Voor haar verkiezing als voorzitter van de Europese Commissie presenteerde Ursula von der Leyen haar politieke beleidslijnen(opent nieuw venster) voor de nieuw Europese Commissie 2024-2029. Daarin geeft ze een vooruitblik op de plannen voor haar tweede termijn als commissievoorzitter. Wat is de impact daarvan op de lokale besturen?
Klimaat
De nieuwe Commissie onder leiding van von der Leyen blijft zich inzetten voor de Green Deal-doelstellingen, met als doel om tegen 2040 de emissies met 90% te verminderen. Ze zal hiervoor een plan presenteren.
Von der Leyen I was de grondlegger van de Green Deal, terwijl von der Leyen II zich richt op een Clean Industrial Deal om groene industriële groei te bevorderen.
Om duurzamer te produceren en consumeren, komt er nieuwe wetgeving voor de circulaire economie. Dat moet een gemeenschappelijke markt voor afval creëren en de vraag naar secundaire materialen stimuleren.
Op het gebied van landbouw wordt een plan voorgesteld om zich aan te passen aan klimaatverandering. Daarnaast komt er een Europees klimaatadaptatieplan om de lidstaten te ondersteunen in paraatheid en planning.
Het eerdere Water Resilience Plan is niet doorgezet, maar de nieuwe Commissie wil Europese waterzekerheid waarborgen met een nieuwe waterstrategie. Dit was een belangrijk punt tijdens de informele Raad van milieuministers op 11 en 12 juli.
Betaalbare huisvesting
Belangrijk voor de lokale besturen is de aankondiging van een Europees plan voor betaalbare huisvesting met aandacht voor technische bijstand en investeringen. Hiervoor wordt onder andere verwezen naar het cohesiebeleid. Von der Leyen wil ook een nieuwe commissarisfunctie om de woningcrisis op het continent aan te pakken.
Het is positief dat de staatssteunregels herzien worden om steunmaatregelen voor betaalbare en energie-efficiënte sociale huisvesting mogelijk te maken.
1 januari 2026 gaat het Sociaal Klimaatfonds van start. België heeft tot 30 juni 2025 de tijd om, in overleg met de lokale besturen, te bepalen hoe ze met Europese fondsen energiearmoede zal bestrijden. Deze Commissie zal de plannen van de lidstaten moeten beoordelen en opvolgen.
Cohesie
De nieuwe Commissie moet wetgeving voorbereiden voor het cohesiebeleid na 2027. Het beleid moet sterker en meer op groei gericht zijn, met een centrale rol voor de regio's. Er is discussie over of het beleid decentraal blijft of meer zal lijken op het Recovery and Resilience Fund (RRF), waarbij lidstaten meer controle krijgen. Het behouden van de focus op regio's zou een meer centrale aanpak uitsluiten. In het hoofdstuk over de EU-begroting wordt gepleit voor minder programma's en nationale plannen die hervormingen en investeringen koppelen aan gezamenlijke prioriteiten, zoals cohesie. We volgen verder op of het cohesiebeleid dan toch gebaseerd op het RRF-model of niet.
In haar beleidstekst verwijst von der Leyen naar het ‘right to stay’, waarmee ze verwijst naar het Letta-rapport. Dat houdt in dat mensen de mogelijkheid moeten hebben om in hun eigen land of regio te blijven, in plaats van te migreren vanwege economische redenen. Investeringen in lokale economieën en het creëren van werkgelegenheid moeten ervoor zorgen dat mensen in hun eigen regio kunnen blijven wonen en werken. Hierbij spelen cohesiefondsen en investeringen in publieke diensten een cruciale rol.
Betrokkenheid lokale besturen
De VVSG vraagt in haar memorandum een nauwe betrokkenheid van de lokale besturen bij de opmaak en uitvoering van de Europese wetgeving. Dat is vooral om administratieve overlast te vermijden en te garanderen dat de uitvoering afgestemd wordt op de realiteit van het terrein. Dat zou als algemeen principe toegepast moeten worden door de Commissie.
De Commissie wil bijvoorbeeld de wetgeving rond overheidsopdrachten herzien. Volgens von der Leyen ligt hier de focus op het voorrang geven aan Europese producenten voor bepaalde strategische sectoren. VVSG is zeker voorstander van een herziening maar eerder als vereenvoudiging en voor meer mogelijkheden om duurzame criteria meer te laten wegen.
Betrokkenheid van de lokale besturen vinden we veel te weinig terug in de tekst. Er is wel een verwijzing naar ‘belanghebbenden’ of de regio’s. Steden worden vermeld voor huisvesting en klimaatadaptatie.
De tekst verwijst wel naar het project van de Commissie, samen met het Comité van de Regio’s, om via de lokale raadsleden de EU meer bekendheid te geven op het terrein. Von der Leyen wil dit project versterken. Dat is een gemiste kans omdat dat geen geschikt platform is voor uitwisseling tussen het Europese en lokale niveau.
Doelgroepenbeleid
De Commissie moet intensiever werken aan preventieve gezondheid, met name op het gebied van geestelijke gezondheid. Ze verwijst hiervoor expliciet naar kinderen en jongeren, en dan vooral online.
De stem van de jongeren moet gehoord worden. Von der Leyen wil daarom een jongerenadviesraad oprichten die als klankbord voor de Commissie moet dienen.
Het subsidieprogramma Erasmus+ moet verbeterd worden, ook voor de beroepsopleidingen.
Begin 2025 moet er een nieuw pact voor de Europese sociale dialoog zijn. Dit pact moet ervoor zorgen dat “mensen toegang krijgen tot de essentiële bescherming en diensten die zij nodig hebben, en om de onderliggende oorzaken van armoede aan te pakken door middel van de allereerste EU-strategie tegen armoede”.
Digitalisering
Artificiële intelligentie kon niet ontbreken. Er moet bijvoorbeeld een AI-toepassingsstrategie komen om te kijken hoe AI openbare diensten kan verbeteren.
Een strategie voor de Europese data-unie moet ervoor zorgen dat er een vereenvoudigd en samenhangend rechtskader komt voor bedrijven en overheden om data op grote schaal te kunnen delen.
Next steps
Nu ze zowel de steun heeft van de Europese Raad en het Europees Parlement kan ze starten met de vorming van een nieuwe Commissie. Daarin wordt het voor de VVSG vooral uitkijken naar het beleidsplan van de nieuwe Commissie voor 2024-2029.
Bovenstaande is enkel een selectie van de intentie voor de nieuwe Commissie, wil je een meer volledig overzicht dan kan je terecht op de site van VLEVA(opent nieuw venster).
