Nieuw rapport over vertrouwen in de overheid en stemintentie bij diverse herkomstgroepen in Vlaanderen

Hoe groot is het vertrouwen in de overheid bij inwoners van Belgische en buitenlandse herkomst? En wat waren de stemintentie bij de verkiezingen van 2024? Het rapport Herkomst en verkiezingen(opent nieuw venster) van de Survey Barometer Samenleven (opent nieuw venster) biedt hier inzicht in op basis van antwoorden van 2.759 inwoners van het Vlaamse Gewest. Enkele opvallende bevindingen.

Vertrouwen in lokale besturen blijft het hoogst

Uit het onderzoek blijkt dat het vertrouwen in de overheid sterk verschilt per bestuursniveau. De lokale overheid geniet het meeste vertrouwen (35%), tegenover 21% voor de Vlaamse overheid en 17% voor de federale overheid. Bij personen van niet-EU-herkomst van de eerste generatie loopt dit vertrouwen zelfs op tot 45%. 

• Bij inwoners van Belgische herkomst ligt het vertrouwen in de lokale overheid op 32%.
• Bij respondenten van niet-EU-herkomst van de eerste generatie stijgt dit tot 45%.
• Personen van de tweede generatie (zowel EU- als niet-EU-herkomst) scoren rond de 33-35%.

Ondanks het hogere vertrouwen in lokale besturen blijft de algemene tendens dat veel mensen een zekere afstand voelen tot de politiek.

Stemintentie bij de lokale verkiezingen van 2024

Nu de opkomstplicht bij de lokale verkiezingen is afgeschaft, heeft slechts 71% van de respondenten de intentie om te stemmen op 13 oktober 2024. Dit is lager dan bij de federale, Vlaamse en Europese verkiezingen in juni 2024 (84%). De stemintentie verschilt sterk per herkomstgroep en nationaliteit. Bij personen met Belgische nationaliteit ligt deze op 74%, terwijl dit bij niet-Belgen slechts 32% bedraagt.

Voor het eerst was stemmen bij de lokale en provinciale verkiezingen in Vlaanderen niet langer verplicht. Uit het onderzoek blijkt dat:

• 71% van de respondenten aangeeft te willen stemmen op 13 oktober 2024 (lokale verkiezingen), tegenover 84% voor de federale, Vlaamse en Europese verkiezingen van 9 juni 2024.
• Bij personen met Belgische nationaliteit ligt de stemintentie hoger (74%) dan bij personen met buitenlandse nationaliteit (32%).

Stemintentie per herkomstgroep

• Belgische herkomst: 76%
• Buitenlandse herkomst, tweede generatie:
  • EU: 63%
  • Niet-EU: 60%
• Buitenlandse herkomst, eerste generatie:
  • EU: 36%
  • Niet-EU: 56%

Vooral bij de eerste generatie inwoners van EU-herkomst ligt de stemintentie laag (36%), wat wijst op minder politieke participatie binnen deze groep.

Lage registratiegraad bij niet-Belgen

Niet-Belgen moeten zich vooraf registreren om te mogen stemmen. Slechts 10% heeft dit effectief gedaan, ondanks dat 32% aangaf te willen stemmen. Dit wijst op een gebrek aan informatie over de registratieprocedure.

Redenen om niet te stemmen

Veel mensen die niet van plan zijn te stemmen, geven aan dat ze weinig vertrouwen hebben in de politiek of vinden dat hun stem geen impact heeft. Bij niet-Belgen spelen ook praktische drempels een rol, zoals onvoldoende kennis over stemrecht of een complexe registratieprocedure.

Belang voor lokale besturen

De afschaffing van de opkomstplicht heeft een impact op de stemintentie, vooral bij inwoners met een buitenlandse herkomst. Dit onderstreept het belang van gerichte communicatie en sensibilisering rond stemrecht en registratie, zodat meer inwoners de weg naar de stembus vinden.