Inclusieve samenleving

7,8% van de Vlaamse bevolking loopt een armoederisico. Sociale uitsluiting heeft aanzienlijke gevolgen, in de eerste plaats voor de getroffen individuen maar ook voor de ruimere samenleving. Om armoede effectief te bekampen zijn zowel centraal als lokaal doeltreffende maatregelen nodig. Lokale besturen vervullen door hun nabijheid en verbindende capaciteiten een cruciale rol in de strijd tegen armoede en sociale uitsluiting. Ze zijn niet alleen verantwoordelijk voor de uitvoering van centraal vastgestelde maatregelen, maar ook voor het uitrollen van beleid dat betrekking heeft op alle aspecten van het leven. Ze fungeren als de ogen en oren van de gemeenschap, waarbij ze signalen van sociale uitsluiting opvangen en de coördinatie kunnen bieden om deze uitdagingen aan te pakken.

Hoewel Vlaanderen in vergelijking met andere Europese landen relatief goed scoort op het vlak van kinderarmoede, is er ook hier een groep kinderen die essentiële zaken mist zoals nieuwe kleren, eens thuis vrienden kunnen uitnodigen enz., of die deel uitmaken van een huishouden met achterstallige betalingen. Opgroeien in armoede zorgt bij kinderen op korte termijn voor stress en een laag welbevinden, op middellange termijn kan het effecten hebben op de schoolprestaties en leiden tot probleemgedrag. Op lange termijn kan kinderarmoede leiden tot verhoogde kans op (generatie)armoede en sociale uitsluiting. Wanneer deze gepaard gaat met (digitale) laaggeletterdheid is het effect nog groter.
Lokale besturen doen inspanningen om uitdagingen integraal aan te pakken en zo de levensomstandigheden en kansen van mensen en kinderen in armoede te verbeteren.
 

Concrete voorstellen

• Blijf werken aan (kinder)armoedebestrijding met een sterke en toegankelijke sociale zekerheid, duurzame jobs en hogere minima. Stop het versnipperde beleid en zorg voor een pakket aan maatregelen die structureel en op elkaar afgestemd zijn. (Technische fiche: Armoedebestrijding(opent nieuw venster)) (Technische fiche: Kinderarmoede(opent nieuw venster))
   
• Erken de regierol van de lokale besturen in de strijd tegen (kinder)armoede en ondersteun hen in het aanpakken van digitale uitsluiting. (Technisch fiche: Digitale inclusie(opent nieuw venster)) (Technische fiche: Digitaal-inclusieve dienstverlening(opent nieuw venster)) (Technsiche fiche: Lokale regie(opent nieuw venster))
   
• Zorg voor een adequate financiering van het lokale sociale beleid, een opdracht die ruimer is dan de realisatie van het sluitstuk van de sociale zekerheid. Creëer de voorwaarden waardoor gemeenten en OCMW’s maximaal de voordelen kunnen halen uit hun verregaande politieke en ambtelijke integratie en geef hun de ruimte om voor de uitvoering van het lokale sociale beleid de gewenste en gepaste netwerken op te zetten en hiervoor ook gericht de centrale financiering in te zetten. (Technsiche fiche: Financiering OCMW-dienstverlening(opent nieuw venster)) (Technische fiche: Minder administratieve lasten sociale dienst OCMW(opent nieuw venster))
   
• Neem maatregelen die onderbescherming van burgers tegengaan door de toegankelijkheid van steunmaatregelen te verhogen. Ken rechten waar mogelijk automatisch toe, verlaag de bewijslast voor aanvragers, stel data ter beschikking van de lokale besturen ter ondersteuning van het beleid en als rechtentoekenning aan cliënten. Vereenvoudig processen en procedures voor (steun)aanvragen voor (kwetsbare) burgers. (Techniscje fiche: Niet-opname van rechten(opent nieuw venster)) (Technische fiche: Fiscale aftrek kinderopvang)(opent nieuw venster)
   
• Maak blijvend werk van meer en betere datastromen, via de Kruispuntbank van de Sociale Zekerheid naar en vanuit de OCMW’s, zodat ze die gegevens kunnen gebruiken voor een efficiënte en effectieve individuele hulpverlening (ziekte-uitkering, informatie over detentie, bankenregister,…). Zorg er ook voor dat gegevens van de OCMW’s kunnen doorstromen naar andere instanties die aanvullende rechten toekennen, zonder dat de OCMW’s hiervoor moeten worden bevraagd. (Technsiche fiche: Datastromen KSZ(opent nieuw venster))
   
• Vervolg en bestraf systematisch geweldfeiten tegen maatschappelijk werkers en andere medewerkers van de gemeente of het OCMW. (Technische fiche: Geweld tegen medewerkers en hulpverleners(opent nieuw venster))

• Maak werk van een ‘Plan Samenleven’ op Vlaams niveau waar er transversaal wordt gewerkt op basis van monitoring en gezamenlijke doelstellingen over onder andere het toeleiden naar werk, onderwijs, vrije tijd, Nederlands, sociale cohesie, anti-discriminatie en onthaal (Technische fiche: Interbestuurlijke samenwerking rond samenleven(opent nieuw venster))
   
• Werk duidelijke federaal-Vlaams-lokale afspraken en samenwerkingsverbanden uit met het nieuwe Vlaams Mensenrechten Instituut.
   
