Duurzaamheid als leidraad voor het meerjarenplan
Behoort tot de editie Magazine Lokaal van december 2024
Magazine Lokaal
Lokaal - editie december | 2024
In 2025 maken de Vlaamse gemeenten hun meerjarenplan 2026-2031 op. De duurzameontwikkelingsdoelstellingen gebruiken als kader voor dat plan biedt voordelen. Ze bieden een heldere structuur, stimuleren transversaal werken in de hele organisatie en vergemakkelijken het gesprek met partners die dezelfde SDGtaal spreken. Berlare, Halle en Laarne zijn drie van de vele gemeenten die brood zien in de SDG-benadering.
De lokale besturen zijn onmisbaar om de duurzameontwikkelingsdoelstellingen (SDG’s) te behalen. Liefst 65 procent van de vooropgestelde doelen is niet haalbaar zonder de actieve bijdrage van steden en gemeenten. Het lokale niveau brengt innovatie en nabijheid in, bijvoorbeeld voor het betrekken van mensen in armoede bij het beleid, het aanplanten van gevelgroen, het verduurzamen van de eigen gebouwen, het werken met burgerbudgetten of het detecteren van energiearmoede.
De Vlaamse gemeenten omarmen de zeventien doelstellingen: 180 gemeenten namen al deel aan de Week van de Duurzame Gemeente, 120 ondertekenden de SDG-engagementsverklaring van de VVSG, veertig procent monitort de lokale voortgang op de SDG’s, zestig procent neemt ze op in het meerjarenplan. De meeste Vlaamse gemeenten zijn intussen klaar met hun omgevingsanalyse, die als input zal dienen voor de opmaak van hun meerjarenplan 2026-2031 volgend jaar. De SDG’s komen dus weer prominent in beeld. Laarne en Halle zetten zes jaar geleden al de eerste stappen, Berlare gaat voor het eerst met de doelstellingen aan de slag.
Cirkeloefening
De gemeente Berlare zal de SDG’s voor het eerst inzetten bij de opmaak van het meerjarenplan 2026-2031. ‘We zijn aan het warmlopen,’ zegt algemeen directeur Hilde Van der Jeugt. ‘We willen de meerjarenplanning op een andere manier organiseren, met een nieuwe methodiek. De SDG’s zijn dan zeer geschikt als raamwerk. We hebben met ondersteuning van de VVSG een traject opgezet. Er was al een informatiedag voor de leidinggevenden in de organisatie, de duurzameontwikkelingsdoelstellingen zijn voorgesteld op de algemene personeelsvergadering, we hebben intussen een SDG-coördinator en een stuurgroep met vertegenwoordigers van verschillende diensten.
We willen de meerjarenplanning op een andere manier organiseren, met een nieuwe methodiek. De SDG’s zijn dan zeer geschikt als raamwerk.
De SDG’s staan ook op de agenda van de onthaaldag voor nieuwe raadsleden. De volgende stap is het maken van de SDG-cirkeloefening, dat zal per dienst gebeuren. Daarbij wordt eerst geanalyseerd welke acties een dienst al onderneemt en aan welke SDG’s die bijdragen, daarna wordt nagedacht over bijkomende acties. Al dat werk nemen we dan volgend jaar mee naar de opmaak van het meerjarenplan.’
Bredere kijk
‘We hebben bij het begin van de vorige bestuursperiode een soort lightvorm van het werken met de SDG’s gebruikt,’ zegt Ellen Leroy, algemeen directeur in Laarne. ‘We hebben ons meerjarenplan in eerste instantie opgebouwd rond de missie, visie en waarden van de organisatie en de SDG’s pas in tweede instantie aan de verschillende doelstellingen en acties in het plan gekoppeld.
We bouwden onze omgevingsanalyse op rond de vijf P ’s. In een volgende fase zullen we gesprekstafels met burgers organiseren over de omgevingsanalyse en diezelfde vijf P’s, met telkens een expert erbij.
We hebben die als het ware gelabeld. Nu willen we een nieuwe stap zetten. We bouwden onze omgevingsanalyse van bij de start op rond de vijf P’s – People, Planet, Prosperity, Peace en Partnership – omdat dit iets eenvoudiger is dan de zeventien duurzameontwikkelingsdoelstellingen In een volgende fase zullen we gesprekstafels met burgers organiseren over de omgevingsanalyse en diezelfde vijf P’s, waarbij een expert telkens voor de noodzakelijke duiding en onderbouwing zal instaan. Dat alles willen we dan volgend jaar laten doorvloeien in het meerjarenplan. In februari/maart gaan we daarmee van start op een beleidsdag voor de verkozen politici. Ook van hen vraagt dit een andere manier van denken om meer te reflecteren vanuit ruimere doelstellingen in plaats van meteen zeer actiegericht en pragmatisch tewerk te gaan.’
