Veelgestelde vragen over de verkiezingen

• Personen die levenslang ontzet zijn van de uitoefening van het kiesrecht door veroordeling;
• De volgende personen die in de uitoefening van het kiesrecht zijn geschorst:
  • De beschermde personen die met toepassing van artikel 492/1 van het oud Burgerlijk Wetboek uitdrukkelijk onbekwaam zijn verklaard om hun politieke rechten uit te oefenen en dit tot de beëindiging van de onbekwaamheid, vermeld in artikel 492/4 van het oud Burgerlijk Wetboek.
  • De geïnterneerden die krachtens artikel 9, §3, van de wet van 5 mei 2014 betreffende de internering uitdrukkelijk onbekwaam zijn verklaard om hun politieke rechten uit te oefenen en dit tot de definitieve invrijheidstelling van de geïnterneerde.
  • De personen die voor een bepaalde duur ontzet zijn van de uitoefening van het kiesrecht door veroordeling.

1. De onderdanen van de andere lidstaten van de Europese Unie die, ten gevolge van een individuele burgerrechtelijke of een strafrechtelijke beslissing in hun lidstaat van herkomst ontheven zijn van het recht om gekozen te worden krachtens het recht van die lidstaat.
    
2. personen die veroordeeld zijn, zelfs met uitstel, wegens één van de misdrijven, vermeld in artikel 240, 241, 243, en 245 tot en met 248 van het Strafwetboek, gepleegd tijdens de uitoefening van een gemeenteambt (het gaat dan onder meer over verduistering, omkoping enzovoort door of van personen die een openbaar ambt uitoefenen). Die onverkiesbaarheid eindigt twaalf jaar na de veroordeling.

• Ingeschreven zijn als kiezer:
  Hiervoor dien je een schriftelijke aanvraag in te dienen bij de gemeente waar je hoofdverblijfplaats is, volgens het model dat de minister van Binnenlandse Zaken heeft vastgesteld. In de aanvraag vermeld je jouw nationaliteit en het adres van jouw hoofdverblijfplaats. Dit moet gebeuren vóór 1 augustus 2024, want dan worden de kiezerslijsten opgemaakt.
   
• Verklaring in de voordrachtsakte:
  Als niet-Belgische inwoner moet je in de voordrachtsakte verklaren:

1. Dat je in een lokale basisoverheid van een andere lidstaat van de Europese Unie geen ambt of mandaat uitoefenen dat gelijkwaardig is aan dat van gemeenteraadslid, schepen of burgemeester.
2. Dat je in een andere lidstaat van de Europese Unie geen functies uitoefenen die gelijkwaardig zijn aan de functies die vermeld zijn in artikel 10 van het DLB.
3. Dat je op de datum van de verkiezing niet ontheven of geschorst bent van het verkiesbaarheidsrecht in je land van herkomst.

In principe gebruik je als kandidaat je eigen naam op de kandidatenlijst. Toch zijn er ook uitzonderingen mogelijk:

• Roepnaam als voornaam
  Je hebt de vrijheid om je roepnaam te gebruiken in plaats van je officiële voornaam. Als je wilt dat je roepnaam op het stembiljet verschijnt en deze niet overeenkomt met een van je voornamen of een afgeleide daarvan, dien je een akte van bekendheid toe te voegen aan de voordrachtsakte. Deze akte kan worden verstrekt door een vrederechter, notaris of de burgemeester van je woonplaats.
   
• Achternaam van je partner vermelden
  Het is toegestaan om de achternaam van je echtgenoot of echtgenote op de kieslijst te vermelden. Je kunt ervoor kiezen dat je naam voorafgegaan of gevolgd wordt door de naam van je partner. Dit principe geldt ook voor weduwnaars of weduwen en personen met een wettelijk samenlevingscontract.
   
• Vrije keuze uit een dubbele achternaam
  Indien je achternaam bestaat uit twee of meer afzonderlijke namen, kun je op de voordrachtsakte aangeven welke van deze namen op het stembiljet vermeld dient te worden.

