VVSG wil sterke lokale stem in nieuwe Europese meerjarenbegroting

Op 16 juli presenteert de Europese Commissie haar voorstel voor de nieuwe meerjarenbegroting 2028–2035. Die begroting vormt het kader voor programma’s als EFRO, Interreg en Horizon, die voor Vlaamse steden en gemeenten essentieel zijn om Europese doelstellingen lokaal waar te maken. De VVSG maakt zich zorgen over de geplande beleidsomslag naar nationale investeringsplannen, die de lokale impact dreigt te verkleinen, terwijl net de lokale besturen de schakel vormen tussen Europese ambities en de realiteit op het terrein. Wij vragen dat lokale besturen vanaf het begin volwaardig betrokken worden bij de opmaak van die plannen, zodat Europese doelstellingen ook effectief lokaal gerealiseerd kunnen worden.

Nationale enveloppes: minder ruimte voor lokale prioriteiten

De Europese Commissie plant een beleidsomslag. In plaats van aparte subsidieprogramma’s wil ze overstappen naar nationale investeringsplannen gekoppeld aan hervormingen uit het Europees Semester. Dat ‘RRF-model’, genoemd naar de herstel- en veerkrachtfaciliteit, maakt de middelen afhankelijk van prestaties en nationale hervormingen. Die hervormingen liggen vaak buiten het bevoegdheidsdomein van lokale besturen.

Als lokale besturen niet betrokken worden bij de opmaak van die nationale plannen, dreigen hun noden en voorstellen onvoldoende aan bod te komen. De lokale dimensie van Europese programma’s verliest zo aan kracht, terwijl net daar het beleid tastbaar wordt voor burgers. 

Lokale besturen als motor van Europese doelstellingen

De VVSG benadrukt dat lokale besturen een essentiële rol spelen bij de uitvoering van Europese beleidsdoelstellingen. Steden en gemeenten werken aan woningrenovatie, hernieuwbare energie, waterweerbaarheid en inclusieve diensten. Ze zijn pioniers in digitale innovatie en bouwen met hun burgers aan klimaatrobuuste en sociale buurten. Met andere woorden: zij zorgen ervoor dat Europese ambities realiteit worden.

Een recente studie van de Europese Investeringsbank bevestigt dat cohesiefondsen het meest renderen als ze lokaal worden ingezet. Toch riskeren die fondsen mee op te gaan in een gecentraliseerd en prestatiegericht systeem, waarbij het partnerschapsprincipe en het meerlagig bestuur onder druk komen te staan.

VVSG pleit voor structurele garanties

Daarom vraagt de VVSG dat lokale besturen:

• van bij het begin betrokken worden bij de opmaak, uitvoering en evaluatie van de Europese subsidieprogramma’s, zowel door Vlaanderen als door de Europese overheid;
• volwaardige inspraak krijgen in de vertaling van het Europees Semester naar nationale investeringsprioriteiten;
• rechtstreeks toegang krijgen tot fondsen voor capaciteitsopbouw, opleiding, samenwerking en advies;
• kunnen rekenen op vereenvoudigde aanvraagprocedures en minder administratieve lasten

Een sterke betrokkenheid van lokale besturen zorgt voor meer effect op het terrein, meer vertrouwen bij burgers en een grotere slagkracht voor het Europese beleid.

Wat staat er te gebeuren?

Na de presentatie van het voorstel voor het nieuwe Meerjarig Financieel Kader (MFK) op 16 juli 2025, zal de Europese Commissie in het najaar van 2025 de wetgevende voorstellen voor de afzonderlijke investeringsprogramma's, zoals het cohesiebeleid, publiceren. Deze voorstellen zullen de basis vormen voor de onderhandelingen tussen de Europese instellingen, met als doel om tegen eind 2027 tot een akkoord te komen over het nieuwe MFK.

Het is belangrijk voor lokale besturen om deze ontwikkelingen nauwlettend te volgen, aangezien de uitwerking van de investeringsprogramma's directe gevolgen zal hebben voor hun toegang tot Europese middelen en de uitvoering van lokale projecten.