Raad van State kritisch over federale steun voor lokale pensioenlasten

De federale overheid zal voor het eerst structureel tussenkomen in de financiering van de lokale pensioenlasten. De manier waarop ze dit aanpakt, met een focus op besturen met meer dan 100.000 inwoners, leidt tot kritische opmerkingen van de Raad van State.

In het VVSG-memorandum was het een belangrijke vraag van de lokale besturen: de pensioenlasten stijgen de komende jaren zo sterk, dat een cofinanciering door de gewesten en de federale overheid onontbeerlijk wordt. Anders zouden gemeenten verplicht worden zwaar te gaan snoeien in hun dienstverlening en noodzakelijke investeringen schrappen. 

Intussen besliste de Vlaamse regering al om haar deel van het werk voort te zetten, met een subsidie van (ongeveer) 50% van de responsabiliseringsbijdrage. 

Bonus-malus

Ook het federale regeerakkoord bevat voor het eerst het engagement voor een cofinanciering van de lokale pensioenlasten, en dat is positief. Helemaal onlogisch is die steun niet, want in de stelsels van de werknemers en de zelfstandigen komt de Schatkist al heel lang financieel tussen. Bovendien betaalt de staatskas het gros van de pensioenen van de gewestelijke ambtenaren.

Intussen krijgen we ook meer zicht op wat de federale overheid van plan is. Ten eerste trekt ze middelen uit om het al langer bestaande bonus-malussysteem te behouden. Dat systeem geeft besturen met een voldoende hoge tweede pensioenpijler voor hun contractanten (met een bijdrage van ten minste 3% of equivalent) een korting op de responsabiliseringsbijdrage. In de eerste jaren werd die korting gedragen door een toeslag aan die besturen die geen (voldoende hoog) aanvullend pensioen voor hun contractanten opbouwen. Voor de jaren 2022 en 2023 volstonden de toeslagen niet meer om de korting (die 50% van de kosten van de tweede pijler bedroeg) te financieren en kwam de Schatkist tussen voor respectievelijk 54 en 81 miljoen euro. De federale regering bouwt die steun nu af tot 50 miljoen euro dit jaar, een bedrag dat tegen 2029 stijgt naar 60 miljoen. Daardoor blijft een korting van 30% van de tweepijlerkosten mogelijk. Zonder die tussenkomst was de korting wellicht tot 10% teruggevallen.

100.000 inwoners

Daarnaast creëert de federale regering een tweede spoor voor de ondersteuning van de lokale pensioenlasten. Ze trekt middelen uit (75 miljoen in 2027, 108 miljoen in 2028 en 125 miljoen in 2029) voor het milderen van de responsabiliseringsbijdrage van besturen gevestigd in gemeenten met ten minste 100.000 inwoners. Het argument hiervoor is dat ze te weinig geld heeft om iedereen wat te geven en daarom de steun concentreert op die besturen met de hoogste responsabiliseringsbijdrage per inwoner. Bij die ongelijke behandeling van de lokale besturen die zijn aangesloten bij het Gesolidariseerd Pensioenfonds heeft de Raad van State in haar advies op het wetsontwerp heel veel vragen. Zonder overtuigende verantwoording dreigt immers een schending van het Grondwettelijke gelijkheidsbeginsel. Bovendien geldt deze keuze niet alleen voor gemeenten en OCMW’s, maar ook voor andere entiteiten (politie- en hulpverleningszones, intercommunales, OCMW-verenigingen) die hun zetel in een gemeente van 100.000 inwoners of meer (in Vlaanderen gaat het om Antwerpen, Brugge, Gent en Leuven) gevestigd hebben. Of die entiteiten dan (in verhouding) een hoge of lage responsabiliseringsbijdrage hebben, speelt zelfs geen rol. Bovendien zouden lokale besturen die dat kunnen hun maatschappelijke zetel kunnen verplaatsen naar een van die vier steden om zo alsnog de korting te krijgen.

VVSG-berekeningen

Uiteraard is het zo dat de responsabiliseringsbijdrage in de regel hoger is naarmate een bestuur meer inwoners heeft, en ook tussen het aantal inwoners en de responsabiliseringsbijdrage per inwoner is er een positief verband. Veel relevanter voor het toekennen van federale steun lijkt ons de mate waarin die responsabiliseringsbijdrage weegt op de exploitatie-uitgaven of -ontvangsten. VVSG-berekeningen wijzen uit dat op dat vlak van de correlatie met het aantal inwoners een heel stuk kleiner is. Met andere woorden, er zijn wel wat besturen met minder dan 100.000 inwoners waar het aandeel van de responsabiliseringsbijdrage in de exploitatie-uitgaven of -ontvangsten een stuk hoger is dan in de vier Vlaamse gemeenten met meer dan 100.000 inwoners.

De parlementaire behandeling van het wetsontwerp(opent nieuw venster) vindt de komende weken plaats. Of de tekst ook ongewijzigd de eindmeet haalt, weten we vandaag nog niet.