De VVSG onderschrijft de noodzaak van en de aandacht voor deontologie en integriteit van lokale mandatarissen uit de conceptnota(opent nieuw venster) van minister Crevits. Toch zijn we ook bezorgd. We vrezen dat sommige voorgestelde maatregelen eerder tot overbelasting en reputatieschade zullen leiden.
Iedereen mag klacht indienen: goed idee?
Een van de meest ingrijpende wijzigingen is dat voortaan iedereen een klacht kan indienen bij de deontologische commissie. We vinden dat dit weinig oplost, maar wel het risico vergroot op misbruik, politieke afrekeningen en reputatieschade.
Terechte klachten moeten uiteraard hun weg vinden. Gemeenteraden moeten zelf kunnen beslissen of burgers rechtstreeks toegang hebben tot de deontologische commissie. De verplichting om elke klacht op de agenda te plaatsen, ook bij herhaalde of duidelijk ongegronde klachten, kan commissies overstelpen en verwachtingen scheppen die niet kunnen worden ingelost. Dat ondermijnt het vertrouwen in het systeem.
Nieuwe tuchtgrond roept vragen op
De toevoeging van ‘ernstige deontologische inbreuk’ als tuchtgrond voor uitvoerende mandatarissen en raadsvoorzitters roept vragen op. We benadrukken dat de regels duidelijk en rechtszeker moeten zijn en dat een evenwichtige regeling voor álle mandatarissen noodzakelijk is. Deze tuchtgronden gelden enkel voor de uitvoerende mandatarissen en de raadsvoorzitter, niet voor de rechtstreeks verkozen raadsleden.
Ondersteuning is essentieel
De conceptnota legt gedetailleerde verplichtingen op, met slechts beperkte ruimte voor lokale autonomie. Er is absoluut nood aan ondersteuning. Gemeenten beschikken niet altijd over gedetailleerde juridische expertise.
Als de nieuwe regels ook goed in de praktijk moeten werken dan verwachten we dat minister zorgt voor inhoudelijke toelichting en hulp. Wie integriteit structureel wil versterken, investeert in expertise en het delen van goede praktijken.
Als lokaal mandataris ben je het gezicht van je bestuur. Wat je doet en zegt, bepaalt mee het vertrouwen van inwoners in de lokale overheid. Dat vertrouwen is kwetsbaar – en bouwen eraan vraagt meer dan enkel de regels volgen. Als je als mandataris deontologisch en integer handelt, dan doe je eerlijk en correct je werk, volgens de regels en in het belang van iedereen.
Elke gemeente en elk OCMW moet een deontologische code hebben voor lokale mandatarissen. Dit is een krachtig middel om integriteit te bevorderen. De code geeft mandatarissen duidelijke richtlijnen over bijvoorbeeld belangenvermenging, vertrouwelijke informatie en het gebruik van publieke middelen.
Elke gemeente en elk OCMW moet vanaf 2 maart 2023 een deontologische commissie hebben. Deze commissie ziet er op toe dat de deontologische code nageleefd wordt door de lokale mandatarissen. Lokale besturen die al eerder een deontologische commissie of een bureau voor integriteit hadden, moeten deze omvormen zodat deze voldoen aan de bepalingen daarover in het Decreet Lokaal Bestuur.
