Er zijn voor iedereen

Katrien Schryvers is door de wol geverfd als lokale politica in Zoersel, terwijl Leen Dierick aan haar eerste termijn als burgemeester van Dendermonde begint na jarenlange college-ervaring. Ingrid Meulders maakt op papier dan weer haar politieke debuut met het hoogste mandaat in Niel, maar niet alles is wat het lijkt: ‘Achter de schermen draai ik al heel lang mee,’ glimlacht ze. Samen laten ze een opvallend harmonieus en eensgezind stemgeluid horen over de kracht en de betekenis van het vrouwelijke burgemeesterschap.

De drie burgermoeders lopen elkaar tegen het lijf en praten bij op het Startfeest voor lokale bestuurders van de VVSG en ABB in Antwerpen. Leen Dierick en Katrien Schryvers hebben een gezamenlijk verleden als parlementsleden, met Ingrid Meulders maken ze hier kennis. ‘Uit Niel? O, maar dan zijn we provinciegenoten,’ klinkt het bij Katrien Schryvers. Het ijs is snel gebroken.

Om met de deur in huis te vallen: hoe ervaart een vrouwelijke burgemeester het om burgermoeder genoemd te worden? Is dat een onverdeeld flatterende en positieve titel, of zit er toch een reukje aan?

Katrien Schryvers: ‘Ik geef eerlijk toe dat ik dat eigenlijk mooi vind klinken. Als een moeder die het beste voorheeft met al haar inwoners, verenigingen en ondernemers, dat is toch hoe je wilt en zelfs moet zijn als burgemeester? Mij charmeert die titel dus zeker. Als de vraag is of er zaken storen aan de manier waarop je als vrouw in de politiek wordt bejegend, dan zijn dat er zeker andere dan dat.’

Leen Dierick: ‘Meestal wordt die titel met goede bedoelingen gebruikt, al klinkt er bij sommigen wel een wat spottende bijklank door. Ik zeg al snel: het is me om het even hoe je me noemt, je mag ook gewoon Leen zeggen. Ik blijf nog altijd dezelfde persoon, van titels lig ik niet echt wakker. Het draait om de positieve doelstelling dat we er willen zijn voor iedereen.’

Ingrid Meulders: ‘De meeste inwoners kennen mij bij mijn voornaam, en ik vind dat maar normaal. Je moet weten dat ik in het kleuteronderwijs heb gestaan tot ik burgemeester werd. Dat doe ik trouwens nog altijd, één halve dag per week op woensdag, omdat ik er zoveel voldoening uit haal. Door het tekort aan medewerkers in het onderwijs is mijn hulp nog zeer welkom en zo kom ik ook nog altijd op een andere manier met mijn mede-Nielenaren in contact. Welnu, na mijn verkiezing zijn de kinderen mij “burgerjuf” beginnen te noemen. Die titel vind ik heel fijn, ik ben er fier op.’

Leen Dierick: ‘Veel mensen beginnen hun brieven aan mij uit gewoonte nog met “Mijnheer de burgemeester”. Dat is wel even wennen. Ik ben in mijn stad dan ook de eerste vrouwelijke burgemeester sinds de fusie van 1977.’

Ingrid Meulders: ‘Zo is het ook in Niel, afgezien van een vervangend burgemeesterschap in het verleden.’

Katrien Schryvers: ‘“Mijnheer de burgemeester”, dat overkomt mij nog enkel met mensen van buiten Zoersel, want we zijn blijkbaar de gemeente met de langste ononderbroken periode van vrouwelijk burgemeesterschap – ondertussen al dertig jaar. Ik ben na de verkiezingen van 1994 achttien jaar burgemeester geweest, daarna volgde een vrouwelijke collega me op voor twaalf jaar, en nu ben ik het weer.’

Minder dan één op de vijf Vlaamse burgemeesters is een vrouw, en ook het aandeel vrouwelijke schepenen komt niet boven de veertig procent. Hoe kunnen we tot meer vervrouwelijking in de politiek komen?

Katrien Schryvers: ‘Aan motivatie is er geen gebrek, er zijn vrouwen genoeg die in de politiek willen gaan. Maar wie boven aan de knoppen zit en de regels opstelt, kan bepalen of vrouwen meer verantwoordelijkheid krijgen of niet. Daar worden nog niet altijd de juiste keuzes gemaakt. Een en ander moet nog blijken uit de analyse van de resultaten van de lokale verkiezingen. Dat je nu werkt met initiatiefrecht en de zogenaamde stemmenkampioen heeft de vorming van redelijk wat kartels mee in de hand gewerkt, vaak met mannen als lijsttrekkers. De kans is dan groot dat die lijsttrekkers stemmenkampioenen worden. Maar vrouwen hebben uiteraard even veel in hun mars als mannen.’

