Digitale inclusie heeft de wind in de zeilen in de bib

Ruim een jaar geleden nam Cultuurconnect, op vraag van de bibliotheeksector, het thema digitale inclusie vast. Daarmee wil het bibliotheken ondersteunen om hier op een doordachte en duurzame manier werk van te maken. Samen met een groep geëngageerde bibliotheken ging het op verkenning. Het resultaat is een kompas dat bibliotheken helpt om hun positie in het digitale landschap scherp te stellen.

De digitale wereld is voortdurend in evolutie, vanzelfsprekend evolueren ook de burgers mee. De problemen waar ze vandaag mee worstelen, zijn niet meer dezelfde als die van tien, vijf of zelfs één jaar geleden. Wat wel zeker is: de nood blijft hoog. Dat toont rapport na rapport aan. Nog altijd blijft 40% van de Belgen digitaal kwetsbaar, ofwel omdat ze geen gebruik maken van het internet, ofwel omdat ze zwakke algemene digitale vaardigheden hebben, zo blijkt uit de Barometer digitale inclusie van de Koning Boudewijnstichting.

Om het antwoord te vinden op hun digitale vragen wenden nogal wat mensen zich spontaan tot de openbare bibliotheek. Inloggen met itsme, bankafschriften raadplegen, inschrijven voor sportkampen, de diversiteit van vragen waarmee inwoners aankloppen is enorm. De medewerkers helpen graag. Met raad, en als het even kan ook met daad. Bezoekers stappen er trouwens niet alleen binnen met vragen. Ze vinden er ook computers, wifi en printers én een gevarieerd aanbod om hun digitale kennis en vaardigheden bij te spijkeren.

Digitale toegangspoort 

En dan hebben we het nog niet over de vele digitale toepassingen die intussen gemeengoed zijn in de bib. Je zoekt vanuit je luie zetel online een boek uit, je gebruikt een zelfscanbalie om je boek uit te lenen en betaalt contactloos de kleine vergoeding voor een materiaal dat je reserveert. Doen die zaken een belletje rinkelen? Het is inderdaad precies zoals intussen tal van (web)winkels opereren. Alleen is de bib een volledig veilige omgeving waar je in alle rust en vertrouwen zulke toepassingen een eerste (of tweede en derde) keer kunt ontdekken en uitproberen. En er is altijd iemand nabij om hulp te bieden als het niet meteen lukt.

Voor personen die digitaal kwetsbaar zijn, ontwikkelden veel bibliotheken de voorbije jaren een specifiek aanbod. Zo biedt de bibliotheek van Bree toegankelijke toestellen voor personen met een beperking. In Leuven vinden bezoekers hun weg naar tweewekelijkse digitale spreekuren. En in Waregem werkt de bib samen met CVO Miras om digistarters laagdrempelig kennis te laten maken met digitale tools.

Bibs weten bovendien hun verschillende opdrachten op een creatieve manier te combineren. In Temse maken kinderen bijvoorbeeld boekenleggers van oude prentenboeken in het maaklab, of gebruiken ze de snijplotter om replica’s te maken van dieren die in voorleesverhalen verschijnen. En in Hechtel-Eksel prikkelen ze de verbeelding door een digitale kamishibai te integreren tussen de kinderboeken.

Kompas voor digitale inclusie 

Los van de spontane groei van initiatieven van onderuit klopten de bibliotheken bij Cultuurconnect aan met de vraag naar ondersteuning voor digitale inclusie op hun maat. Ze willen immers een nóg sterker aanbod voor de inwoners van hun stad of gemeente.

Het antwoord werd het kompas voor digitale inclusie in de bib, een tool die ontwikkeld werd voor en door de sector. Samen met bibliotheken uit heel Vlaanderen en Brussel onderzocht Cultuurconnect op welke manieren bibs hun schouders onder digitale inclusie zetten. Naast essentiële rollen, die je in elke bib terugvindt en die de basis vormen om digitale inclusie binnen een bibliotheek mogelijk te maken, presenteert het kompas ook een scala van optionele rollen als bijkomende mogelijkheden om een aanbod op maat van de gemeente vorm te geven.

Elke rol biedt een antwoord op een concrete behoefte. Wil je connectie maken, digitale toestellen ontdekken of hulp vinden bij je digitale probleem? Het zijn stuk voor stuk rollen die een bib kan opnemen. Maar ook als je mediawijzer wilt worden, je digitale vaardigheden wilt trainen of digitale toestellen wilt lenen, kan het misschien wel in de bib.

Geen checklist, maar een inspiratiebron 

Een kompas was de ideale metafoor, want de rollen vormen geen strak plan dat je moet volgen. Integendeel, het gaat net om mogelijkheden die je kunnen helpen om in kaart te brengen waar je al in uitblinkt en waar er groeikansen liggen, steeds op maat van jouw bib en lokale context. Zowel bibliotheken die nog zoekende zijn, als bibs die gerichter aan de slag willen met het thema en zij die sterker willen staan in gesprekken met hun lokale bestuur kunnen het kompas daarvoor inzetten.

Als bibliotheek neem je zelf het kompas in handen om je eigen koers uit te zetten. Maar uiteraard helpt Cultuurconnect ook daarbij graag een handje. Het ontwikkelde een praktische reflectietool die je in vier stappen door het hele kompas leidt. Je ontdekt hem op de website van het kompas. Zodra de koers bepaald is, kun je daar trouwens ook de route van jouw bib ingeven. Zo krijg je automatisch een helder overzicht van waar jouw bib voor staat op het vlak van digitale inclusie. Handig toch? —