Rikky heeft er al een verblijf in verschillende instellingen van de bijzondere jeugdzorg opzitten wanneer hij in 1997 voor het eerst aanklopt bij het OCMW. Na een hoogoplopende ruzie is hij weggelopen bij zijn pleeggezin. Het was daarbij tot een fysiek handgemeen gekomen, en een interventie van de politie. Niet voor de eerste keer.
Less is more
Na twee weken op straat verzamelt hij de moed om hulp te zoeken. Bij het intakegesprek vertelt Rikky over het incident met zijn pleegouders, de koude nachten in het kraakpand, het drugsgebruik om zichzelf te verdoven tegen de ellende. Dat laatste leerde hij in de verschillende jeugdinstellingen die hij doorheen de jaren frequenteerde. Soms werkt het, soms niet. Net zoals de agressie en afpersing waarmee hij gewoonlijk zijn doel bereikt; zij het geld of drugs, eveneens een aangeleerde tactiek uit de jeugdinstelling. Hij experimenteert, allerlei roesmiddelen door elkaar. Hoe minder hij voelt, hoe beter.
Misschien, zo beseft hij, is het moment gekomen om te bewijzen dat hij zelfstandig kan leven. Rikky schrapt zijn domicilie bij de pleegouders en vraagt een referentieadres aan bij het OCMW. Hij krijgt een leefloon toegekend, maar wil niets weten van budgetbeheer of schuldbemiddeling. Een dossier openen in een Wijkgezondheidscentrum ziet hij ook niet zitten, laat staan opname in een ontwenningskliniek. Het enige dat telt is overleven, en drugs. “Het leven op straat is hard, en als ik m’n gerief niet kan kopen, word ik zot.”
Hardleers
Na de maandelijkse uitbetaling van zijn leefloon, verdwijnt Rikky steeds opnieuw van de radar. Intensief druggebruik en het straatleven voeren Rikky van kwaad naar erger. Bij de politie bouwt hij een reputatie op als een verbaal agressieve veelpleger. Fysiek geweld schuwt hij evenmin; honkbalknuppels, messen, slagen en verwondingen, bijtincidenten met de grote honden waarmee hij naar eigen zeggen respect afdwingt. “Iedereen weet ik wie ben. Ik deins voor niemand terug.”
Eigenlijk wil hij weg uit het wereldje. Ook al heeft hij er vele vrienden. Weg van de daklozen, weg van de drugs. Intussen steekt een advocaat in de familie van Rikky hem af en toe een centje toe, staat hem juridisch bij wanneer de zaken weer eens volledig uit de hand lopen. Rikky ontsnapt aan menige veroordeling, maar daarmee ook aan zin voor verantwoording over zijn eigen daden.
Gedurende tien jaar verandert er weinig. Rikky betrekt kort een appartement, maar dat resulteert snel in een uithuiszetting vanwege onbetaalde huur. Een paar jaar later krijgt hij een sociaal appartement toegewezen via een versnelde toewijs van een sociale woning. Hetzelfde scenario herhaalt zich.
Gevangenis
Rikky moet een jaar naar de gevangenis. Na zijn vrijlating, opnieuw dakloos, besluit Rikky om de stad te verlaten. Een jaar lang laat hij niets meer van zich horen. Hij betrekt leegstaande panden, woont in een vervallen autogarage, een caravan, en slaapt soms bij vrienden. Wanneer hij een tent koopt om ergens te kamperen, wordt hij aangemaand door de politie om te vertrekken aangezien wildkamperen verboden is. Hij kan een tijdje terecht in een gammel bootje, in ruil voor onderhoud, tot het wordt weggesleept vanwege ontbrekende vergunningen. “Wat moet ik doen? Ik weet het ook niet meer…”
Intensief samenwerken
In 2017, na een reeks strafbare feiten plaatst het gerecht Rikky onder toezicht van de Drugsbehandelingskamer. Hij wordt voor de keuze gesteld: de opgelegde voorwaarden naleven of voor een heel lange periode de gevangenis in. Er start een intensieve samenwerking tussen de Drugsbehandelingskamer, MSOC, het lokale Psychiatrisch Centrum, de maatschappelijke cel van de politie, Straathoekwerk en het OCMW.
Er start eveneens een ambulant traject. Er vinden regelmatig gesprekken plaats met de liaisonbegeleider van de Drugsbehandelingskamer. De focus ligt op ontwenning en het vinden van een geschikte dagbesteding. Ook wordt het concept zelfstandig wonen voor Rikky onder de loep genomen. Is dit wel de heilige graal waarnaar moet gestreefd worden? Men vreest dat als Rikky zonder intensieve begeleiding alleen gaat wonen, hij binnen de kortste keren terug op straat belandt.
Men besluit om op vier paarden tegelijk te wedden: Beschut Wonen, een verblijf in een opvangcentrum, een versnelde toewijs van een sociale woning en mogelijks Project Leegstand. Pluspunten bij Beschut Wonen zijn de aangepaste omkadering, nabijheid van hulpverlening en intensieve begeleiding. Na een grondige verkenning wordt er gekozen voor Beschut Wonen. Rikky gaat akkoord.
De intensieve samenwerking van de verschillende diensten en de opgelegde begeleiding door de Drugsbehandeling werkt. Rikky maakt vooruitgang, is gemotiveerd om een zinvolle dagbesteding te vinden. Er wordt ook een collectieve schuldenregeling opgestart om zijn torenhoge schulden te delgen.
In de zomer van 2019, na een periode van meer dan 20 jaar, biedt er zich eindelijk een structurele oplossing op maat aan voor Rikky: een appartement binnen een Beschut Wonen-project. Ver weg van de stadsdrukte en het netwerk waar Rikky al jaren aan probeert te ontsnappen, is er ook plaats voor de hond die hij als zijn beste vriend beschouwt.
Geen nieuws, goed nieuws
Het ambulante team dat Rikky al langer volgt, blijft hem begeleiden met zijn verslavingsprobleem en andere medische noden. Een psychiater verbonden aan Beschut Wonen volgt hem verder op. Hij volgt agressiebegeleiding, en er wordt gezocht naar gepaste activering. Bij zijn vertrek bedankt Rikky al de verschillende hulpverleners die hem bijgestaan hebben gedurende het traject. Ze hebben, een jaar later, niets meer van hem gehoord. Anders dan vroeger, is dat een goed teken.
