Magazine Lokaal
Gent werkt met psychologen in woonzorgcentra en buurten
‘Het leven stopt niet als je ouder wordt, en de uitdagingen evenmin,’ vertelt Sien Duquennoy, ouderenpsycholoog bij de stad Gent. Haar werk toont hoe belangrijk het is om psychologische hulp toegankelijk te maken voor ouderen. Dankzij een vooruitstrevend beleid investeert de stad Gent al jaren in het mentaal welzijn van ouderen, met inspirerende resultaten.
In 2008 zette Gent een belangrijke stap door een ouderenpsycholoog aan te stellen. Een jaar later werd Sien Duquennoy als tweede psycholoog aangenomen. ‘Mijn loopbaan begon met een stage op de geriatrieafdeling van het UZ Gent,’ vertelt ze. ‘Ouderenzorg was niet mijn eerste keuze, maar het bleek onverwacht boeiend.’ Hoezo onverwacht? ‘In mijn opleiding was er weinig aandacht voor de levensfase van ouderen. Destijds wilde bijna niemand stage lopen in de ouderenzorg. Maar achteraf beschouwd was het een soort roeping. Het is vaak zwaar, maar geeft enorm veel voldoening.’ De interesse in de sector bleef lang beperkt, maar Sien Duquennoy merkt verandering
‘Steeds meer studenten kiezen echt voor een toekomst als ouderenpsycholoog. Dit jaar begeleiden we zelfs twee stagiairs. Dat geeft hoop.’
Gratis psychologische zorg
De keuze om ouderenpsychologen in te zetten bleek al snel een schot in de roos. ‘Veel ouderen zijn het niet gewend om naar een psycholoog te gaan,’ vertelt Sien Duquennoy. ‘Ze zijn er niet mee opgegroeid en denken vaak dat psychologische hulp alleen bedoeld is voor mensen met zware mentale problemen. Sommigen komen pas aan het einde van hun leven in contact met psychologische zorg.’
Gent maakt de psychologische ondersteuning zo toegankelijk mogelijk. Sinds kort zijn de psychologen van de stad geconventioneerd, wat betekent dat ze officieel als eerstelijnspsychologen werken. Ouderen betalen niets; de stad neemt het remgeld volledig voor haar rekening.
Vandaag beschikt elk van de vijf woonzorgcentra van de stad over een fulltime psycholoog. Daarnaast bieden zeven psychologen ondersteuning aan thuiswonende ouderen in de elf lokale dienstencentra. Hiermee is Gent uniek in Vlaanderen.
De vragen waarmee ouderen komen, zijn even gevarieerd als hun levensverhalen. ‘Rouw is vaak een rode draad,’ zegt Sien Duquennoy. ‘Niet alleen het verlies van een dierbare, maar ook het verlies van gezondheid, zelfstandigheid of een vertrouwde omgeving. Het helpt om daarover te praten en een nieuw evenwicht te vinden.’
Steeds meer studenten kiezen echt voor een toekomst als ouderenpsycholoog. Dit jaar begeleiden we zelfs twee stagiairs. Dat geeft hoop.
Ook familierelaties, zorgen om kinderen of kleinkinderen en onverwerkte trauma’s komen vaak ter sprake. Sien Duquennoy deelt een aangrijpend voorbeeld: ‘Een vrouw van zeventig vertelde na zestig jaar voor het eerst over een jeugdtrauma dat ze had weggestopt. Geïnspireerd door het verhaal van een jong meisje op de radio durfde ze eindelijk te praten. Die week vertelde ze het aan mij, een dag later aan haar buurvrouw en een vriendin. Ze was zo opgelucht!’
Drie generaties, één doelgroep
Sien Duquennoy benadrukt dat ouderen niet één homogene groep vormen. ‘We beschouwen ze vaak als één doelgroep, maar het zijn drie generaties: zestigers, tachtigers en honderdjarigen. Elk heeft zijn eigenheden. Jong gepensioneerden zoeken vaak naar een nieuwe balans in hun leven, terwijl zeventigers en tachtigers meer te maken hebben met fysieke achteruitgang. De oudste generatie krijgt nog meer te maken met rouwverwerking, verlies en afhankelijkheid.’
Volgens Sien Duquennoy zit de kracht van het werk ook in de verbinding tussen generaties. ‘Het is bijzonder om te zien hoe een negentigjarige geraakt wordt door het verhaal van een zestiger in transitie van man naar vrouw.’
