Contact na kantelmoment – warme nabijheid voor alleenstaanden in kwetsbare levensfasen

Binnen het project Samen voor Alleenstaanden zochten verschillende lokale besturen naar manieren om beter in te spelen op de groeiende groep alleenstaanden in Vlaanderen. Een belangrijk inzicht was dat veel van hun uitdagingen zichtbaar worden tijdens ingrijpende kantelmomenten in het leven: het overlijden van een partner, het wegvallen van een steunfiguur, een verhuis naar een nieuwe buurt of de start van een nieuwe levensfase. Juist op die momenten worden mensen kwetsbaar en neemt het risico op isolement, administratieve problemen of praktische drempels sterk toe.

Daarom ontwikkelden de testgemeenten een nieuwe werkwijze: Contact na kantelmoment. Het bestuur neemt zelf het initiatief om contact op te nemen, vaak op basis van een signaal via burgerzaken of via partners zoals ziekenhuizen, begrafenisondernemers, lokale dienstencentra of eerstelijnsorganisaties. Na een aankondigingsbrief volgt meestal een huisbezoek, uitgevoerd door een maatschappelijk werker, soms een goed opgeleide vrijwilliger of student.

Tijdens het bezoek wordt breed geïnformeerd naar de situatie van de alleenstaande: emotionele draagkracht, administratieve vragen, huisvesting, mobiliteit, zorgvragen, financieel welzijn, netwerk, en mogelijke drempels om deel te nemen aan het lokale aanbod. Het gesprek wordt niet louter functioneel gevoerd, maar biedt ruimte aan het verhaal, het verdriet, de zorgen of de vragen van de persoon zelf. Deze warme methode creëert vertrouwen en opent mogelijkheden tot verdere begeleiding.

In Dendermonde werkte het lokaal dienstencentrum al langer met alleenstaanden. Toen Delphine Ravyts, een 87-jarige vrouw die jarenlang actief was als vrijwilliger, haar partner verloor na meer dan dertig jaar samenleven, kreeg zij een warme brief van het bestuur met het aanbod tot contact. Die brief was geen standaardbericht, maar een uitnodiging om in een moeilijke periode niet alleen te moeten zoeken naar antwoorden, oplossingen en houvast.

Delphine antwoordde, en maatschappelijk dienstverlener Anne Van Der Vreken legde een huisbezoek af. Dat eerste gesprek was geen functionele checklistoefening, maar een aandachtig, rustig en menselijk gesprek waarin Delphine haar verhaal kon doen. Ze vertelde over het verlies van haar partner, de zorg die eraan voorafging, de mooie momenten en de stilte die daarna volgde. Ze benoemde niet alleen haar verdriet, maar ook de praktische vragen die opdoken: documenten, administratie, wilsverklaringen, ondersteuning bij dagelijkse zaken.

Anne bood een luisterend oor en hielp Delphine waar nodig verder op weg. Zo zocht zij informatie over levenseindeplanning op en kwam bij een tweede huisbezoek terug met duidelijkheid rond de LEIF-wilsverklaring. Voor Delphine maakte dit een wereld van verschil. Ze voelde zich gezien, erkend en minder alleen. Het feit dat iemand van het lokaal bestuur zelf langskwam, verlaagde voor haar de drempel om opnieuw in contact te treden met het dienstencentrum, dat ze vroeger als vrijwilliger goed kende maar door leeftijd en mobiliteit minder gemakkelijk bezocht.

Het verhaal van Delphine staat model voor de aanpak in andere gemeenten. De insteek verschilt — in Menen gaat het bijvoorbeeld om alleenstaanden die verhuizen; in Gistel en Sint-Katelijne-Waver gaat het om oudere mensen die hun partner verliezen — maar de kern is overal dezelfde: een warm contact, op het juiste moment, vanuit een bestuur dat initiatief neemt en nabij durft zijn.