Je kan niet zomaar de naam van nationaal bekende partijen gebruiken als lijstnaam voor de gemeenteraadsverkiezingen als deze beschermd is.

Elke politieke formatie in het Vlaams Parlement, vertegenwoordigd door minstens drie leden, kan immers een voorstel indienen om een lijstnaam te beschermen die ze zelf willen gebruiken om kandidaten voor te dragen en om een gemeenschappelijk volgnummer te krijgen. Belangrijk is dat dit voorstel minstens ondertekend moet zijn door drie Vlaamse parlementsleden die tot de politieke formatie behoren die de lijstnaam zal gebruiken. Elk parlementslid mag slechts één zo een voorstel ondertekenen. Een van deze ondertekenaars moet het voorstel tot bescherming van de lijstnaam op dinsdag 3 september 2024 tussen 10u en 12u overhandigen aan de Vlaamse Regering of de gemachtigde van de Vlaamse Regering.

Het voorstel tot bescherming van de lijstnaam bevat:

• voornaam of voornamen,
• achternaam en
• contactgegevens van de nationale voorzitter van de politieke formatie of van de door hem gemandateerden.

Beschermde lijstnamen ontvangen direct na het indienen van het voorstel een gemeenschappelijk volgnummer door middel van loting. Lijstnamen die beginnen met een beschermde lijstnaam mogen het gemeenschappelijk volgnummer van die partij gebruiken, op voorwaarde dat ze een getuigschrift voorleggen. De lijstnamen en gemeenschappelijke volgnummers verschijnt binnen vier dagen na de loting in het Belgisch Staatsblad.

Beschermde lijstnaam die in het verleden gebruikt werd
Ook kan een politieke partij in het Vlaams Parlement het verbod vragen om een bepaalde lijstnaam te gebruiken omdat deze eerder al werd gebruikt. Ook de lijst met deze verboden lijstnamen verschijnt in het Belgisch Staatsblad.

De voorzitters van de gemeentelijke hoofdbureaus krijgen van de Vlaamse Regering:

• een overzicht van de voorbehouden lijstnamen en hun nummers; 
• de voornaam of voornamen, de achternaam en de contactgegevens van de nationale voorzitter van de politieke formatie of van de door hem gemandateerden.

Beschermde lijstnaam gebruiken
Wie bij de voordracht van de kandidaten een beschermde lijstnaam en een gemeenschappelijk volgnummer wil gebruiken, moet een getuigschrift hebben van de nationale voorzitter van de politieke formatie of van de door hem gemandateerden. Dit getuigschrift moet toegevoegd worden aan de voordracht. Is er geen getuigschrift toegevoegd aan de voordracht, dan zal de voorzitter van het gemeentelijk hoofdbureau het gebruik van de lijstnaam en het bijhorende gemeenschappelijke volgnummer weigeren.

Er gelden specifiek plafonds voor verkiezingsuitgaven voor gewestelijke verkiezingspropaganda van deze partijen.

Maandag 16 september, om 16u, komt het gemeentelijk hoofdbureau bijeen om de regelmatigheid van de voordrachtsakten voor de gemeenteraadsverkiezingen te onderzoeken. Specifiek worden daarbij volgende punten gecontroleerd:

• Correctheid en volledigheid van de ingevulde gegevens op de voordrachtsakte.
• Geen overschrijding van het maximum aantal kandidaat-titularissen en eventuele kandidaat-opvolgers op de voordrachtsakte.
• Naleving van de regels voor de evenwichtige samenstelling van de kandidatenlijsten met betrekking tot het geslacht.
• Verzekering dat de eerste twee kandidaten van verschillend geslacht zijn.
• Overeenstemming dat de lijstnaam aan de regels voldoet.
• Beoordeling van de verkiesbaarheid van kandidaten.
• Verificatie of niet-Belgische kandidaten uit de Europese Unie de vereiste verklaring hebben afgelegd.

Belangrijk: Een kartellijst die zich wil opsplitsen in twee fracties zal worden afgewezen als de kandidaten niet hebben aangegeven tot welke fractie ze zullen behoren.

