een slimme, innovatieve stad moet ook aan de slag voor het klimaat. Het wordt de opdracht om zonne-energie rechtstreeks op te vangen, vast te houden en beschikbaar te maken op de momenten waarop we ze het meest nodig hebben. In de toekomst wordt elektriciteit volop de ‘drager’ waarmee we zullen werken om de energie te transporteren en te capteren. In dat verband staan we voor een ontwikkeling van deze elektriciteitsnetten waarin ‘verbinding’ en ‘flexibiliteit’ centraal staan.

De energietoepassingen worden almaar vaker slim met elkaar gecombineerd. De palen die we gebruiken voor openbare verlichting bevatten sensoren waarmee data gesprokkeld worden waarmee we de stad slim kunnen aansturen. In die palen komen ook opladers voor elektrische voertuigen. Deze doen in hun gekoppelde opstelling dan weer mee dienst als wijkbatterij om zoveel mogelijk te kunnen voorzien in etmaalflexibiliteit waarmee we het energieaanbod in de wijk op peil houden. Alles sturen we aan door middel van geprogrammeerde processen waarbij vraag en aanbod zoveel mogelijk op elkaar worden afgestemd.

Dat was de slogan voor het event dit jaar. Het concept smart city’s is de voorbije jaren duidelijk sterk geëvolueerd van een technologiegedreven stad naar een stad die de burger centraal plaatst en focust op oplossingen voor maatschappelijke uitdagingen. Technologie is daarbij niet dé oplossing maar één oplossing. Er wordt steeds vaker nagedacht over de wenselijkheid van technologie in verhouding tot andere middelen en de impact op onze samenleving. Niet zelden worden ook ethische en privacygebonden vraagstukken aangesneden. Ook deze onderwerpen zagen we, meer dan tijdens vorige edities, duidelijk in het programma terugkeren. Deze vraagstukken hebben nood aan een debat met alle betrokken partijen. Steden en gemeenten hebben dat begrepen en gaan steeds vaker in cocreatiesessies met hun burgers en lokale stakeholders aan de slag om te bepalen in welke stad zij in de toekomst willen wonen en wat de rol van technologie daarin al dan niet kan zijn. —

Eliene Rijcken is VVSG-projectmedewerker communicatie en kennisdeling Innovatie en digitale transformatie
Voor Lokaal 03 | 2022

Bekijk ook Smart City-expo in Barcelona.