In veel steden en gemeenten is de gemeenteschool of de academie het hart van de samenleving. De Onderwijsvereniging van Steden en Gemeenten (OVSG) geeft vijf tips voor hoe jouw stad of gemeente nog meer uit haar onderwijs kan halen.
Gebruik je gebouw multifunctioneel
De schoolbel geeft het einde van de lessen aan, maar niet noodzakelijk het sluitingsuur van de school. Een slimme gemeente gebruikt haar schoolgebouw en speelplaats ook na de schooluren en tijdens de vakanties voor het verenigingsleven, sport, cultuur, speelpleinwerking. ‘Als stad heb je een stuk patrimonium in handen dat gesubsidieerd wordt door Vlaanderen en dat je kunt gebruiken om aan je sociale weefsel te werken. Zo kun je met je eigen scholen de brede school vormgeven. Dat is een voorbeeld voor andere netten,’ verklaart Jo De Ro, schepen van Onderwijs en vanaf januari burgemeester van Vilvoorde. Sinds november 2023 is het overigens voor alle scholen die infrastructuursubsidies aanvragen wettelijk verplicht de school na de lesuren open te stellen.
Maak de brug naar andere beleidsdomeinen
De schoolpoort is de enige poort die bijna iedereen gebruikt. Een geweldige kans dus om mensen te bereiken en problemen te detecteren die niet altijd goed zichtbaar zijn. Ouders die de facturen niet kunnen betalen, leerlingen die keer op keer zonder boterhammen naar school komen, het zijn bekende verhalen. Veel scholen werken vandaag al met een brugfiguur die deze ouders benadert om ze indien nodig de weg naar hulpverlening te wijzen. Daar zie je ook concrete resultaten van op school: meer ouders die naar het oudercontact komen, schoolfacturen die vaker (op tijd) betaald worden en minder ongewettigde afwezigheden.
Dat de mogelijkheden tot links met andere lokale bevoegdheden zo goed als eindeloos zijn, bewijst An Wouters, schepen van Onderwijs in Lubbeek: ‘Wij organiseren een OCMW-project dat kinderen budgetbeheer aanleert en we hebben een STEM-academie opgericht met naschoolse workshops en kampjes met lokale ondernemers. Ook mobiliteit en openbare werken zijn erg belangrijk om bewustwording te creëren voor een veilige schoolomgeving.’
“
Een leerplan is geen beperkende koker maar een kapstok waaraan leraren hun eigen project en de context van hun school kunnen ophangen.
Walentina Cools
Walentina Cools, algemeen directeur van OVSG, vult aan: ‘We zien dat het deeltijds kunstonderwijs in het cultuurbeleid van de gemeente betrokken wordt of dat het sportbeleid wordt opengetrokken naar de scholen, dat de openbare bibliotheek wordt ingeschakeld voor een leesoffensief… Daarom is het ook goed om samen te werken met de VVSG. Er zijn nog zo veel kansen die we kunnen benutten. Denk maar aan een warme overgang van kinderopvang naar kleuterschool, een werking ter bestrijding van kansarmoede of nadenken over veilig verkeer.’
Maak van je academie het hart van het cultuurleven
Maar liefst 262 gemeenten richten deeltijds kunstonderwijs in, en dat is geen toeval. Uit onderzoek blijkt dat er nog werk is aan kunst- en cultuureducatie. De expertise van de academie en haar lerarenteam is dus broodnodig. Loes Vandromme, schepen van Onderwijs in Poperinge, ziet veel kansen: ‘Steden hebben een groot cultuuraanbod, in landelijk gebied is dat beperkt en dan wordt de academie een broedplek. Door de lage bevolkingsdichtheid in de Westhoek is de afstand naar de academie niet enkel figuurlijk maar ook fysiek groot. Daarom hebben we enkele buurgemeenten warm gemaakt voor samenwerking en sindsdien heeft onze academie tentakels in allerlei richtingen. We werken samen met scholen, bibliotheken, amateurkunsten… Zonder de academie zou er wellicht geen harmonie of toneelvereniging zijn.’