Na het onderzoek sluit het gemeentelijk hoofdbureau de kandidatenlijst voorlopig af.

Als het gemeentelijk hoofdbureau de voordracht van bepaalde kandidaten als onregelmatig verklaart, zullen de gronden voor deze beslissing worden vastgelegd in het proces-verbaal. De indiener van de voordrachtsakte wordt op de hoogte gesteld daarvan door een aangetekende brief. Gaat het om een onverkiesbaarheid van een kandidaat, dan wordt ook de betreffende kandidaat zelf op de hoogte gebracht via een aangetekende brief.

Tegen deze beslissing is het mogelijk om bezwaar in te dienen.

Dinsdag 17 september, tussen 13u en 16u, kunnen personen die de goedgekeurde of afgewezen kandidatenlijsten hebben ingediend bij de voorzitter van het gemeentelijk hoofdbureau een met reden omkleed bezwaarschrift indienen tegen de aanvaarding van specifieke kandidaturen. Kan de indiener van een kandidatenlijst niet aanwezig zijn, dan kan een van de kandidaten het bezwaar indienen.  Wanneer een bezwaar ingediend wordt, krijgt men een ontvangstbewijs.

De voorzitter van het gemeentelijk hoofdbureau informeert onmiddellijk via een aangetekende brief de indiener (of in zijn/haar plaats: de kandidaat) van de betwiste voordracht over het ingediende bezwaar. Daarbij worden de aangevoerde redenen vermeld. Wanneer de verkiesbaarheid van een kandidaat wordt betwist, wordt ook de kandidaat zelf rechtstreeks op de hoogte gebracht.

Op donderdag 19 september, om 16u, kunnen sommige fouten in de voordrachtsakte hersteld worden door het indienen van een verbeteringsakte bij de voorzitter van het gemeentelijk hoofdbureau. Een verbeteringsakte is alleen ontvankelijk als:

• een kandidaat zich vrijwillig wil terugtrekken of overleden is na de voorlopige afsluiting,
  of als
• een of meer kandidaten die op de voordracht voorkomen, zijn afgewezen omdat:
  • De gegevens op de voordrachtsakte onjuist of onvolledig zijn.
  • Er te veel kandidaat-titularissen (of eventueel -opvolgers) op de voordrachtsakte staan.
  • De regels voor de evenwichtige samenstelling van de kandidatenlijsten op vlak van geslacht niet nageleefd zijn.
  • De eerste twee kandidaten van hetzelfde geslacht zijn.
  • De regels voor de lijstnaam werden niet nageleefd.
  • Een kandidaat is niet verkiesbaar is.
  • Een niet-Belgische kandidaat van de Europese Unie de vereiste verklaring niet afgelegd heeft.

Opgelet: Wat niet kan worden verbeterd en dus de afwijzing van de kandidatenlijst betekent, is wanneer de kandidaten op een kartellijst die zal splitsen niet hebben aangegeven tot welke fractie ze zullen behoren.

De verbeteringsakte mag enkel een nieuwe kandidaat introduceren als het gaat om de vervanging van een voorgestelde kandidaat die:

• niet verkiesbaar is,
• als niet-Belgische kandidaat van de Europese Unie de vereiste verklaring niet heeft afgelegd.
• zich vrijwillig terug trok of overleden is.

Een nieuw voorgedragen kandidaat neemt de plaats in van de verwijderde kandidaat of degene die zich teruggetrokken heeft of overleden is. De verbeteringsakte mag immers de volgorde van de eerder voorgedragen kandidaten niet wijzigen, behalve als de eerste twee kandidaten niet van een verschillend geslacht zouden zijn.

Het verminderen van een te groot aantal kandidaat-titularissen (of -opvolgers) is alleen mogelijk als uit de verbeteringsakte blijkt dat een kandidaat zijn kandidatuur intrekt.

De verbeteringsakte moet worden ondertekend door:

• de lijsttrekker,
• de kandidaten die zich vrijwillig terugtrekken
• en eventueel nieuw toegevoegde kandidaten.

