VVSG wil eenvoudigere kiesregels, hogere opkomst en snellere benoeming van burgemeesters

De regels rond lokale verkiezingen en de installatie van de gemeenteraad zijn vandaag te ingewikkeld. Het zou goed zijn dat de Vlaamse overheid die procedures vereenvoudigt, de benoeming van burgemeesters versnelt en de gevolgen van het afschaffen van de opkomstplicht grondig onderzoekt. Dat is nodig om de lokale democratie sterker te maken. De VVSG bezorgde deze en andere voorstellen aan het Agentschap Binnenlands Bestuur (ABB), dat de lokale verkiezingen van oktober 2024 evalueert.

Regels over verkiezingen en installatie zijn te ingewikkeld

De wetgeving over de organisatie van gemeenteraadsverkiezingen en de installatie van nieuwe bestuursorganen is te complex. Omdat verkiezingen maar om de zes jaar plaatsvinden, is niet iedereen vertrouwd met de procedures. Regelwijzigingen maken het er niet eenvoudiger op.

Vaak ontstaan er misverstanden. Zo loopt de termijn voor verkiezingsbezwaar nog terwijl je eigenlijk al uitnodigingen voor de installatievergadering zou moeten versturen. Als er dan bezwaar komt, moet je de vergadering uitstellen. Dat zorgt voor onzekerheid en vertraging.

De VVSG pleit voor eenvoudige en transparante kiesregels met realistische termijnen. Kandidaten, besturen én burgers moeten duidelijk weten wat er wanneer gebeurt. Minder administratie maakt het proces efficiënter en toegankelijker.

Semi-rechtstreekse burgemeestersverkiezing verandert het speelveld

De semi-rechtstreekse verkiezing van de burgemeester verengt de verkiezingsstrijd op veel plaatsen tot een persoonlijke strijd om de eerste plaats. Campagnes draaien minder om inhoud en vaker om wie burgemeester wil worden. Partijen vormen meer eenheidslijsten om de grootste te zijn, wat de coalitievorming beïnvloedt en soms leidt tot een heel kleine oppositie.

De VVSG vraagt een grondige evaluatie van deze wijziging. Wat is het effect op het politieke debat, op de machtsverhoudingen in de gemeenteraad en op het vertrouwen van inwoners in hun bestuur?

Versnel de benoeming van burgemeesters

Na de verkiezingen moeten kandidaat-burgemeesters vandaag een lang traject doorlopen, met meerdere stappen en twee eedafleggingen. Daardoor duurt het soms maanden voor hun benoeming officieel is, terwijl al lang duidelijk is wie burgemeester wordt.

Dat vertraagt de opstart van de nieuwe bestuursploeg. De VVSG vraagt een snellere en efficiëntere procedure. Laat controles en formaliteiten al starten na de verkiezingen, nog vóór de installatie van de gemeenteraad. Zo kan het bestuur zonder uitstel aan de slag, met een burgemeester die meteen volwaardig benoemd is.

Waarom gingen mensen niet stemmen?

Door het afschaffen van de opkomstplicht ging in Vlaanderen gemiddeld nog maar 64% van de kiezers stemmen. In sommige steden was dat zelfs minder dan de helft. De VVSG maakt zich zorgen over het democratisch draagvlak van de nieuwe besturen en de betrokkenheid van burgers bij hun lokale overheid.

De VVSG dringt aan op onderzoek naar welke groepen kiezers zijn afgehaakt en hoe we hen opnieuw kunnen betrekken. We moeten begrijpen waarom zoveel mensen thuisbleven. Wie zijn ze? Wat hield hen tegen? Die inzichten zijn nodig om gerichte maatregelen te nemen en het vertrouwen in de gemeentepolitiek te herstellen en inwoners weer naar de stembus te krijgen.

VVSG vraagt verdere betrokkenheid bij hervormingen

De VVSG vraagt de Vlaamse overheid om haar nauw te blijven betrekken bij de hervorming van de regels rond lokale verkiezingen en bestuur. We willen onze expertise inzetten om de procedures te verbeteren.