De Vlaamse regering keurde op 14 maart 2025 de krijtlijnen voor voor een nieuwe subsidieperiode van de intergemeentelijk samenwerkingsverbanden lokaal woonbeleid definitief goed. De nieuwe subsidiëringsperiode start op 1 januari 2026 en loopt tot 31 december 2031.
De VVSG vroeg al langer om een duidelijk kader zodat de 264 gemeenten die vandaag via een intergemeentelijk samenwerkingsverband (IGS) aan hun lokaal woonbeleid werken een perspectief hebben om verder te werken.De vraag was ook uitdrukkelijk opgenomen in het VVSG memorandum.
Werkingsgebied
De principes van de regiovorming gelden. Daarnaast moet een intergemeentelijk samenwerkingsverband uit minstens drie gemeenten bestaan. Om subsidie-optimalisatie tegen te gaan, kan een gemeente die al deelneemt aan een IGS lokaal woonbeleid niet instappen in een ander IGS met minder deelnemende gemeenten. Een gemotiveerde afwijking blijft mogelijk.
Subsidies
Net zoals in de huidige regelgeving kan een intergemeentelijk samenwerkingsverband subsidies ontvangen om een verplicht aantal opdrachten, basisinitiatieven genoemd, uit te voeren, in elke gemeente. Daarnaast kunnen gemeenten eigen initiatieven ontwikkelen, waarvoor ook subsidies zijn. Die eigen initiatieven hoeven niet in elke gemeente uitgevoerd te worden. Dit laat toe om in te spelen op de lokale context.
De Vlaamse regering verhoogt het aandeel van de basissubsidie, zodat er meer ondersteuning komt voor de verplichte basisinitiatieven. De bestuurskracht van gemeenten verhogen, is daarvoor de voornaamste reden. Die basissubsidie is gebaseerd op twee indicatoren:
het aantal private huishoudens binnen het werkingsgebied
het aandeel huurwoningen binnen het werkingsgebied
De subsidie voor de eigen initiatieven is afhankelijk van het aantal deelnemende gemeenten.
Het totale subsidiebedrag waar een IGS-werking beroep kan op doen, isde som van de subsidie voor de basisinitiatieven en de subsidie voor de eventuele eigen initiatieven.
Indexering
Een belangrijk en positief punt is dat de subsidies geïndexeerd worden. De IGS-subsidie bestaat uit:
90% loonaandeel, dat jaarlijks op 1 januari (en bij elke spilindexoverschrijding) geïndexeerd wordt
10% werkingsaandeel, dat gedeeltelijk (75%) geïndexeerd wordt volgens de gezondheidsindex. Wegens besparingsmaatregelen in deze Vlaamse legislatuur (2025-2029) zal de indexering in de begrotingsjaren 2025, 2028 en 2029 gehalveerd worden (helft van 75%). In de begrotingsjaren 2026-2027 worden de werkingskosten niet geïndexeerd.
Verplichte basisinitiatieven
Elke IGS moet een aantal basisinitiatieven uitvoeren die aansluiten bij de Vlaamse beleidsprioriteiten over wonen. Ook gemeenten die niet deelnemen aan een IGS moeten hiermee aan de slag. De basisinitiatieven staan in artikels 2.7, 2.8 en 2.9 van het besluit bij de Vlaamse Codex Wonen. In elke deelnemende gemeente moet er minstens tweemaal per jaar een lokaal woonoverleg doorgaan.
Daarnaast moet een IGS nog enkele extra opdrachten opnemen.
Leegstaande gebouwen en woningen opsporen, registreren en aanpakken. (Beleidsprioriteit 1 betaalbaar en divers woonaanbod)
Verwaarloosde gebouwen en woningen opsporen, registreren en aanpakken (Beleidsprioriteit 1 betaalbaar en divers woonaanbod)
De lokale partners via structurele samenwerking betrekken bij het lokale woningkwaliteitsbeleid (beleidsprioriteit 2 woningkwaliteitsbewaking)
Een partnerschap aangaan met lokale partners (bijvoorbeeld inzake energie, rechtenverkenning) (beleidsprioriteit 3 informeren, adviseren en begeleiden)
Een geïntegreerd woon- en energieloket vanaf 2028
Vanaf 1 januari 2028 moeten alle gemeenten, ook die zonder IGS, gestructureerde basisinformatie over wonen en energie aanbieden via een laagdrempelig geïntegreerd woon-en energieloket. Dit besluit schrijft dit in de basisopdrachten die horen tot de derde beleidsprioriteit (informeren, adviseren en begeleiden) van het Vlaamse Woonbeleid en geldt dus voor elke gemeente. Veel gemeenten zetten hier al stappen in, en dit besluit versterkt die evolutie. Dit maakt het eenvoudiger voor inwoners om informatie over wonen en energie op een toegankelijke manier te krijgen.
De aanvraagprocedure
Gemeenten die een IGS willen opstarten of verderzetten, doorlopen deze procedure:
Tot 30 juni 2025: verkennend overleg met Wonen in Vlaanderen
Uiterlijk 30 september 2025: de subsidieaanvraag indienen
Uiterlijk 31 oktober 2025: de gemeenteraadsbesluiten indienen
Ten laatste 31 december 2025: ministeriële beslissing over de subsidies
De deelnemende gemeenten engageren zich om de basisinitiatieven uit te voeren. De eigen initiatieven worden uitgewerkt in een plan van aanpak dat aansluit bij de Vlaamse beleidsprioriteiten en de lokale behoeften. In het plan van aanpak moet duidelijk zijn dat er aandacht is voor een integrale samenwerking (met diverse actoren, gemeentelijke diensten, enzovoort). Daarnaast moet het plan van aanpak aangeven in welke gemeenten van het werkingsgebied de eigen initiatieven worden uitgevoerd en hoe het denkt de resultaten te behalen. Hierbij is het plan van aanpak voldoende ambitieus, maar tegelijk ook realistisch.
Opvolging en evaluatie
Elke IGS wordt jaarlijks geëvalueerd op basis van een zelfevaluatie die ook een budgettaire component heeft. De deelnemende gemeenten moeten minstens 20% van de projectfinanciering zelf dragen. Een verklaring op eer zou hiervoor volstaan.
De stuurgroep van het IGS, waarin alle deelnemende gemeenten vertegenwoordigd zijn, evalueert de uitvoering van de basisinitiatieven.
Wonen in Vlaanderen beoordeelt de eigen initiatieven kwalitatief en eventueel ook kwantitatief.
De stuurgroepverslagen zijn de basis voor de totale evaluatie.
Het is positief dat de evaluatie vertrekt vanuit een partnerschap, met ruimte voor overleg tussen de gemeenten, de IGS en Wonen in Vlaanderen.
Inspelen op nieuwe uitdagingen
Het nieuwe besluit biedt meer flexibiliteit: jaarlijks kunnen eigen initiatieven toegevoegd of ingewisseld worden. Dit laat gemeenten toe om snel in te spelen op nieuwe uitdagingen of veranderende lokale prioriteiten.