Leen Dierick: ‘Mij lijkt het wel dat vrouwen gemakkelijker vrouwen aantrekken. Als lijsttrekker kreeg ik vlot bekwame vrouwen op de lijst. Wat volgens mij ook helpt is dat ik op sociale media uitgebreid communiceer over het reilen en zeilen van het lokale mandaat. Andere vrouwen kunnen zich zo inleven en denken: Als Leen het aankan, zal ik het ook wel aankunnen. Zo doe je vrouwen sneller de stap naar de politiek zetten.’

Katrien Schryvers: ‘Wat Leen zegt, voel ik ook al lange tijd. Ik vind het belangrijk om positiviteit uit te dragen en te benadrukken, en te zeggen waarvoor wij in de politiek staan: niet om tegen elkaar op te boksen maar om gewoon samen positieve zaken te realiseren. Die sfeer van samenwerking kunnen we volgens mij als vrouw gemakkelijker belichamen, en daardoor zullen we sneller andere vrouwen motiveren.’

De nadruk op positiviteit: is dat het grootste verschil in de manier waarop vrouwen aan politiek doen in vergelijking met mannen?

Katrien Schryvers: ‘We doen minder aan harde politiek. Dat wil niet zeggen dat we geen duidelijke standpunten innemen en verdedigen. Waar het voor veel vrouwen in onze positie om draait, is bruggen bouwen, draagvlak zoeken voor beslissingen en die samen tot stand laten komen. Aandacht geven aan het sociale weefsel ook, aan samenhorigheid, aan het warme en het zorgzame, dat is wat leidende vrouwen toch meer uitstralen. En stappen vooruitzetten doe je via compromissen, niet door de ene keuze af te zetten tegen de andere. Ik verzet me tegen de negatieve bijklank die het woord “compromis” lijkt te hebben gekregen. Als je moet bijsturen zodat iedereen er beter van wordt: so what? Vrouwen zien daar het zwakke of negatieve niet van in, integendeel.’

Leen Dierick: ‘Met meer mensen in dialoog gaan, verschillende meningen horen en uiteindelijk iets op tafel leggen waar iedereen zich goed bij voelt, dat proces maakt beslissingen alleen maar beter. Wij hebben het ook meer voor empathie dan voor machtsvertoon. Je zoekt verbinding en bondge noten, je kijkt naar het hele team, hebt oog voor groepsgevoel en sfeer. We hebben er ook geen probleem mee onze kwetsbaarheid te laten zien, en onze emoties in het algemeen. Durf zeggen dat iets niet gelukt is, leg de redenen uit, grijp dat aan om er samen lessen uit te trekken.’

Ingrid Meulders: ‘Ik sluit me helemaal aan bij wat de collega’s zeggen. Ons luisterend oor, ons vermogen om compromissen te sluiten, onze aandacht voor goede communicatie, ook met tegenstanders, daarin zit onze sterkte. Wij willen ons niet absoluut bewijzen, we hebben dat niet nodig. Onze kracht halen we uit andere dingen.’

Vormt de balans tussen werk en gezinsleven nog een bijzondere drempel voor vrouwelijke burgemeesters, of zien jullie daar een evolutie in?

Leen Dierick: ‘Politiek heeft nog altijd een heel apart ritme, met vergaderingen van ’s ochtends vroeg tot ’s avonds laat. Als enige vrouwelijke schepen in het college kon ik niet op begrip rekenen in de periodes dat ik zwanger was en moeder werd. Naarmate je meer vrouwen in de bestuursploeg hebt, krijg je meer controle over dat vergaderritme. Al moet ik zeggen dat ook de jongere mannelijke schepenen vandaag meer betrokken zijn bij het huishouden en de zorg voor kinderen. Ook van die kant groeit de steun voor een werkritme dat meer rekening houdt met het gezin.’

