Als alle instellingen van de sociale zekerheid hun rol opnemen zoals verwacht, kan de werkdruk bij de OCMW’s aanzienlijk dalen. Momenteel is meer dan één op de vijf leefloondossiers een voorschot op een uitkering die eigenlijk niet onder hun verantwoordelijkheid valt, zoals een werkloosheidsuitkering of ziektevergoeding. Hierdoor missen OCMW’s kostbare tijd om zich te focussen op de begeleiding van hun eigen cliënten. De VVSG vraagt de federale onderhandelaars om maatregelen te nemen die ervoor zorgen dat elke instelling haar verantwoordelijkheid opneemt.
Voorschotdossiers: een groeiend probleem voor OCMW’s
De werkdruk in de OCMW’s is al jarenlang te hoog. Een van de belangrijkste oorzaken is het groeiend aantal leefloondossiers waarbij het OCMW een voorschot geeft op een andere uitkering. Dit probleem doet zich in meer dan 20% van de leefloondossiers voor.
Waarom gebeurt dit? Vakbonden, mutualiteiten en de hulpkas zijn vaak onvoldoende bereikbaar of behandelen aanvragen te traag. Mensen die in nood verkeren, stappen dan ten einde raad naar het OCMW. Het OCMW onderzoekt de rechten van de aanvrager en kennen een leefloon als voorschot of financiële steun toe wanneer dat nodig is. Ook helpen OCMW’s vaak bij het vervolledigen van de uitkeringsaanvraag.
Het gaat hier niet om uitzonderlijke of complexe dossiers. Deze problematiek speelt in elke gemeente. Voorschotten op werkloosheidsuitkeringen vormen de grootste groep, gevolgd door voorschotten op ziektevergoedingen. OCMW Eeklo bijvoorbeeld zit rond het gemiddelde met 23 procent voorschotdossiers. Meestal moeten OCMW’s gedurende drie maanden een voorschot uitbetalen.
OCMW’s als toegangspoort in plaats van vangnet
De OCMW-wet bepaalt dat OCMW’s een voorschot kunnen geven aan wie in nood verkeert. Dat is geen probleem, zolang het een uitzondering blijft. Vandaag is dat niet langer het geval. De cijfers capteren ook onvoldoende de brede gevolgen en impact van deze evolutie.
Burgers die jarenlang bijdragen aan de sociale zekerheid, hebben het gevoel dat het systeem tekortschiet wanneer ze het nodig hebben. Meer en meer zijn OCMW’s de toegangspoort tot de sociale zekerheid, terwijl ze het vangnet van de sociale zekerheid moeten zijn.
De personeelstijd en uitbetaalde voorschotten zorgen voor een kost voor lokale besturen die niet langer aanvaardbaar is. In Denderleeuw werkt één voltijdse maatschappelijk werker aan deze voorschotdossiers. In Antwerpen behandelen maar liefst dertien voltijdse krachten meer dan 230 zulke aanvragen per maand. Ook het uitbetaalde voorschot terugkrijgen van de uitbetalings- of verzekeringsinstelling loopt log en durft al eens mislopen.
De VVSG vraagt structurele oplossingen
De VVSG roept de federale onderhandelaars op om oplossingen te voorzien die de uitbetalingsinstellingen en verzekeringsinstellingen zelf meer verantwoordelijkheid laat opnemen. Zo zouden ze voortaan best zelf voorschotten betalen op de eigen uitkeringen.
Dit zou niet alleen de werkdruk bij de OCMW’s verminderen, maar ook de sociale zekerheid opnieuw cliëntvriendelijker maken. Bovendien is het efficiënter en goedkoper om te vermijden dat verschillende niveaus naast elkaar werken.
Het is cruciaal dat deze oplossingen er komen vóór de druk op de OCMW’s nog verder toeneemt. Plannen om werkloosheidsuitkeringen in de tijd te beperken, kunnen immers leiden tot meer aanvragen bij de OCMW’s.
Dankbaarheid voor de inzet van OCMW-medewerkers
Ondanks de hoge werkdruk leveren duizenden sociaal werkers in de Vlaamse OCMW’s dagelijks fantastisch werk. Zij maken het verschil voor talloze mensen in nood. Deze inzet verdient onze grootste waardering. Maar om die kwaliteit te blijven garanderen, is een eerlijke taakverdeling tussen de sociale instellingen onmisbaar.
