Nieuws
Eind januari kregen de gemeenten van de Vlaamse overheid het saldo van het Gemeentefonds voor 2024 uitbetaald, en meteen ook het eerste maandvoorschot voor 2025. Het Gemeentefonds is intussen net geen 3,176 miljard euro groot, met een jaarlijkse groei van 3,5%. Het gaat om een algemene subsidie die de besturen vrij kunnen gebruiken en niet moeten verantwoorden. De VVSG dook in de cijfers en brengt wat extra analyse.
Verdeling van het Gemeentefonds
De verdeling van het Gemeentefonds onder de (in 2024 nog) 300 Vlaamse gemeenten gebeurt op basis van een reeks bij decreet vastgelegde criteria. Wat een gemeente krijgt, is afhankelijk van de score op het vlak van bijvoorbeeld werkgelegenheid op het grondgebied, oppervlakte open ruimte, fiscale draagkracht of aantal leefloontrekkers, en van het bedrag dat naar elk van die criteria gaat. In een uitgebreid rekenblad rekent de VVSG alles tot op de cent na, mét de achterliggende wiskundige formules.
In principe gebruikt het Agentschap Binnenlands Bestuur voor de verdeling de meest recente gegevens. Dat is dit jaar niet het geval voor het aantal sociale huurappartementen. De hervorming van de sector met de creatie van de woonmaatschappijen heeft ertoe geleid dat er geen nieuwe betrouwbare data zijn, en dus viel ABB terug op de gegevens die het ook al voor de verdeling van het Gemeentefonds van 2023 gebruikte.
Groei in nominale en reële termen
Het Gemeentefonds zoals we dat vandaag kennen, werd voor het eerst toegepast in 2003 op basis van een decreet van een jaar eerder. De VVSG houdt niet alleen de jaarlijkse verdeling in de gaten, maar bekijkt ook de evolutie in de tijd, met een gedetailleerde analyse per bestuur..
Alle gemeenten gingen er in euro’s fors op vooruit sinds 2002, dankzij de jaarlijkse groei van 3,5% van het totale bedrag. In totaal steeg het Gemeentefonds tussen 2002 en 2024 met ruim 118%. Maar als we rekening houden met inflatie, blijft daar maar een cumulatieve reële groei van 29% van over. Opvallend is dat 33 gemeenten er in reële termen zelfs op achteruitgingen, een aantal dat daalt tot 25 als de tijdelijke dotatie voor de gestegen energie- en personeelskosten(opent nieuw venster) wordt meegeteld.
Gemeentefonds per inwoner
Niet alleen de inflatie, maar ook de bevolkingsgroei speelt een rol in de verdeling van het Gemeentefonds. Het bedrag per inwoner steeg tussen 2002 en 2024 met 91%, wat het saldo is van de totale groei (118%) en de bevolkingsstijging (ruim 14%). Wanneer we de inflatie in rekening brengen, blijft er een reële groei per inwoner van net geen 13% over. Toch zijn er 70 Vlaamse gemeenten waar de middelen per inwoner in reële termen gedaald zijn ten opzichte van 2002.
Blik op de toekomst
De jaarlijkse stijging van 3,5% ligt soms moeilijk bij de Vlaamse begrotingsopmaak. Dat de nieuwe Vlaamse regering deze groei garandeert tot 2029 is dan ook geen evidentie. Het blijft belangrijk om dit ook vanuit de kant van een individuele gemeente te bekijken en rekening te houden met de inflatie, de evolutie van de bevolking en de speling van de verdeelcriteria.