Het gemeentelijke infoblad is een publicatie van het gemeentebestuur en niet specifiek van de zittende meerderheid. Het is onjuist om alleen informatie over de meerderheidspartijen in het infoblad op te nemen, tenzij ook andere politieke fracties en kandidaten in de gemeenteraad de kans krijgen om hun standpunten te delen, in lijn met het basisprincipe van pluralisme (bijvoorbeeld om verschillende programma's voor te stellen). Als het gemeentelijke infoblad (of enige andere publicatie met financiële steun van de gemeente) duidelijk een politieke kleur heeft en bepaalde fracties niet aan het woord laat, wordt dit beschouwd als verkiezingspropaganda. In dat geval moeten de uitgaven worden opgenomen in de aangifte van de betrokken lijst en kandidaten.

Meer info:

• Het gemeentelijke infoblad is niet bedoeld voor verkiezingspropaganda. Het moet objectieve en politiek neutrale informatie bevatten, zie: Omzendbrief KBBJ/ABB 2023/1.
• Voor meer informatie over verkiezingsuitgaven, zie het eindverslag namens de Vlaamse Controlecommissie voor de Verkiezingsuitgaven (verkiezingen 14 oktober 2018).

Voor je deelname aan de gemeenteraadsverkiezingen kan je als partij, lijst of kandidaat giften ontvangen om je verkiezingspropaganda (mee) te financieren.
Let op: alleen natuurlijke personen mogen giften doen. Giften van rechtspersonen, feitelijke verenigingen of natuurlijke personen die optreden als tussenpersonen van rechtspersonen of feitelijke verenigingen zijn niet toegestaan.

Giften zijn:

• prestaties die kosteloos of onder de reële kostprijs worden verleend;
• ter beschikking gestelde kredietlijnen die niet terugbetaald hoeven te worden;
• prestaties die duidelijk boven de marktprijs zijn aangerekend door een politieke partij, lijst of kandidaat.

Worden niet beschouwd als giften:

• afdrachten van een mandataris aan een politieke partij, in welke vorm dan ook;
• financiering van een kandidaat door een politieke partij, een component van een politieke partij of een lijst;
• financiering van een lijst door een politieke partij of een component van een politieke partij.

Partijen, lijsten en kandidaten mogen hun verkiezingspropaganda financieren met giften van maximaal 500 euro per schenker (of met de tegenwaarde ervan). De schenker zelf mag verspreid over verschillende begunstigden in totaal maximaal 2000 euro (of de tegenwaarde daarvan) schenken ter financiering van verkiezingspropaganda. Giften vanaf 125 euro mogen enkel op elektronische wijze door middel van een:

• overschrijving,
• lopende betalingsopdracht,
• bank- of kredietkaart.

Sponsoring betekent dat je gelden of producten ter beschikking stelt volgens de geldende marktprijzen, in ruil voor publiciteit.

Partijen, lijsten en kandidaten die aan gemeenteraadsverkiezingen deelnemen kunnen hun verkiezingspropaganda laten sponsoren door ondernemingen, feitelijke verenigingen en rechtspersonen. Een onderneming, zoals hier bedoeld, is elke natuurlijke persoon of rechtspersoon die duurzaam een economisch doel nastreeft, inclusief de bijbehorende verenigingen.

Een sponsor zelf mag verspreid over verschillende begunstigden in totaal maximaal 2000 euro (of de tegenwaarde daarvan) besteden aan de sponsoring van verkiezingspropaganda. Sponsoring vanaf 125 euro mag enkel elektronisch gedaan worden en dit via een:

Per sponsor mag je maximaal 500 euro (of de tegenwaarde ervan) ontvangen. Een sponsor kan gespreid over verschillende begunstigden in totaal maximaal 2000 euro, of de tegenwaarde daarvan, besteden aan sponsoring.

Sponsorbedragen van 125 euro en meer mogen enkel op elektronische wijze door middel van een:

• overschrijving,
• lopende betalingsopdracht,
• bank- of kredietkaart.

