De Vlaamse gemeenten en OCMW's hebben in 2024 voor ruim 11% meer geïnvesteerd dan het jaar voordien. Toch hebben ze daarvoor amper extra schulden gemaakt. Een en ander blijkt uit de VVSG-analyse op basis van 253 van de 300 jaarrekeningen 2024 (84,3%). Die zijn goed voor 87,5% van de Vlaamse bevolking.
Kleinere marges, maar vertekende cijfers
Het eerste wat opvalt is de forse daling van het exploitatiesaldo. Dat zakt met bijna 18% om rond de 2,2 miljard euro uit te komen. In 2024 zijn de exploitatie-uitgaven met 6,3% een stuk sterker gestegen dan de exploitatie-ontvangsten (+2,6%).
Voor een exacte beoordeling moeten we echter rekening houden met twee eenmalige factoren die een correcte vergelijking met het cijfer van 2023 vertekenen. In 2023 kregen de gemeenten ten gevolge van een nieuwe boekingsmethode van de FOD financiën uitzonderlijk en eenmalig zowat 786 miljoen euro extra aanvullende personenbelasting (APB) op de rekening gestort. Dat de inkomsten uit die APB in 2024 een grote duik nemen (-20%) is meteen een belangrijke verklaring voor de beperkte groei van de totale exploitatie-ontvangsten. Daarnaast kreeg een deel van de gemeenten in 2024 een uitzonderlijk dividend toegekend dat ze meteen moesten investeren in nieuwe aandelen in de energiesector. De operatie paste in de kapitaalverhoging van Elia en de lokale verankering via Publi-t. Deze transactie verhoogt de exploitatie-ontvangsten in 2024 eenmalig met zowat 220 miljoen euro. Zonder beide uitzonderlijke factoren zouden de exploitatie-ontvangsten in 2024 met ongeveer 7,5% zijn toegenomen en zou ook het exploitatiesaldo gestegen zijn.
Meer investeringen, amper extra schulden
Dat de gemeenten in het laatste jaar van de legislatuur veel hebben geïnvesteerd, is niet verrassend. Het gaat over een bedrag van bijna 2,7 miljard euro in wegen, gebouwen, materieel, enz., ongeveer 11,4% meer dan in 2023. Deze investeringen financierden de besturen vooral met eigen middelen en subsidies (+19,2%), want de nieuw opgenomen leningen stegen amper (+2,6%). De beschikbare thesaurie nam af met 6,6% tot ongeveer 3,6 miljard euro.
De uitstaande financiële schulden van de Vlaamse gemeenten en OCMW's zouden eind 2024 rond de 8,6 miljard euro uitkomen, een toename met amper 1,2% in vergelijking met een jaar eerder. We geven wel mee dat in de loop van het najaar ook 273 miljoen lokale schulden naar de Vlaamse overheid verhuisden ten gevolge van de schuldovername bij fusiegemeenten. Zonder die operatie zouden de uitstaande schulden met ca. 4,4% gestegen zijn.
Contractualisering zet door
Dat Vlaamse lokale besturen steeds minder met statutairen en meer met contractanten werken, weten we al langer. Dat blijkt ook duidelijk uit de rekeningcijfers. Hoewel de loonkosten alleen al door de indexaanpassingen in 2024 ruim 3% hoger lagen dan een jaar eerder, daalden de uitgaven voor de bezoldiging van statutairen met 2,3%. Het contrast met de evolutie bij de contractanten (+7,6%) is frappant. We zien verder dat de Vlaamse lokale besturen voor hun contractuele medewerkers ook een behoorlijk aanvullend pensioen willen opbouwen, want de bijdragen voor de tweede pijler stijgen met 10,2% naar 108 miljoen euro en bedragen in 2024 gemiddeld 3,52% van het loon. In 2023 was dit nog maar 3,44% en in 2020 maar 2,80%.
(laatste bijwerking: 2 juli 2025 op basis van 253 van de 300 gemeentelijke jaarrekeningen 2024)
Gemeenten en OCMW’s kennen uiteenlopende ontvangsten en uitgaven. Hier bekijken we ze via een economische invalshoek aan de hand van de jaarrekeningen 2022.
