De VVSG heeft in 2024 een modelbesluit uitgewerkt dat in lijn is met de geldende regelgeving. Hiermee kunnen burgemeesters in uitzonderlijke gevallen een busverbod opleggen aan reizigers die zich herhaaldelijk agressief gedragen tegen dezelfde buschauffeur.
Gemeenten beslissen, niet De Lijn
De Lijn heeft niet de bevoegdheid om zelf een busverbod op te leggen aan agressieve reizigers. In plaats daarvan kunnen gemeenten, op verzoek van De Lijn, gebruikmaken van de bestuurlijke maatregelen die de burgemeester ter beschikking heeft. Dit is vastgelegd in de Nieuwe Gemeentewet (NGW). Met deze maatregelen kan de burgemeester bijvoorbeeld een tijdelijk verbod opleggen aan een persoon die zich agressief gedraagt in het openbaar vervoer.
Om een busverbod op te leggen, moet de burgemeester een politiebesluit nemen. Wie dat verbod negeert, kan een GAS-boete krijgen. Dit systeem is gebaseerd op een modelbesluit van de VVSG, dat ontstond na toenemende agressie in het openbaar vervoer en een busverbod in Kortrijk.
Om een busverbod op te leggen, moet de burgemeester een politiebesluit nemen. De sanctionerend ambtenaar kan de overtreding van het busverbod bestraffen met een GAS-boete. Het politiereglement bevat een bepaling dat het overtreden van politiebesluiten van de burgemeester strafbaar is met een GAS-boete. Dit besluit is gebaseerd op een modelbesluit van de VVSG uit de vorige legislatuur, ontwikkeld na toenemende agressie op bussen van De Lijn en het Kortrijkse busverbod. De procedure verloopt volledig administratief.
Geen automatisme, wel uitzonderlijk sluitstuk na handhavingstraject
Een busverbod leg je niet zomaar op. Pas als de handhavingsmaatregelen van de vervoersmaatschappij, zoals retributies uitschrijven, niet volstaan en het problematische gedrag van een reiziger aanhoudt, kan dit een optie zijn. Een busverbod kan alleen effectief zijn als er goede samenwerking is tussen de burgemeester, lokale politie, De Lijn en een (jeugd)hulporganisatie die de reiziger in kwestie kan begeleiden in een ondersteuningstraject.
10-puntenplan
In juli 2023 lanceerde minister Lydia Peeters (en andere bevoegde ministers voor justitie, veiligheid en binnenlandse zaken) en De Lijn hun 10-puntenplan om agressie tegen chauffeurs en controleurs in te dijken. Twee acties richten zich specifiek op de lokale besturen en hun politiezones.
Actie 6: Versterkte samenwerking tussen De Lijn en de Politie met mogelijkheid tot digitale aangifte voor De Lijn en exploitanten.
Op basis van de Nieuwe Gemeentewet (NGW) (artikel 133 en 135 §2, 7°;) is de burgemeester de verantwoordelijke overheid voor de bestuurlijke politie op het grondgebied van de gemeente en heeft de taak om de veiligheid op het openbaar domein te garanderen, hij kan hiervoor bestuurlijke maatregelen nemen.
Busverbod in praktijk: Enkel een volledige ketenaanpak is werkbaar
Een busverbod is enkel mogelijk mits een goede samenwerking tussen politiezones, De Lijn, de lokale besturen en het begeleid jeugdwerk.
Chauffeurs en controleurs hebben de taak om de agressie te melden, te documenteren (camerabeelden, verklaring op eer, dossieropbouw), via het meldingssysteem van De Lijn, die op haar beurt rapporteert aan de lokale politie.
De politie zou eventueel een GAS-pv kunnen opstellen bij een overtreding van het verbod.
In samenspraak met de politiezone kan de burgemeester een bestuurlijke maatregel (busverbod) opleggen. Bij het schenden van de maatregel kan de reiziger gesanctioneerd met een GAS-boete. Dit veronderstelt uiteraard dat een overtreding op het besluit van de burgemeester kan worden gesanctioneerd met GAS.
Opvolging door het begeleid jeugdwerk zorgt ervoor dat de reiziger actief werkt aan schuldinzicht, dat spijbelgedrag (door het wegvallen van het bustraject) voorkomen wordt en dat recidivegevaar voorkomen wordt.
De contacten tussen De Lijn, politiezones, jeugdwerk blijven intensief zodat het schenden van de maatregel (via dossieropbouw, camerabewijs, abonnementstracking) nauw kan worden opgevolgd.
Lessons learned uit het Kortrijkse busverbod
Ju.Wel startte het ondersteuningstraject pas nadat de overheid de maatregel oplegde. Idealiter begint dit traject meteen bij het nemen van de maatregel, zodat jongeren weten dat ze in beroep kunnen gaan. De betreffende jongere ging niet in beroep, omdat hij dacht dat het geen effect zou hebben.
Bij deze maatregel is het recht van verdediging zeer belangrijk. Het organiseren van een hoorzitting is cruciaal.
Een busverbod werkt alleen als de gemeentediensten, het begeleid jeugdwerk, de lokale politiezone en de diensten van De Lijn intensief samenwerken. Een ontbrekende schakel in deze keten ondermijnt het busverbod.
De gepleegde feiten kwamen niet op het strafblad, wat de jongere positief vond.
