Zeven tips om circulair bouwen te verankeren in je beleid

Lokale besturen winnen veel door in te zetten op circulariteit in hun bebouwde omgeving. Met de nieuwe bestuursperiode in het vooruitzicht is dit het ideale moment om toekomstplannen te maken. Om je hierbij te ondersteunen, stelde de VVSG een inspiratienota samen: Circulair bouwen en verbouwen in de beleids- en beheerscyclus (BBC). Ontdek hier al zeven concrete tips, aangevuld met inspirerende voorbeelden, die laten zien hoe haalbaar en impactvol circulair bouwen kan zijn. Door deze tips toe te passen, draag je als lokale bestuur bij aan een duurzamere en circulaire toekomst.

Activeer en herbestem leegstaande gebouwen

De eenvoudigste manier om materiaal te besparen, is door bestaande gebouwen optimaal te benutten. Een inspirerend voorbeeld is de transformatie van de oude badhallen op de mijnsite in Beringen(opent nieuw venster) tot een lagere school met naschoolse opvang en kinderkribbe. Dankzij de originele skeletstructuur werd het gebouw gemakkelijk herbestemd. De architecten plaatsten boxen binnen de bestaande ruimte en gebruikten de grote traphallen als speelruimte. 

Gebruik hyperlokale bouwmaterialen: hergebruik ter plaatse

Zowel bij nieuwbouw als renovatie kan je materialen hergebruiken en onderdelen herstellen. Materialen die op de site vrijkomen, zet je ter plaatse opnieuw in, wat transport vermindert. Bij de bouw van de nieuwe dorpsschool in Vremde(opent nieuw venster) hergebruikten ze de gevelstenen van de oude school en demonteerden ze bijna 300 m² cementtegels met hulp van de lokale jeugdbeweging. Dat hergebruik voorkwam de uitstoot van ongeveer 52.000 kg CO₂-equivalent, die anders nodig zou zijn voor de productie van nieuwe tegels. Materialen die niet ter plaatse konden worden hergebruikt, vonden via hergebruikplatforms zoals Rotor DC een nieuwe bestemming.

Voer circulaire sloop uit voor hergebruik elders

Je kan materialen hergebruiken die bij de renovatie of afbraak van andere gebouwen zijn vrijgekomen. Daarvoor moet je materialen op een zorgvuldige manier uit het gebouw halen. Het oude ziekenhuis van Maaseik(opent nieuw venster) werd gesloopt om plaats te maken voor meer groen. De stad koos voor een circulaire sloop, gericht op maximaal hergebruik van grondstoffen en minimale milieu-impact. De aannemer maakte een inventaris van herbruikbare materialen, zoals lavabo’s, tussenwanden en deuren, die zorgvuldig werden ontmanteld en hergebruikt. De fabrikant nam PVC-ramen terug voor recycling in hun productieproces.

Bespaar grondstoffen door ruimtes en functies te delen

Een andere optie is om ruimtes te delen. Veel gebouwen hebben slechts één functie en worden niet de hele dag gebruikt. Door deze ruimtes te delen, benut je de beschikbare ruimte beter. Het oude stationsgebouw van Wijgmaal(opent nieuw venster) kreeg een nieuwe bestemming. De gemeente nam het in erfpacht en gaf het in concessie aan VZW Dialoog, die het renoveerde tot kantoorgebouw. Daarnaast richtten ze een koffie- en lunchbar in die ’s avonds en in het weekend dienstdoet als buurtcafé. Deze ruimte is ook beschikbaar voor lokale verenigingen. 

Bouw aanpasbaar en toekomstgericht

De behoeften van vandaag zijn niet noodzakelijk die van over 10 of 20 jaar. Bouwen met oog voor de toekomst betekent dat een gebouw zich kan aanpassen aan veranderende noden en nieuwe maatschappelijke en ecologische uitdagingen. Bovendien behoudt een toekomstgericht gebouw langer zijn vastgoedwaarde. Na de fusie van Neerpelt en Overpelt verloor het gemeentehuis van Neerpelt zijn functie. Ze vormden het om tot Belevingscampus “De Stroming”(opent nieuw venster) met een open bibliotheek, een plek voor Kind en Gezin en het Huis van het Kind, en een ceremoniezaal. Door de kolommen strategisch te positioneren, kan het gebouw later een andere invulling krijgen zonder aanpassingen aan de structuur.

Kies voor duurzame en herbruikbare materialen

Het is belangrijk om materialen te kiezen die duurzaam zijn en een lage milieu-impact hebben. Biogebaseerde materialen of gerecycleerde componenten gebruiken draagt bij aan een circulaire economie. Daarnaast is het essentieel om bij het ontwerp rekening te houden met de mogelijkheid tot demontage, zodat je materialen in de toekomst eenvoudig kan hergebruiken.

Geef de inboedel een tweede leven

Circulaire bouw gaat verder dan materialen alleen. Ook de inboedel kan een nieuw leven krijgen, zoals blijkt uit het stadhuis van Roeselare, winnaar van de Belgian Construction Award 2021 in de categorie Circular Building. Hier werden tal van circulaire strategieën toegepast. Naast het hergebruik van sloopmaterialen kregen ook meubels, verlichting en zelfs radiatoren een tweede kans.