Leg de lat hoog
Lokaal onderwijs is onderwijs met ambitie. Stedelijk en gemeentelijk onderwijs speelt een voortrekkersrol en daagt de samenleving uit. Onderwijskwaliteit staat voorop. Directies en leraren bieden leerlingen de beste kansen om te blijven leren. Walentina Cools, algemeen directeur van OVSG, verduidelijkt: ‘Als gemeentebestuur ben je verantwoordelijk voor de onderwijskwaliteit van je school. Onze pedagogisch adviseurs staan klaar om duiding te geven aan de schepen, en directies worden ondersteund via begeleiding, vorming, de jaarlijkse OVSGtoets en het schoolfeedbackrapport dat hieraan gekoppeld is. Zo kunnen scholen zichzelf vergelijken met andere scholen met een gelijkaardig publiek, en waar nodig actie ondernemen, met de steun van onze begeleiders.’
‘Kwaliteit is het streefdoel en dat willen we heel breed zien. Natuurlijk moeten we inzetten op Nederlands en wiskunde. De lat zal daar anders liggen voor iedere leerling, maar wel bij iedereen zo hoog mogelijk. Daarnaast zijn de affectieve en creatieve elementen erg belangrijk. Onze leerlingen hebben vaardigheden nodig om probleemoplossend en kritisch te denken. We hebben sinds vorig jaar Leer Lokaal, een nieuw leerplan voor het basisonderwijs, waar die elementen allemaal in verweven zitten. Een leerplan is geen beperkende koker maar een kapstok waaraan leraren hun eigen project en de context van hun school kunnen ophangen. En als ze vragen hebben, dan staat onze pedagogische begeleidingsdienst voor hen klaar.’
Gebruik gemeentelijk onderwijs als katalysator
Flankerend onderwijsbeleid is een belangrijke bevoegdheid van elk gemeentebestuur. Als een gemeente daarbij ook nog zelf onderwijs inricht, biedt de combinatie van beide veel kansen. Evita Willaert, schepen van Onderwijs in Gent: ‘We hebben een heel sterk flankerend beleid vanuit het Onderwijscentrum Gent: brede school, meertaligheid, omgaan met grootstedelijke uitdagingen, het is maar een kleine greep uit de thema’s. We doen dat netoverstijgend, maar het stedelijk onderwijs is daarin een belangrijke katalysator, altijd in dialoog met de andere onderwijsverstrekkers.’ Ook Jo De Ro zag in Vilvoorde hoe dat verliep: ‘Het Vlaamse beleid is soms te traag. Met ons stedelijk onderwijs lopen wij voorop en zetten wij de trend. De middelen komen dan later wel. Als je zelf onderwijs organiseert, krijg je niet het verwijt dat je makkelijk spreken hebt. Want je doet het zelf, en je weet dat het niet eenvoudig is.’
Ook Nathalie Muylle, schepen van Onderwijs in Roeselare, beschouwt het stedelijk onderwijs als een katalysator. ‘Een centraal inschrijvingsbeleid, kinderopvang, brugfiguren… We hebben veel samengewerkt met het vrij onderwijs. Maar door enkel bevoegd te zijn voor stedelijk onderwijs kan ik veel meer een trekkersrol spelen. Een voorbeeld is de opvang tijdens corona. Het stedelijk onderwijs organiseerde die zelf, het vrij onderwijs aanvankelijk niet maar uiteindelijk toch wel door de druk van de ouders.’ —
De Onderwijsvereniging van Steden en Gemeenten (OVSG(opent nieuw venster)) is de ledenorganisatie van 257 steden en gemeenten in Vlaanderen en Brussel die onderwijs aanbieden. OVSG promoot en ondersteunt het onderwijsproject van haar leden via pedagogische begeleiding, vorming, juridisch advies en belangenbehartiging. Met 783 onderwijsinstellingen in het basis- en secundair onderwijs, volwassenenonderwijs, deeltijds kunstonderwijs en centra voor leerlingenbegeleiding vormen we ongeveer 398.000 leerlingen en cursisten.