Op maat van lokale dienstencentra en woonzorgcentra
Sien Duquennoy heeft ervaring in zowel woonzorgcentra als lokale dienstencentra. ‘In een woonzorgcentrum werk je vaak met bewoners zonder directe hulpvraag,’ legt ze uit. ‘Je begeleidt hen bij het afscheid nemen van hun oude leven en het aanpassen aan een nieuwe omgeving. Vaak draait het om rouwverwerking en verlies van autonomie.’
In lokale dienstencentra ligt de nadruk meer op preventie en sociale verbinding. ‘De manier van werken is laagdrempelig en outreachend. We werken samen met buurtzorgers die letterlijk aan huis gaan om kwetsbare ouderen te bereiken. Ze nodigen mensen uit om naar het dienstencentrum te komen of verwijzen hen door naar de psycholoog.’
In elk lokaal dienstencentrum is er een maatschappelijk werker, ergotherapeut en psycholoog actief. ‘Minstens één dag per week is er een zitdag van de ouderenpsycholoog. Elke psycholoog gaat ook aan huis. Naast de individuele begeleiding doen we ook aan preventie via voordrachten en groepstrajecten. Vaak komt het erop aan de balans vinden in een veranderend leven of is er de behoefte aan sociaal contact.
‘Zin in Vriendschap’: oplossing voor eenzaamheid
Eenzaamheid is een groot thema. ‘Voor sommige ouderen is de kassierster in de winkel het enige contact van de week,’ vertelt Sien Duquennoy. ‘Met het project “Zin in Vriendschap” brengt Gent ouderen uit dezelfde wijk samen om opnieuw betekenisvolle relaties aan te gaan.’
In drie bijeenkomsten en een terugkomdag leren deelnemers elkaar kennen en bedenken ze samen oplossingen om hun sociale netwerk uit te breiden. ‘We vermijden bewust het woord “eenzaamheid”, maar het komt vanzelf op tafel. Een moeilijkheid is bijvoorbeeld dat de lokale dienstencentra in het weekend gesloten zijn. Samen zoeken de deelnemers naar oplossingen, zoals wandelingen of koffiemomenten plannen. Op een van de laatste bijeenkomsten stelde iemand voor om maandelijks gezelschapsspellen te spelen. Het initiatief ligt bij hen, zodat ze ondervinden dat ze zelf regie hebben.’ Na afloop van de sessies zetten de deelnemers hun groep zelfstandig voort. De nadruk ligt op de sterktes van de deelnemers en het herontdekken van sociale vaardigheden.
‘Een groepsgebeuren mag voor ons iets heel gewoons zijn,’ merkt Sien Duquennoy op, ‘voor sommigen is dit iets dat ze nog nooit hebben gedaan. Ik herinner me een dame die voor het eerst kwam en zichzelf moest voorstellen: “Dat durf ik niet,” zei ze. Een andere deelnemer stelde haar gerust: “Je hoeft daar niet mee in te zitten, we doen het samen.” De kracht zit in de wederzijdse steun en erkenning: je bent niet alleen.’
Het project loopt nu ongeveer twee jaar en heeft al verschillende groepen samengebracht. ‘Drie vrouwen die elkaar tijdens de sessies hebben leren kennen, zijn nu goed bevriend. We noemen hen de drie musketiers [zie foto]. Sommigen vinden er zelfs een nieuwe geliefde, zoals Magda (86 jaar) en René (92 jaar). Het besef dat je niet alleen bent, maakt een wereld van verschil. Ik krijg vaak de vraag: ‘Hebben anderen dit ook?’ Alleen al beseffen dat er meer mensen met dezelfde dingen worstelen, doet deugd.’
Naast de individuele begeleiding doen we ook aan preventie via voordrachten en groepstrajecten. Vaak komt het erop aan de balans vinden in een veranderend leven of is er de behoefte aan sociaal contact.
Op de goede weg
Sien Duquennoy en haar collega’s maken een wezenlijk verschil in het leven van ouderen. ‘Veel ouderen willen hun familie niet tot last zijn. Bij een psycholoog vinden ze een luisterend oor, zonder oordeel.’
Gent blijft aan mentaal welzijn voor ouderen werken. ‘Onze werking is uniek, maar er is nog veel te doen,’ zegt Sien Duquennoy. Ze hoopt dat toekomstige generaties, die vandaag al vaker vertrouwd zijn met psychologische hulp, deze diensten nog actiever zullen benutten. ‘Iets kunnen betekenen in iemands leven is wat dit werk zo waardevol maakt.’ —