De stad Halle legde zes jaar geleden een soortgelijk traject af, als een van de SDG-pilotgemeenten in een VVSG-traject. ‘Medewerkers en politiek verkozenen zagen de voordelen van het vasthangen van de zeventien doelstellingen aan de acties in het meerjarenplan. Ze zien meteen waarover een actie gaat en op welke domeinen ze impact heeft. Een actie gericht op energiebesparing kan ook een sociale component hebben, en dat is dan meteen helder en visueel duidelijk. Zo groeit een bredere kijk op duurzame ontwikkeling en ben je er zeker van dat je van bij het begin van een project alle mogelijke SDG’s meeneemt,’ verduidelijkt Marijke Ceunen, de voorbije zes jaar schepen van onder meer duurzaamheid. Hoe Halle het bij de opmaak van het nieuwe meerjarenplan zal doen is nog niet helemaal duidelijk, het is aan de nieuwe bestuursploeg om te beslissen hoe ze de SDG’s zal integreren. In de omgevingsanalyse zijn ze in ieder geval opgenomen.
Ik zetel in de algemene vergadering van het maatwerkbedrijf AMAB dat al langer de vijf P’s en de SDG’s als beleidskader hanteert. Het is fijn dat we dezelfde taal spreken.
Dashboard
De zeventien doelstellingen (of de vijf P’s) helpen gemeenten om hun meerjarenplan op een andere manier te structureren en duurzaamheid in brede zin binnen te trekken in alle doelstellingen en acties van het plan. Gemeenten kunnen ook de voortgang voor elk van de SDG’s monitoren en er nieuwe beleidsvoorstellen aan ophangen. Tessa De Marie, duurzaamheidsambtenaar in Halle: ‘De stad wil echt inzetten op datagedreven bestuur. Onze omgevingsanalyse heeft geleid tot een dashboard met heel wat indicatoren voor Halle. Ook de SDG’s maken daar deel van uit. Het dashboard toont bijvoorbeeld armoede-indicatoren zoals het inkomensniveau of het aantal leefloontrekkers.
Die hangen vast aan SDG1, armoede de wereld uit helpen. We kunnen de evolutie van elke individuele indicator nauwkeurig opvolgen, maar we kunnen ook de verschillende indicatoren betreffende armoede samennemen en de voortgang met betrekking tot SDG1 in beeld brengen. Voor de gemeenteraadsleden en het college is dat bijzonder nuttige informatie.’
2024Lokaal12
Ook Laarne en Berlare koppelen de data uit de omgevingsanalyse aan de duurzameontwikkelingsdoelstellingen om trends en vooruitgang te monitoren. Het is duidelijk dat de SDG’s per definitie transversaal door de hele organisatie lopen. Heel wat acties in het meerjarenplan raken aan verschillende doelstellingen en zijn een zaak van verschillende diensten. Ze helpen om de tunnelvisie op sommige acties of projecten te doorbreken.
Gemeenschappelijke taal
Ten slotte leveren de duurzameontwikkelingsdoelstellingen ook een gemeenschappelijke taal, intern in de gemeentelijke organisatie, in de relaties met andere besturen en de communicatie met externen. Hilde Van der Jeugt: ‘In Berlare werken de milieuraad en de mondiale raad al langer vanuit het SDG-kader. Dat is zeker een incentive geweest om de SDG’s ook op te pikken in de gemeente.’
De stad wil echt inzetten op datagedreven bestuur. Onze omgevingsanalyse heeft geleid tot een dashboard met heel wat indicatoren voor Halle. Ook de SDG’s maken daar deel van uit
Schepen Marijke Ceunen wijst erop dat ook steeds meer bedrijven en organisaties ermee beginnen te werken. ‘Ik zetel in de algemene vergadering van het maatwerkbedrijf AMAB dat al langer de vijf P’s en de SDG’s als beleidskader hanteert. Het is fijn dat we dezelfde taal spreken.’ Maar ook in internationale samenwerkingsverbanden bewijst het raamwerk zijn dienst, de SDG’s zijn letterlijk een universeel kader. Laarne heeft sinds 2023 een samenwerking met Ouinhi, een dorp in Benin, rond verschillende SDG-thema’s.
Ellen Leroy: ‘Werken met de SDG’s is voor de gemeente Ouinhi vanzelfsprekend, die taal is zeer nuttig om onze nog prille samenwerking vorm te geven en te verdiepen. Ze maakt duidelijk dat we heel wat thema’s en problemen gemeen hebben.’ —
Geprikkeld? De SDG’s ook in jouw beleid? De VVSG organiseert in januari en februari 2025 in elke provincie informatiesessies over de SDG’s in het meerjarenplan. Hoe pak je dit aan? Welke tools en methodieken kun je gebruiken? Je hoort ook het verhaal van collega-besturen. Meer info vind je via vvsg.be/opleidingen/kalender.
