Federale keuzes en lokale gevolgen voor asiel, migratie, integratie en gelijke kansen

Het nieuwe federale regeerakkoord en de beleidsverklaringen van 2025 bevatten ingrijpende maatregelen die sterk doorwerken op het lokale niveau. Van asiel en migratie, sociale bijstand tot gelijke kansen staan lokale besturen mee aan de frontlinie. De VVSG las de beleidsverklaringen en bundelde de belangrijkste beleidsintenties met impact op lokale besturen in een VVSG-nota(opent nieuw venster). We gaan in overleg met de nieuwe federale ministers. We vragen duidelijke afspraken, voldoende ondersteuning en een sterke lokale betrokkenheid bij de uitvoering. Hieronder lees je de samenvatting van de nota.

Hervorming opvangbeleid schept onduidelijkheid voor LOI’s

De federale regering wil de opvang van mensen op de vlucht stroomlijnen. Ze kondigt kortere procedures en meer opvangcapaciteit aan, met een focus op collectieve centra. De hotelopvang verdwijnt en ook de Lokale Opvanginitiatieven (LOI’s) worden geleidelijk afgebouwd zodra de instroom daalt.

De VVSG maakt zich zorgen over de impact van deze afbouw op personeel, woningen en de lokale regierol. Ook over de organisatie van noodopvang, de begeleiding tijdens crisissen en de rol van gemeenten bij de goedkeuring van opvanglocaties is nog veel onduidelijk. We vragen duidelijke afspraken en voldoende betrokkenheid van lokale besturen bij elk besluit dat hun werking raakt.

Strenger verblijfsbeleid: extra taken en meer controle voor gemeenten

De federale overheid wil het verblijfsrecht transparanter en strikter maken. Gemeenten krijgen bijkomende bevoegdheden, zoals de controle op verblijfsvoorwaarden en in sommige gevallen de behandeling van aanvragen. Tegelijk voorziet men extra toezicht van de Dienst Vreemdelingenzaken (DVZ), met audits en mogelijke curatele bij fouten of fraude.

De VVSG ziet positieve elementen, zoals meer digitalisering, snellere procedures en betere opleidingen voor medewerkers. Maar we zijn bezorgd voor de toenemende administratieve druk, het risico op juridische onzekerheid en het ontbreken van duidelijke termijnen. Lokale besturen hebben nood aan duidelijke kaders en overleg over hun rol.

Sociale bijstand en dringende medische hulp: striktere voorwaarden voor vreemdelingen

Ook het sociaal beleid voor vreemdelingen verandert ingrijpend. Nieuwkomers zullen in principe pas na vijf jaar recht hebben op sociale bijstand. Erkende vluchtelingen moeten verplicht deelnemen aan een versterkt integratietraject, en EU-burgers worden strenger beoordeeld op hun recht op hulp.

Daarnaast voert de federale overheid een strikter beleid rond dringende medische hulp. OCMW’s blijven verantwoordelijk voor de toekenning, maar krijgen minder ruimte voor interpretatie. De VVSG vraagt een duidelijk wettelijk kader dat werkbaar is op het terrein en benadrukt dat medische oordelen bij artsen horen, niet bij maatschappelijk werkers.

Federale ambities voor gelijke kansen vragen samenwerking met lokale besturen

De federale regering wil werk maken van een inclusieve samenleving en investeert in meldsystemen, een actieplan tegen discriminatie, meer bescherming voor LGBTI+ personen en betere toegankelijkheid. Ze hervormt ook het landschap van mensenrechtenorganisaties, waaronder Unia.

De VVSG verwelkomt deze ambities, maar vraagt dat lokale besturen actief betrokken worden bij de uitwerking én uitvoering van deze plannen. We pleiten voor heldere aanspreekpunten en structurele middelen, zodat ook op lokaal niveau een sterk diversiteits- en gelijkekansenbeleid mogelijk blijft.

Extra aandacht voor kwetsbare groepen in armoedebeleid

In het armoedebeleid ligt de focus op vrouwen, alleenstaanden, eenoudergezinnen en de Romagemeenschap. De federale overheid zet methodieken zoals MIRIAM verder en werkt aan gerichte ondersteuning in samenwerking met andere overheden en middenveldorganisaties. De VVSG juicht dit toe, en wijst op het belang van lokale kennis en samenwerking voor een effectieve aanpak.

De VVSG volgt verder op

De federale beleidsplannen brengen heel wat veranderingen met zich mee, die niet zonder gevolgen blijven voor lokale besturen. Ze vragen extra inzet, personeel en middelen op lokaal niveau. De VVSG blijft de impact nauwgezet opvolgen. We pleiten voor dialoog, samenwerking, duidelijke communicatie, werkbare regelgeving en voldoende ondersteuning om deze federale ambities ook lokaal waar te maken.