Katrien Schryvers: ‘Die evolutie is er inderdaad. Hoe dan ook, als je eenmaal burgemeester bent, kun je minstens voor een deel de vergaderagenda zelf bepalen. Daarnaast blijft beschikbaarheid een issue. Hoe beschikbaar moet je zijn en kun je zijn? Je wordt van alle kanten benaderd en mensen verwachten dat je via elk mogelijk kanaal prompt reageert. Bovendien hebben sociale media een zekere mate van verruwing meegebracht. Sommigen lijken er een sport van te willen maken om hun ongenoegen op de hardst mogelijke manier te uiten. Ik roep altijd op om op een correcte en fatsoenlijke manier over de inhoud te praten. Als het dan lukt om een meningsverschil rustig uit te praten, gebeurt het wel dat mensen toegeven dat ze op een andere manier hadden moeten reageren. Dat doet deugd.’

Ingrid Meulders: ‘Burgers verwachten dat je hun bericht nog dezelfde dag leest en beantwoordt, inderdaad. Wacht je een week, dan krijg je al vragen over wat er met dat eerste bericht aan het gebeuren is. Soms doen mensen harde uitspraken zonder kennis over de grond van de zaak, ze missen context of beschikken over onvoldoende informatie om te weten waarom bepaalde zaken niet gebeuren of niet kunnen. Dan is communicatie natuurlijk extra belangrijk. Ik zet daar met onze bestuursploeg erg op in. Als het kan, sturen we bij een geschil geen mails maar gaan we met mensen fysiek rond de tafel zitten, we brengen alle betrokken partijen bij elkaar en voeren samen een gesprek. Vaak kun je op die manier brandjes blussen nog voor ze uitslaan. Met een degelijke uitleg kom je al heel ver en zullen mensen ook veel aanvaarden, dat heb ik op korte tijd ondervonden.’

Wat maakt het burgemeesterschap voor jullie nog bijzonder?

Katrien Schryvers: ‘Ik vind het belangrijk en fijn dat ik iets mag betekenen voor het dorp waar ik geboren en getogen ben. Daarom wil ik ook heel aanspreekbaar zijn voor de mensen en hen laten voelen dat ze gehoord worden. In de dertig jaar sinds ik voor het eerst de eed aflegde als burgemeester, is de wereld wel sterk geëvolueerd maar de essentie van wat we doen en waarom is dezelfde gebleven: zorgen voor een goede omgeving waar mensen gelukkig kunnen zijn, elkaar kennen en er zijn voor elkaar.’ (Instemmend geknik van de hele tafel)

Leen Dierick: ‘Mijn schepenmandaten heb ik helemaal anders ervaren. Ik zat 23 jaar lang met mijn neus in dossiers en was met mijn departementen bezig, terwijl ik nu als burgemeester als het ware de aanspreekbaarheid zelf ben. Je staat veel meer tussen de mensen, ik voer continu gesprekken met burgers die bij mij komen. En vaak zien ze je als een laatste reddingsboei. Daarnet ging het al over de sociale media, ook ik krijg daar regelmatig ruwe reacties. Het gebeurt dat ik iemand die daar over de schreef gaat, uitnodig om erover te praten bij een kop koffie. Er zijn heel weinig mensen die daarop durven ingaan, maar als ze het wel doen, gaan ze altijd tevreden naar buiten. Dan heb je tenminste een gesprek gehad, als burgemeester kun je dan ook uitleggen waarom je bepaalde keuzes maakt.’

Vooruitkijkend naar de komende bestuursperiode, wat zijn daar voor jullie de grote kwesties?

Ingrid Meulders: ‘De gemeentefinanciën op orde krijgen is de grootste opgave. We botsen op het feit dat de middelen ontoereikend zijn om alles uit te voeren wat we wettelijk moeten doen en de projecten die we voor ogen hebben. Dat maakt het lastig om te werken.’

Leen Dierick: ‘Dat noopt ons ook tot een kerntakendebat: wat blijven we doen, en wat gaan we anders doen zonder dat de burgers het voelen? Daarnaast willen we in Dendermonde weer werken aan de nabijheid van onze dienstverlening. In de meer afgelegen deelgemeenten zien we bakkers, bankautomaten en winkels verdwijnen, mensen gaan zich er verlaten voelen. We willen het sociale contact weer stimuleren en mensen uit hun isolement halen, onder meer door met een mobiel administratief centrum de diensten aan huis te brengen. Dat hoeft niet per se veel geld te kosten.’

Katrien Schryvers (knikt): ‘Sterkere sociale cohesie, dat wordt bij ons ook de kroon op het hele beleidsplan. En eigenlijk kun je je hele beleid in functie daarvan bekijken en organiseren. In termen van openbare ruimte gaat het dan over voldoende ontmoetingsplekken en zitbanken bijvoorbeeld. Vaak maken kleine dingen een groot verschil. Ik denk dat we daar als vrouwen meer aandacht voor hebben dan mannen. Om dezelfde reden moeten we onze verenigingen blijven ondersteunen.’

