
Samen voor alleenstaanden

Eénpersoonshuishoudens vormen intussen 40% van de samenleving, maar onze maatschappij blijft georganiseerd rond het klassieke gezin. Alleenstaanden, vooral alleenstaande ouders, lopen meer risico op armoede, gezondheidsproblemen, werkloosheid en sociale isolatie. Dit heeft grote gevolgen voor samenlevingsaspecten. Dit project gaat dieper in op de uitdagingen en mogelijke oplossingen.
Inhoud van deze pagina
Het project ‘samen voor alleenstaanden'
In mei 2023 startte VVSG, in opdracht van de Vlaamse overheid, het project ‘Samen voor alleenstaanden’.
Lokale besturen kregen zo beter zicht op de uitdagingen waarmee alleenstaanden te maken krijgen en wat dit betekent voor hun beleid. Tot maart 2025 werkten we samen met besturen aan het verzamelen van inzichten en het in kaart brengen van de impact.
Daarnaast ontwikkelden we samen instrumenten die lokale besturen ondersteunen om met deze uitdagingen om te gaan.
Alle resultaten en tools vind je op de kennispagina Inclusief lokaal beleid voor alleenstaanden.
Alleenstaanden in onze samenleving
Verschijningsvormen
Zowel in eigen land als in de ons omringende landen bestaat meer dan 40% van de huishoudens uit alleenstaanden, met of zonder kinderen. Het is niet enkel een aangroeiende groep, ze is ook zeer divers samengesteld. We definiëren hieronder de meest voorkomende verschijningsvormen.
- Alleenstaande ouders
- Senioren
- Migranten en vluchtelingen, inclusief minderjarigen
- Ex-gedetineerden
- Lage inkomensgroepen
- Mensen met fysieke of mentale beperkingen
- Mensen die verhuisd zijn vanuit een ander land/ andere regio of gemeente
- Jongeren die het ouderlijk huis verlaten
- De kinderen van alleenstaanden die de gevolgen dragen van het feit dat hun alleenstaande ouder geen netwerk heeft. Waardoor het ‘niet hebben van een netwerk’ als vanzelfsprekend doorgegeven wordt aan de volgende generatie
Een individu kan zich tegelijkertijd in meerdere van de vermelde categorieën situeren. Dat verhoogt het risico op een ernstige problematiek. Hoewel uiteraard het ‘alleenstaand zijn’ an sich niet noodzakelijk problematisch is.
Risico’s
Alleenstaanden krijgen wel te maken met verschillende uitdagingen in de samenleving, wat hen potentieel kwetsbaar maakt. Hieronder beschrijven we enkele van de belangrijkste risico’s voor alleenstaanden. Omdat het natuurlijk gaat om een zeer heterogene groep, mogen we deze niet veralgemenen.
Alleenstaanden ervaren vaak gevoelens van eenzaamheid, vooral als ze geen sterke sociale netwerken hebben. Het gebrek aan dagelijkse interacties kan leiden tot sociaal isolement en een gevoel van vervreemding. Deze gevoelens kunnen op hun beurt de mentale gezondheid beïnvloeden, met soms depressie en angst tot gevolg.
Alleenstaanden dragen de volledige financiële verantwoordelijkheid voor hun uitgaven zonder de mogelijkheid om kosten te delen met een partner. Dit kan leiden tot verhoogde financiële stress, vooral over kosten zoals huur, nutsvoorzieningen, leningen en verzekeringen. De uitdaging om met een enkel inkomen een stabiel financieel leven te leiden is aanzienlijk, vooral in steden of streken waar het leven extra duur is.
Alleenstaanden hebben soms een beperkt sociaal vangnet. Zo vinden ze moeilijker ondersteuning in tijden van nood of crisis. Ze hebben minder toegang tot mantelzorg, vooral als ze ouder worden of gezondheidsproblemen ontwikkelen, en dat beïnvloedt hun algehele gevoel van veiligheid en zekerheid.
Alleenstaanden moeten belangrijke beslissingen vaak alleen nemen, zonder de mogelijkheid tot overleg. En dat kan leiden tot stress en onzekerheid. Daarnaast komen alle huishoudelijke taken en verantwoordelijkheden op hun schouders terecht, wat overweldigend kan zijn, vooral voor degenen die weinig tijd hebben door werkverplichtingen.
Alleenstaanden hebben mogelijk beperkte toegang tot gezondheidszorg en missen vaak een netwerk dat hen in tijden van ziekte ondersteunt. Het gebrek aan sociale steun kan zowel fysieke als mentale gezondheidsrisico’s vergroten. Dat maakt alleenstaanden kwetsbaarder voor aandoeningen zoals depressie en angst.
Alleenstaanden hebben vaak moeite om een betaalbare woning te vinden die aan hun behoeften voldoet. De zoektocht naar stabiele en langdurige huisvesting is een voortdurende uitdaging, vooral in stedelijke gebieden met hoge huurprijzen. Dit kan leiden tot onzekerheid en instabiliteit. En dat kan het welzijn verder ondermijnen.
Alleenstaanden kunnen sociale druk voelen om te voldoen aan bepaalde maatschappelijke normen, vooral in samenlevingen waar de traditionele gezinsstructuur de norm is. Dit kan resulteren in stigma en vooroordelen die hun sociale en professionele leven negatief beïnvloeden, en hun gevoel van eigenwaarde aantasten.
Partner- of vriendschapsrelaties opbouwen kan voor alleenstaanden uitdagend zijn, vooral als er weinig gelegenheid is om nieuwe mensen te ontmoeten. Het gebrek aan emotionele en fysieke intimiteit kan hun welzijn negatief beïnvloeden, wat leidt tot gevoelens van gemis en isolatie.
Alleenstaanden moeten hun tijd efficiënt beheren om werk, huishouden, sociale activiteiten en zelfzorg in balans te houden. Ze kunnen extra uitdagingen ondervinden om werk- en gezinsverantwoordelijkheden te combineren zonder de ondersteuning van een partner, wat kan leiden tot stress en burn-out.
Naast de risico’s voor het individu, zijn er een aantal risico’s voor de samenleving.
- Verminderde sociale cohesie
- Demografische uitdagingen
- Hogere kosten en belasting voor openbare diensten
- Gezondheids- en zorgkosten
- Hypotheek op maatschappelijke betrokkenheid
- Minder intergenerationele ondersteuning en solidariteit: meer druk op publieke diensten
- Beperkte werkflexibiliteit: druk op de werkregeling en vraag naar kinderopvang
Samengevat
Het groeiend aantal alleenstaanden heeft een impact op diverse aspecten van het lokale samenleven. Lokale besturen hebben er belang en baat bij te anticiperen op de mogelijke gevolgen van dit fenomeen.

Raadpleeg onze goede praktijken
Heb je zelf nog weet van goede praktijken uit binnen- en of buitenland? Laat het ons weten, dan delen we ze graag verder.
Onze partners
Gerelateerde projecten
-
Warm onthaal bij het melden van discriminatie en intimidatie in Vlaanderen
Diversiteit en gelijke kansen -
VVSG erkend als partnerorganisatie lokaal gelijkekansenbeleid 2025–2030
Diversiteit en gelijke kansen -
Voedselhulp als hefboom voor sociale inclusie en participatie
Lokaal sociaal beleidArmoedeDiversiteit en gelijke kansenZorg en gezondheidCirculaire economieSamenwerking