VVSG dringt aan op inclusief beleid voor alleenstaanden

Vandaag bestaat in Vlaanderen bijna de helft van de huishoudens uit één volwassene, al dan niet met kind. Dat aandeel blijft toenemen. Toch is onze samenleving nog altijd afgestemd op het klassieke gezin met twee volwassenen. Daardoor vallen alleenstaanden vaak uit de boot.

Dat merken ze in het dagelijks leven: vaak gaat een groot deel van hun inkomen naar huur, een betaalbare woning vinden is moeilijker. Bij tegenslag, ontbreekt een tweede inkomen als vangnet. Sommigen voelen zich sneller eenzaam en kunnen bij ziekte minder rekenen op mantelzorg. Nieuwe mensen ontmoeten kan lastig zijn. Daarnaast ervaren alleenstaanden soms maatschappelijke druk of stigma. En niet in het minst: ze dragen alle verantwoordelijkheden en beslissingen alleen. Dat alles maakt hen extra kwetsbaar bij een tegenslag.

Lokale besturen maken het verschil

Uit het project Samen voor alleenstaanden blijkt dat de uitdagingen van deze groep niet alleen individueel wegen, maar ook een grote maatschappelijke impact hebben. Minder sociale cohesie, hogere druk op publieke diensten en de woningmarkt, en een moeilijker bereik van kwetsbare inwoners: allemaal gevolgen die vooral op lokaal niveau zichtbaar worden.

Lokale besturen bevinden zich in een unieke positie. Zij zien signalen vaak het eerst en kunnen drempels wegnemen nog voor de problemen zich opstapelen. Tijdens het project testten vier steden en gemeenten het Contact na kantelmoment uit: een warme en preventieve praktijk waarbij besturen zelf contact opnemen met inwoners na een ingrijpende gebeurtenis, zoals een overlijden, echtscheiding of ziekte. Ook de Alleenstaandentoets en de ideeën rond een verbindende opstelling geven besturen concrete handvatten om hun werking inclusiever te maken.

Daarnaast tonen inspirerende praktijkvoorbeelden, van verjaardagsbezoeken bij senioren tot aangepaste tarieven in de fiscaliteit, hoe besturen op uiteenlopende manieren het verschil kunnen maken.

Aanbevelingen voor een sterker beleid

Uit het project komen duidelijke aanbevelingen naar voren:

• Maak alleenstaanden zichtbaar in beleid. Neem het thema expliciet op in beleidsplannen en meerjarenplanning, met meetbare doelstellingen.
• Gebruik beproefde instrumenten. Zet de Alleenstaandentoets en het Contact na kantelmoment in om drempels vroegtijdig te detecteren.
• Stimuleer partners. Werk samen met verenigingen en organisaties om inclusieve communicatie, aangepaste tarieven en laagdrempelige ontmoetingen mogelijk te maken.
• Herbekijk financiële drempels. Zorg voor een eerlijker lokale fiscaliteit en tarieven die rekening houden met éénpersoonshuishoudens.

Ook de Vlaamse en de federale overheid heeft hier een hefboom. Het thema structureel agenderen in beleidsnota’s en regelgeving, subsidiestelsels screenen op drempels en financiële incentives voorzien voor besturen die actie ondernemen.

Wat zijn de volgende stappen? 

Het project Samen voor alleenstaanden zette het thema stevig op de kaart, maar de uitdagingen zijn niet van de baan. Alleenstaanden blijven een diverse en groeiende groep die blijvende aandacht vraagt. Een vervolgproject kan de opgebouwde kennis, instrumenten en netwerken verder verankeren. 

Alleen leven is een gewone en volwaardige levensvorm. Het is nu aan alle beleidsniveaus om die realiteit ook in beleid en dienstverlening te weerspiegelen. Lokale besturen hebben hierin een sleutelrol, maar verdienen steun en erkenning om dit thema blijvend op te nemen.

Ontdek meer informatie en materialen op de kennispagina Inclusief lokaal beleid voor alleenstaanden.