Sinds 2023 ligt er een stolp over een deel van de woonreservegebieden(opent nieuw venster). Dat zijn gebieden die op het gewestplan meestal als ‘woonuitbreidingsgebied’ zijn ingekleurd. Die stolp betekent dat je zo’n gebied pas mag bebouwen als de gemeenteraad dat uitdrukkelijk goedkeurt via een zogenaamd vrijgavebesluit. Zo vermijd je dat slecht gelegen of weinig geschikte woonreservegebieden toch bebouwd worden.
Projectontwikkelaars stapten naar het Grondwettelijk Hof
Verschillende projectontwikkelaars vroegen het Grondwettelijk Hof om de regelgeving te vernietigen. Ze vonden dat ze recht hadden op een schadevergoeding, terwijl de regelgeving dat niet voorziet. Ze vonden ook dat er sprake was van rechtsonzekerheid als er geen vrijgavebesluit komt. In dat geval moet je namelijk wachten op een ruimtelijk uitvoeringsplan door de gemeente of uiterlijk in 2040 door het gewest.
Het Grondwettelijk Hof volgt die redenering niet. Volgens het Hof is er geen sprake van een volledig bouwverbod, dus is een schadevergoeding niet aan de orde. Ook vroeger kon je deze gebieden maar beperkt ontwikkelen. De huidige regelgeving is genuanceerd genoeg en zorgt net voor duidelijkheid, vindt het Hof. Tot slot stelt het dat er geen milieueffectenrapport nodig was voor deze wetgeving.
Gemeenten houden de regie in handen
Gemeenten blijven dus een sleutelrol spelen in de realisatie van de bouwshift. De gemeenteraad beslist of een woonreservegebied effectief ontwikkeld mag worden. Dat is belangrijk, want veel van die gebieden liggen slecht en zijn weinig geschik(opent nieuw venster)t. Tegelijk is er nog voldoende ruimte in bestaande woongebieden op het gewestplan die nog niet bebouwd zijn. Daarnaast kunnen bestaande kernen worden verdicht. Daar liggen dus nog veel kansen. Al zijn er ook woonreservegebieden die wel goed gelegen zijn, bijvoorbeeld dicht bij openbaar vervoer of voorzieningen. Ondertussen werd al een eerste vrijgavebesluit(opent nieuw venster) goedgekeurd.
Andere gebieden vragen ook actie van Vlaanderen
Naast de woonreservegebieden zijn er ook percelen die op het gewestplan als ‘woongebied’ staan aangeduid, maar die nooit bebouwd zijn. Sommige daarvan zijn slecht gelegen, spelen een belangrijke rol in de berging van water of bestaan uit waardevolle natuur zoals bos. Ook die gebieden moeten we herbestemmen. Maar dan sta je als gemeente vaak alleen voor. Door de hoge planschadevergoeding is het financieel onhaalbaar om dit als gemeente grootschalig aan te pakken. Zelfs als je gebruik maakt van het bouwshiftfonds(opent nieuw venster). De VVSG vraagt daarom dat Vlaanderen bijkomende maatregelen neemt, zoals ze nu al doet om openruimtegebieden die watergevoelig zijn van bebouwing te vrijwaren. Een vergelijkbaar initiatief kan voorkomen dat waardevolle, zonevreemde bossen verdwijnen voor woningbouw of industrie.
