De Europese Commissie heeft haar werkprogramma voor 2026 voorgesteld, onder de titel 'Het onafhankelijkheidsmoment van Europa.' De Commissie wil Europa sterker, weerbaarder en minder afhankelijk maken. De VVSG analyseert dit werkprogramma momenteel om te bepalen welke maatregelen een impact kunnen hebben op de lokale besturen. Die analyse zal de leidraad vormen voor haar Europawerking in 2026.
Wat is het werkprogramma van de Europese Commissie?
Elk jaar legt de Europese Commissie in een werkprogramma vast welke maatregelen ze het komende jaar wil nemen. Het gaat om nieuwe initiatieven, geplande herzieningen van bestaande wetgeving en voorstellen die ze wil intrekken. Zo maakt de Commissie haar plannen duidelijk voor de Europese medewetgevers, het Parlement en de Raad, en voor het brede publiek.
Het werkprogramma bouwt voort op de beleidslijnen en opdrachtbrieven van de Commissievoorzitter en op de prioriteiten die ze in haar State of the Union-toespraak aankondigde. Voor 2026 staan de ambities hoog: de Commissie wil Europa beter wapenen tegen geopolitieke spanningen, economische risico’s, de versnelling van de klimaatverandering en bedreigingen voor onze democratie.
De grote prioriteiten voor 2026
De Europese Commissie wil een Unie die sterker, zelfstandiger en beter bestand is tegen crisissen. De voorgestelde maatregelen clusteren rond zes prioriteiten.
1. Een sterke en veerkrachtige economie
De Commissie wil de Europese economie minder kwetsbaar maken voor externe schokken. Ze zet in op concurrentiekracht, innovatie en strategische onafhankelijkheid. Daarbij horen maatregelen om toeleveringsketens te versterken, duurzame investeringen te stimuleren en de interne markt te moderniseren.
2. Digitale onafhankelijkheid en technologische vooruitgang
Europa moet zelf de regie nemen over cruciale technologieën. Nieuwe initiatieven ondersteunen veilige digitale infrastructuren, artificiële intelligentie en cloudtoepassingen. De Cloud and AI Development Act moet een gemeenschappelijke Europese markt voor cloudcapaciteit en -diensten creëren, met uniforme veiligheidsnormen en gelijke toegang voor bedrijven en overheden.
3. Sociale samenhang en betaalbaar leven
De groene en digitale transities moeten sociaal rechtvaardig verlopen. De Commissie wil de Europese pijler van sociale rechten versterken en focust op werk, opleiding, betaalbaarheid van wonen en energie, en gelijke kansen.
4. Veiligheid, democratie en rechtsstaat
In een instabiele wereld wil de Commissie de democratische fundamenten van Europa beschermen. Ze kondigt maatregelen aan tegen buitenlandse inmenging, desinformatie en bedreigingen voor de rechtsstaat. Ook het veiligheids- en migratiebeleid wordt verder versterkt.
5. Klimaat, energie en milieu
De Commissie werkt aan een geïntegreerd kader voor klimaatweerbaarheid en risicobeheer. Dit European Integrated Framework for Climate Resilience and Risk Management moet lidstaten helpen om zich beter te wapenen tegen de toenemende gevolgen van klimaatverandering en om klimaatrisico’s systematischer te beheren binnen hun beleid. Europa wil tegelijk inzetten op natuurherstel, biodiversiteit, duurzame landbouw en een schone, concurrerende industrie.
6. Europa in de wereld
Europa wil zijn rol op het wereldtoneel versterken via nieuwe partnerschappen, steun aan Oekraïne en een hervorming van het ontwikkelings- en humanitaire beleid. De Unie streeft naar meer strategische autonomie, maar ook naar samenwerking en solidariteit met haar buren en partners.
Wat zou dit kunnen betekenen voor lokale besturen?
De VVSG maakt op basis van het werkprogramma een eerste inschatting van welke voorstellen mogelijk relevant zijn voor lokale besturen. Die analyse bepaalt welke dossiers in 2026 we verder opvolgen.
We kijken onder meer naar:
de Circular Economy Act, die de overgang naar een circulaire economie zou versnellen door de markt voor gerecycleerde materialen te versterken, de vraag ernaar te stimuleren en circulaire bedrijfsmodellen competitiever te maken;
het European Integrated Framework for Climate Resilience, dat lokale overheden zou kunnen ondersteunen om klimaatrisico’s in te schatten en te bepalen;
de Cloud and AI Development Act, die het gebruik van veilige en betrouwbare Europese digitale infrastructuren zou kunnen stimuleren en kansen zou bieden voor slimme lokale toepassingen;
de herziening van de wetgeving over overheidsopdrachten, waarmee de Commissie de procedures eenvoudiger en moderner zou willen maken, en tegelijk meer ruimte wil geven aan kwalitatieve criteria zoals duurzaamheid, innovatie en sociale waarde;
en de nieuwe maatregelen over duurzaam toerisme en short-term rentals, die een evenwicht moeten vinden tussen economische groei en leefkwaliteit, en die relevant zijn voor steden en gemeenten met een sterke toeristische druk.
Daarnaast zijn de onderhandelingen over de nieuwe Europese meerjarenbegroting (MFK) belangrijk, omdat ze mee bepalen welke financieringsmogelijkheden er voor lokale besturen beschikbaar komen.
Ook de vereenvoudiging van wetgeving krijgt aandacht in het werkprogramma. De Commissie wil bestaande regels gebruiksvriendelijker maken en administratieve lasten verminderen. Daarbij is het voor VVSG belangrijk dat deze agenda ook rekening houdt met de uitvoerbaarheid op lokaal niveau.
De Europese Raad van 23 oktober heeft de Commissie bovendien opgeroepen om “new proposals to streamline and accelerate planning and permitting procedures in Member States” te verkennen. Voor VVSG is het een belangrijk aandachtspunt om erop toe te zien dat deze vereenvoudigingsagenda geen onrealistische eisen stelt aan vergunningverlenende overheden, die al met complexe regelgeving en hoge werkdruk geconfronteerd worden.
VVSG volgt de impact voor je op
De VVSG volgt deze Europese ontwikkelingen van nabij op en vertaalt ze naar de Vlaamse lokale context. We brengen de mogelijke gevolgen in kaart, delen kennis via onze netwerken en kaarten knelpunten aan bij de Vlaamse en Europese overheden. Zo zorgen we ervoor dat lokale besturen niet enkel uitvoeren, maar ook mee richting geven aan het Europa van morgen.
