Op 16 en 17 september 2025 kwamen meer dan 250 organisaties uit heel Europa samen in Pecq (Wallonië) tijdens de Rural Pact Conference. Ook de VVSG nam deel aan dit overleg, waarin de Europese Commissie de actualisering van het EU Rural Action Plan voorbereidde. Dat geactualiseerde actieplan wordt tegen 2026 verwacht en moet richting geven aan het Europese plattelandsbeleid voor de komende jaren.
Focus op de nieuwe Europese meerjarenbegroting
Tijdens de conferentie werd vooral gesproken over de impact van de nieuwe Europese meerjarenbegroting (2028–2034). In de voorlopige ontwerpteksten wordt de gebiedsgerichte werking van de cohesiefondsen grotendeels doorgeschoven naar de lidstaten.
Gebiedsgerichte samenwerkingsvormen, zoals ITI (Integrated Territorial Investments) en CLLD (Community-Led Local Development, zoals LEADER), bieden belangrijke opportuniteiten voor lokale besturen. Via deze instrumenten kunnen gemeenten als regisseurs optreden en Europees gefinancierde projecten inzetten om gezamenlijke, gebiedsgerichte doelstellingen te realiseren,bijvoorbeeld over mobiliteit, leefkwaliteit, energie of economische ontwikkeling.
Ook de oormerking voor LEADER, het programma dat lokale samenwerkingsverbanden op het platteland ondersteunt, verdwijnt vermoedelijk. Het zal dus aan elke lidstaat zijn om te beslissen of er in de volgende programmaperiode nog middelen zijn voor programma’s zoals LEADER en hoe die worden ingezet binnen hun nationale context.
De Europese Commissie kondigde aan dat deze beleidsverschuivingen mee worden genomen in de nieuwe update van het EU Rural Action Plan(opent nieuw venster). Een van de centrale aandachtspunten daarbij blijft de vraag hoe het platteland aantrekkelijk kan blijven om te wonen en te werken, met voldoende voorzieningen, economische kansen en sociale verbondenheid. Daarbij stelt zich natuurlijk ook de vraag hoe de ambities van het EU Rural Pact in de praktijk zullen worden gefinancierd, nu de gebiedsgerichte werking en de invulling van plattelandsprogramma’s grotendeels in handen van de lidstaten komen te liggen.
In de EU Rural Vision(opent nieuw venster) uit 2021 erkent de Commissie uitdrukkelijk de rol van lokale besturen als cruciale schakel in de uitvoering van het plattelandsbeleid. Gemeenten staan dicht bij inwoners en lokale partners, en zijn daardoor het best geplaatst om Europese doelstellingen te vertalen naar concrete projecten en samenwerking op het terrein. Toch blijft de vraag hoe de administratieve capaciteit van plattelandsgemeenten versterkt kan worden, zodat zij die regisseursrol ook effectief kunnen opnemen en duurzaam kunnen invullen.
Vlaams plattelandspact als Vlaamse vertaling van het Europese kader
De Vlaamse overheid werkt intussen aan een Vlaams plattelandspact(opent nieuw venster), dat de Europese visie concreet vertaalt naar de Vlaamse context. Het plan van aanpak werd goedgekeurd door de Vlaamse Regering op 21 maart 2025, met een voorbereidende fase gelanceerd op 27 maart 2025. De ondertekening van het pact door de Vlaamse regering en betrokken partners is voorzien in het voorjaar van 2026.
