Op 1 januari 1993 werd de Europese interne markt ingevoerd, wat het vrije verkeer van goederen, diensten, personen en kapitaal binnen de EU waarborgt. Na meer dan 30 jaar zijn zowel binnen als buiten de Unie de omstandigheden veranderd. Een rapport van Enrico Letta(opent nieuw venster) stelt verschillende hervormingen voor die lokale besturen kunnen beïnvloeden. Deze hervormingen omvatten investeringen in diensten van algemeen belang en aanpassingen van de regels rond staatssteun en overheidsopdrachten. Deze aanbevelingen zullen waarschijnlijk een impact hebben op de agenda van de nieuwe Commissie.
Freedom to stay
Letta benadrukt in zijn rapport dat niet iedereen evenveel heeft geprofiteerd van de eenheidsmarkt. Sommige regio's binnen de Unie blijven achter op economisch vlak en sommige gaan zelfs achteruit. Om deze gebieden te ondersteunen, introduceert Letta het concept van 'freedom to stay'. Dat houdt in dat mensen de mogelijkheid moeten hebben om in hun eigen land of regio te blijven, in plaats van te migreren vanwege economische redenen. Investeringen in lokale economieën en het creëren van werkgelegenheid moeten ervoor zorgen dat mensen in hun eigen regio kunnen blijven wonen en werken. Hierbij spelen cohesiefondsen en investeringen in publieke diensten een cruciale rol.
Cohesiefondsen
Letta benadrukt het belang van cohesiefondsen(opent nieuw venster) binnen de eenheidsmarkt. Deze fondsen bieden economisch achtergestelde regio's de kans om te investeren. Ze moeten vooral gericht zijn op regio's die economisch achteruitgaan, de gevolgen van uitbreiding dragen en de integratie van nieuwe lidstaten in de eenheidsmarkt bevorderen. Lokale besturen moeten ervoor zorgen dat deze fondsen aansluiten bij de lokale behoeften.
Cohesiefondsen worden echter vaak te veel gestuurd door lidstaten of regio's, waardoor er te weinig aandacht is voor grensoverschrijdende economische samenwerking. Letta ziet een belangrijke rol voor Interreg(opent nieuw venster) en pleit voor meer investeringen in de interconnectiviteit van openbare digitale diensten.
Actieplan voor diensten van algemeen belang
Een ander belangrijk aspect van 'freedom to stay' zijn investeringen in kwalitatieve diensten van algemeen belang of ‘services of interest’ (SGI), zoals gezondheidszorg, onderwijs, sociale diensten, energie, water en openbaar vervoer. De volgende Commissie moet volgens Letta een actieplan ontwikkelen om te garanderen dat elke Europese burger, ongeacht locatie of socio-culturele achtergrond, toegang heeft tot hoogwaardige basisdiensten. Dat vereist investeringen en samenwerking tussen overheden en de private sector. Publiek-private partnerschappen kunnen helpen om de benodigde middelen en expertise te mobiliseren en deze diensten efficiënter te maken.
KMO-toegang tot overheidsopdrachten verbeteren
Verder beveelt het rapport aan om de toegang van KMO's tot overheidsopdrachten te verbeteren door administratieve lasten te verminderen en aanbestedingsprocedures toegankelijker te maken. Dat werd al geprobeerd door de Belgische wetgever. Het pleit ook voor een grotere focus op duurzaamheid en innovatie in overheidsopdrachten, en minder op de laagste prijs. De markt moet ook een grotere rol krijgen binnen de sociale economie, wat aanpassingen in de Europese wetgeving vereist.
Meer flexibiliteit bij investeringen
Wat betreft staatssteun pleit het rapport voor een striktere toepassing op nationaal niveau en de mogelijkheid om staatssteun op EU-niveau toe te kennen voor grote publieke investeringen. Dat moet de strategische autonomie van de EU versterken, vooral in sectoren zoals gezondheidszorg, technologie en energie. Meer flexibiliteit moet worden toegestaan voor investeringen in de groene transitie en de sociale economie. Bijvoorbeeld, de definitie van sociale huisvesting binnen de regelgeving rond 'diensten van algemeen economisch belang' moet worden verruimd.