Hoe kijken vrouwelijke burgemeesters naar de verhouding tussen politiek en administratie? Hoe loopt dat in jullie gemeente?

Ingrid Meulders: ‘Ik krijg van de medewerkers in het gemeentehuis complimenten over mijn aanspreekbaarheid. Ik maak er dan ook een gewoonte van om ’s morgens bij alle diensten langs te gaan en dag te zeggen. Iedereen kan mij dingen vragen, zelf signaleer ik ook wel eens iets. De medewerkers van de administratie voelen zich gezien, maar ook gewaardeerd. Wij zijn de politici, maar zij zijn wel de specialisten. Als zij iets te zeggen hebben over wat werkt en wat niet, dan luisteren we maar beter. Ik vind het belangrijk om vanuit de politiek die appreciatie aan je administratie te geven.’

Leen Dierick: ‘Zeker, zij zijn onze adviseurs en verdienen ons respect. Goede samenwerking met de administratie, in een goede en laagdrempelige sfeer, vind ik heel belangrijk. Zo versterk je elkaar. Mijn deur staat ook altijd open als ik op kantoor ben, iedereen mag zonder afspraak langskomen. Je kunt met elkaar van mening verschillen, maar ze waarderen het ook wanneer je iets uitpraat en uitlegt waarom je een advies niet volgt.’

Katrien Schryvers: ‘Samenwerking is het allerbelangrijkste. Wij steken er heel veel moeite in om een goede teamgeest te creëren en te onderhouden, om er samen te zijn voor onze inwoners. Ik denk dat het vaak zulke dingen zijn die in beleid het “vrouwelijke accent” uitmaken. Bepaalde zaken benader je als vrouw toch op een andere manier dan een man. Vroeger moesten we meer vechten om het vrouwelijke perspectief mee in discussies en beslissingen te krijgen, dat is gelukkig al ten goede veranderd. Er was een tijd dat ik bijvoorbeeld werd weggelachen omdat ik pleitte voor meer openbare toiletten. Maar als je daar dan werk van maakt, krijg je wel van veel kanten positieve reacties.’

Leen Dierick: ‘De inrichting van het openbaar domein afstemmen op wandelaars met een buggy is nog zo’n voorbeeld. Dik twintig jaar geleden kwamen voorstellen daarover nog als een donderslag bij heldere hemel. Of voldoende verlichting ’s avonds! Zo belangrijk voor het veiligheidsgevoel van vrouwen en eigenlijk van iedereen.’

Welke tips geven jullie aan beginnende vrouwelijke burgemeesters en aan vrouwen met de ambitie burgemeester te worden?

Katrien Schryvers: ‘Blijf vooral jezelf. Jouw engagement is wat telt, het is ook de reden waarom men jou als kandidaat heeft gevraagd voor de lijst. Laat je niet afschrikken door zaken, probeer ze gewoon te veranderen. Weet ook dat je er niet alleen voor staat. Last but not least: grijp kansen op het moment dat je ze krijgt, want ze zullen zich niet zomaar opnieuw voordoen. Zeker niet als je vrouw bent.’

Leen Dierick: ‘Daar schaar ik me helemaal achter. Geloof in jezelf, dat maakt een groot verschil. Vrouwen die een kans of functie aangeboden krijgen, stellen zichzelf in een eerste reactie vaak in vraag: zal ik dat wel aankunnen, is die of die geen betere kandidaat? Die onzekerheid is er vaak, ook bij verkozenen in het college. Dan zeg ik: wij zijn er om je te helpen.’

Ingrid Meulders: ‘Ik kan dat alleen maar beamen. Nog een tip die ik toevoeg: ga je dromen achterna! Dat vertelde ik ook aan de kinderen in mijn klas. Hoewel kinderen vandaag al minder in hokjes worden gestoken en in bepaalde richtingen worden geduwd, merk je toch dat klassieke rollenpatronen nog altijd doorgegeven worden. Maar als je als meisje later dokter wilt worden, bijvoorbeeld, verdien je daar alle kansen toe en hoef je daarvoor geen verantwoording af te leggen. Je kunt niet groot genoeg dromen om te bereiken wat je wilt. Als je gemotiveerd bent, is er geen reden waarom het niet zou gebeuren.’

Leen Dierick: ‘Wees zoals Pippi Langkous en volg haar motto: “Ik heb het nog nooit gedaan dus ik denk wel dat ik het kan.”’ —