• Hou bij het invoeren van nieuwe of het aanpassen van bestaande verblijfsprocedures rekening met de input van de lokale besturen als cruciale actor in het federale vreemdelingenbeleid en het Vlaamse inburgeringsbeleid. Voorzie in de nodige ondersteuning en (financiële) middelen voor lokale besturen om die belangrijke rol ten volle te kunnen spelen. (Technische fiche: Vreemdelingenbeleid)(opent nieuw venster)

Toegankelijke hulp- en dienstverlening

De afgelopen jaren hebben centrale overheden en allerlei semi-overheidsinstanties zich deels teruggetrokken. Dit heeft geleid tot minder kwaliteit van de dienstverlening en minder vertrouwen in de overheid. Dit zet druk op onze democratie. Lokale besturen willen, vanuit hun voordeel van nabijheid, het gezicht van de overheid zijn en zo een cruciale rol spelen in het herstel van dit vertrouwen. Daarnaast streven lokale besturen met hun eigen hulp- en dienstverlening naar het bereiken van de meest kwetsbare burgers. Ze verwachten dat andere overheden en instanties zich met dezelfde energie inzetten voor dit doel.
 

Concrete voorstellen

• Behoud en versterk de lokale netwerken vrijetijdsparticipatie als schakel in een toegankelijk vrijetijdsaanbod. Verplicht lokale besturen niet om bovenlokaal te werken. (Technische fiche: Netwerken vrijetijdsparticipatie(opent nieuw venster)) (Technische fiche: Verbreding UiTPAS)(opent nieuw venster)
   
• Investeer in voldoende plaatsen in de kinderopvang, de jeugdhulp, de ondersteuning voor kinderen met een beperking, de geestelijke gezondheidszorg voor kinderen, zodat kinderen en gezinnen snel geholpen kunnen worden. (Technische fiche: Toegankelijke kinderopvang(opent nieuw venster))
   
• Werk een wettelijk kader uit dat aanbieders van essentiële dienstverlening (zoals banken, vakbonden, ziekenfondsen, nutsbedrijven, …) verplicht te werken volgens de principes van optimale toegankelijkheid en bereikbaarheid, niet enkel digitaal maar met lokale fysieke aanspreekpunten. Compenseer lokale besturen die de tekorten in de dienstverlening van de centrale overheden moeten opvangen. (Technische fiche: Digitale inclusie(opent nieuw venster)) en (Technische fiche: Digitaal-inclusieve dienstverlening(opent nieuw venster))
   
• Zorg ervoor dat de zorg betaalbaar blijft voor iedereen (Technische fiche: Financiering ouderen- en thuiszorg(opent nieuw venster))
   
• Stimuleer nabije en toegankelijke zorg zodat lokale besturen zorgzame buurten kunnen uitbouwen (Technische fiche: Zorgzame buurten(opent nieuw venster))

Regie in lokaal sociaal beleid

Voor het lokale sociale beleid is de regierol van lokale besturen van cruciaal belang. Het is hun taak om de hulp- en dienstverlening op lokale behoeften af te stemmen en de complexe problemen waarbij meerdere partijen betrokken zijn, te verhelpen. Hoewel lokale besturen vaak in staat zijn om problemen op te lossen via overleg en samenwerking, is er ook behoefte aan krachtiger sturende instrumenten wanneer overleg alleen niet volstaat.
 

Concrete voorstellen

• Beperk het aantal gemandateerde netwerken waarin lokale besturen (moeten) samenwerken en zorg ervoor dat hun plannings- en rapporteringscycli aansluiten bij de beleids- en beheerscyclus. Evolueer maximaal van gemandateerde naar gemotiveerde netwerken. Geef lokale besturen echte regie-instrumenten en de mogelijkheid om hiervoor ook een deel van de middelen van de partners in te zetten. (Technische fiche: Lokale regie(opent nieuw venster))
   
• Vermijd bestuurlijke mattheuseffecten bij gemandateerde netwerken en houd er rekening mee dat grote steden vaak krachtiger zijn en dus sneller voortgang kunnen boeken dan kleinere gemeenten. Die moeten vaak met meerdere gemeenten samenwerken, wat het proces vertraagt. Bovendien hebben ze in meer landelijke regio’s vaak een kleiner potentieel aan netwerkpartners.

