De EU Rural Vision, gelanceerd door de Europese Commissie in 2021, schetst een toekomstbeeld voor het Europese platteland tegen 2040. Ze wil plattelandsgebieden sterker, beter verbonden, veerkrachtiger en welvarender maken. De Europese Unie erkent daarbij uitdrukkelijk de rol van lokale besturen als motor van gebiedsontwikkeling en als schakel tussen burgers, ondernemingen en overheden. Ook Vlaanderen bouwt voort op deze Europese koers: de Vlaamse overheid werkt aan een Vlaams plattelandspact, dat de Europese ambities vertaalt naar de Vlaamse en lokale realiteit.
Een toekomstgericht platteland
De EU Rural Vision(opent nieuw venster) biedt een lange termijnkader waarin plattelandsgebieden volwaardig deel uitmaken van de Europese ontwikkeling. De visie wil dat bewoners van het platteland:
kunnen deelnemen aan beslissingen die hun leefomgeving bepalen,
beschikken over een degelijke digitale en fysieke verbinding,
beter bestand zijn tegen klimaatverandering en economische schokken,
en kunnen bouwen aan een duurzaam en divers economisch weefsel.
Voor lokale besturen betekent dit een duidelijke erkenning van hun sleutelrol: zij brengen bewoners, ondernemers en organisaties samen en vertalen Europese ambities naar concrete lokale oplossingen.
Betrokkenheid van inwoners en besturen
De EU legt sterk de nadruk op betrokkenheid. Enerzijds wil ze dat plattelandsbewoners meer inspraak krijgen in beleid en projecten. Hun stem is essentieel om het platteland leefbaar en aantrekkelijk te houden.
Anderzijds ziet Europa lokale besturen als de spil in dit proces. Gemeenten zijn regisseurs van de plattelandstransitie: zij koppelen lokale noden aan Europese doelstellingen, zorgen voor samenwerking tussen niveaus en versterken het lokale draagvlak. Lokale besturen worden dus niet enkel uitvoerders, maar mede-beleidsmakers in het Europese plattelandsbeleid.
Van visie naar actie: het EU Rural Action Plan
Het EU Rural Action Plan(opent nieuw venster), dat sinds 2021 wordt uitgevoerd en in maart 2024 werd geactualiseerd, vertaalt de visie naar concrete maatregelen en financieringskansen.
Het plan is opgebouwd rond vier pijlers:
Stronger: gemeenschappen versterken en lokale participatie ondersteunen.
Connected: investeren in mobiliteit, openbaar vervoer en digitale infrastructuur.
Resilient: het landschap en de plattelandseconomie veerkrachtiger maken.
Prosperous: nieuwe vormen van ondernemerschap en innovatie stimuleren.
Het actieplan moedigt lokale besturen aan om beleid af te stemmen op hun lokale context. Via programma’s als EFRO (Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling) en het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid kunnen gemeenten middelen en partnerschappen koppelen aan hun eigen plattelandsvisie.
In de nieuwe Europese meerjarenbegroting (2028-2034), dat momenteel in opmaak is, wordt bovendien nagedacht over een herziening van de cohesie- en plattelandsfinanciering. In de ontwerpteksten wordt voorzien dat de keuze voor gebiedsgerichte werking binnen de cohesiefondsen naar de lidstaten wordt doorgeschoven. Ook de oormerking voor LEADER zal vermoedelijk verdwijnen, wat gevolgen kan hebben voor lokale samenwerkingen en plattelandsprogramma’s.
De Europese Commissie kondigde daarnaast aan dat in 2026 een nieuwe update van het EU Rural Action Plan volgt, die rekening zal houden met de tussentijdse evaluatie en de voorbereidingen van het volgende meerjarig financieel kader.
Het Vlaamse plattelandspact
De Vlaamse overheid bouwt verder op deze Europese koers met een Vlaams plattelandspact(opent nieuw venster). Het plan van aanpak werd goedgekeurd door de Vlaamse Regering op 21 maart 2025, met een voorbereidende fase gelanceerd op 27 maart 2025. De ondertekening van het pact door de Vlaamse regering en betrokken partners is voorzien in het voorjaar van 2026.
Het plattelandspact vertaalt de Europese ambities naar de Vlaamse en lokale realiteit. Het biedt gemeenten een kader om samen te werken rond thema’s als bereikbaarheid, leefkwaliteit, klimaat, energie en economische vernieuwing, met het platteland als volwaardige partner in de brede gebiedsontwikkeling.