Vanaf 1 juli 2024 tot en met 13 oktober 2024 mag je geen geschenken of gadgets verspreiden. Gadgets zijn onder andere pins, balpennen, ballonnen, kalenders, draagtassen, natuurproducten (bv.bloemenzaden), etc. Een geluidsdrager met muziekopnames waarop de naam van een kandidaat vermeld is, wordt beschouwd als een gadget. Dat is dan weer niet het geval als de geluidsdrager enkel en alleen een onuitwisbare politieke boodschap zou bevatten.

Opgelet: Zelfs als je met een factuur kan aantonen dat de gadgets vóór het begin van de verkiezingspropagandaperiode zijn gekocht, blijft er een verbod op verspreiding ervan tijdens de sperperiode.

Papieren drukwerk of stickers met een politieke boodschap worden niet beschouwd als gadget of geschenk. Ze mogen dus wel tijdens de sperperiode verspreid worden. Uiteraard tellen de kosten daarvoor wel mee bij je verkiezingsuitgaven.

Belangrijk is het onderscheid tussen periodieke evenementen en niet-periodieke evenementen die plaatsvinden in de sperperiode:

• Periodieke evenementen:
  Evenementen die al jarenlang op hetzelfde moment en om dezelfde redenen plaatsvinden, zoals het jaarlijkse feest van de burgemeester of een bingo-namiddag worden beschouwd als periodieke evenementen. Ze worden niet georganiseerd met het oog op verkiezingspropaganda.
  
  Zo hoeven uitgaven die periodiek plaatsvinden als onderdeel van een normale partijwerking (bijvoorbeeld voor de uitgave van een partijblad) niet als verkiezingsuitgaven te worden beschouwd, zolang ze:

1. niet uitsluitend electorale bedoelingen hebben, en
2. een regelmatig karakter hebben binnen een referentieperiode van twee jaar voorafgaand aan de campagneperiode.
   
   Dat is ook zo voor de activiteiten en uitgaven van nevenorganisaties binnen hun jaarlijkse programmering, waarbij de kandidaten een leidende rol spelen.
   
   Uitgaven voor reclame of propaganda die duidelijk afwijken van het gebruikelijke verloop van het evenement worden, en dus uitzonderlijk zijn, worden wel beschouwd als verkiezingsuitgaven.
   
   Opgelet: Het verbod op het verspreiden van geschenken en gadgets moet ook gerespecteerd worden in het kader van deze periodieke evenementen.

• Niet-periodieke evenementen:
  Het is helemaal niet verboden om als partij, lijst of kandidaat een niet-periodiek evenement te organiseren tijdens de sperperiode, ook al passen die duidelijk in een verkiezingscampagne. Er kunnen dus perfect eenmalige activiteiten (zoals fuiven) worden georganiseerd, waarbij financiële steun kan worden ingezameld door bijvoorbeeld dranken of maaltijden te verkopen.
  
  Belangrijk is wel dat bij dergelijke niet-periodieke evenementen die georganiseerd zijn voor verkiezingspropaganda, bepaalde uitgaven als verkiezingsuitgaven worden beschouwd. Moeten worden aangerekend bij de verkiezingsuitgaven:

1. reclamekosten (affiches, strooibriefjes,...) voor het event,
2. uitnodigingen voor het event,
3. sponsorinkomsten ,
4. als de inkomsten de uitgaven niet dekken: het verschil.
    

Reclamefolders die naar aanleiding van een evenement worden gedrukt en waarvan de ingelaste bladzijden tegen marktprijzen worden gekocht, zijn toegestaan. Maar ook hier is er een onderscheid:

1. Worden ze in het kader van periodieke evenementen uitgegeven, en bevatten ze geen verkiezingspropaganda, dan is dit geen verkiezingsuitgave.
2. Worden ze in het kader van niet-periodieke evenementen uitgegeven, dan wordt dit wel beschouwd als verkiezingsuitgave en moet het aangerekend worden.