Lokale besturen bieden opvangmogelijkheden, sociale ondersteuning en ontwikkelen een lokaal beleid om dak- en thuisloosheid te voorkomen en aan te pakken.
 

Concrete voorstellen

• Maak werk van een sociaal beleid, over sectoren en bestuursniveaus heen, dat dak- en thuisloosheid voorkomt en remedieert. (Technische fiche: Dak- en thuisloosheid(opent nieuw venster))
   
• Erken de rol van de lokale besturen bij de opvang van verzoekers internationale bescherming. Neem de nodige maatregelen om een tekort aan opvangplaatsen te voorkomen. Herstel het vertrouwen van de lokale besturen in het opvangbeleid zodat zij opnieuw bereid zijn om opvangplaatsen te openen. (Technische fiche: Opvang verzoekers internationale bescherming(opent nieuw venster))

Werk is nog steeds de beste buffer tegen armoede, het hebben van een uitkering is ontoereikend om sociale uitsluiting te bestrijden Daarom wordt deelname aan de arbeidsmarkt, zowel in beschermde als niet-beschermde sectoren, beschouwd als een cruciaal middel tegen armoede en sociale uitsluiting.

De Vlaamse arbeidsmarkt kent diverse uitdagingen. Lokale besturen bundelen hun krachten met de VDAB en andere partners om hiervoor oplossingen te vinden, met als doel een werkgelegenheidsgraad van 80% te bereiken. Binnen deze missie nemen lokale besturen individuele opdrachten op, maar ook steeds vaker werken ze samen in partnerschappen, zowel met andere lokale besturen als met externe partners.

Concrete voorstellen

• Vertrouw in de expertise van OCMW’s, zij kunnen mensen die bij hen aankloppen, activeren.
   
• Neem de inhoudelijke en functionele obstakels voor een betere samenwerking tussen de VDAB en de OCMW’s weg en maak werk van de uitvoering van de lijst met 180 verbeterpunten.
   
• Lever als Vlaamse overheid duurzame ondersteuning voor de regierol op het vlak van sociale economie en werk, want de regisseurs zijn momenteel overbelast en ervaren een hoog personeelsverloop. Voorzie in de nodige financiële middelen voor gebiedsdekking en uitbreiding van de capaciteit.
   
• Zet in functie van inclusieve werkkansen de ondersteuning van individueel en collectief maatwerk, wijkwerken en arbeidszorg voor mensen met een grotere afstand tot de arbeidsmarkt voort en pas waar nodig de arbeidswetgeving aan.
   
• Ondersteun lokale besturen en andere werkgevers bij het creëren en behouden van inclusieve werkvloeren.
   
• Regulariseer vanaf 2025 de SINE-vergoeding voor een kleine groep voormalige PWA-dienstencheque-ondernemingen met sterke lokale betrokkenheid. (Technische fiche: Regularisering SINE-vergoeding(opent nieuw venster))
   
• Geef lokale besturen de instrumenten voor een sterke regierol voor het lokale werkgelegenheidsbeleid, waarbij die besturen met een gedifferentieerde aanpak voor de OCMW-cliënten de ondersteunende maatregelen versterken, en voor de niet-beroepsactieven en langdurige werkzoekenden zelf kiezen om hier (in samenwerking met de VDAB en andere actoren/partners) actief op in te zetten. Geef lokale besturen voldoende financiële middelen om hun regierol op het vlak van sociale economie volwaardig in te vullen, ook via het instrument van de inclusieve werkvloeren. (Technische fiche: Lokale regie(opent nieuw venster))
   
• Geef lokale besturen een gegarandeerde plaats op die plekken waar beslissingen over werkgelegenheid worden voorbereid of uitgevoerd: meer betrokkenheid bij de aansturing van de VDAB, een Vlaams-Lokaal overlegorgaan, een centraal monitoringcomité, overleg met de sociale partners en een interbestuurlijk akkoord waarin alle principes worden vastgelegd.
   
• Garandeer voor lokale besturen voldoende financiering voor de uitbouw van sterke lokale partnerschappen voor werk met voldoende (financiële) slagkracht, zodat ze de meest kwetsbare werkzoekenden kunnen bereiken en begeleiden.
   
• Verhoog de gebruikersbijdrage voor dienstencheques, laat die mee-evolueren met de index en verhoog de terugbetaling voor dienstencheques waar het gaat om dienstverlening voor kwetsbare groepen. Bevorder via een gericht activering- en integratiebeleid de instroom in de dienstenchequesector.