Lokaal integratiebeleid verdient vertrouwen en voldoende middelen

De Vlaamse regering bevestigt de structurele regierol van lokale besturen in het integratiebeleid. Vlaanderen wil de lokale besturen nog beter ondersteunen. Dat blijkt uit de mededeling van Vlaams minister Hilde Crevits(opent nieuw venster) over het lokaal integratiebeleid. Deze ondersteuning gaat niet meer rechtstreeks naar de lokale besturen zoals de voorbije drie jaren. De minister wil lokale besturen ondersteunen via de inzet van het Vlaams Agentschap Integratie en Inburgering (AgII) en 'expertenorganisaties'.  

Dit voornemen om de meeste middelen via AgII en middenveldorganisaties te verdelen, botst met het subsidiariteitsprincipe en bedreigt de bevestigde regierol van de lokale besturen. Nochtans hebben zij de voorbije jaren het Plan Samenleven lokaal vorm gegeven én voor de helft mee gefinancierd. Lokale besturen hebben nood aan structurele verankering van mensen en financiële middelen om blijvend in te spelen op lokale uitdagingen, zoals de VVSG eerder al aangaf in haar oproep voor structurele steun. Lokale besturen willen bovendien zelf beslissen hoe ze deze ondersteuning van mensen en middelen inzetten op basis van lokale behoeften.

Naar een duidelijkere dienstverlening van AgII

De nieuwe visienota van de minister onderstreept dat de lokale besturen de regisseurs zijn van het lokale integratiebeleid. Om hen daarin beter te ondersteunen, breidt de Vlaamse overheid het aanbod van het Agentschap Integratie en Inburgering (AgII) vanaf 2026 uit.

Sinds Plan Samenleven was de gratis dienstverlening voorbehouden voor de besturen die deelnamen aan het Plan Samenleven. Nochtans is het steeds de basisopdracht van het AgII geweest om lokale besturen te ondersteunen bij het lokaal integratiebeleid. De nota onderstreept dat elk lokaal bestuur zal kunnen rekenen op een gratis basispakket met een tiental producten en diensten. Dat pakket omvat:

• Een vaste aanspreekpersoon die persoonlijk advies geeft op maat van jouw bestuur;
• Ondersteuning via kennisdeling, netwerken en inspirerende events;
• Online tools en methodieken om zelf aan de slag te gaan.

In de steden Gent en Antwerpen voorzien de stedelijke agentschappen Amal en Atlas de dienstverlening.

Extra ondersteuning op drie centrale thema’s: enkel lokale projectfinanciering voor oefenkansen Nederlands

Naast het algemene aanbod door AgII voorziet Vlaanderen ook bijkomende focusondersteuning. Drie thema’s staan centraal:

1. Sociale cohesie

Er komt vanaf 2026 extra steun voor initiatieven voor Nederlands, werk en onderwijs. Die drie zijn cruciaal om mensen te laten deelnemen aan de samenleving. De ondersteuning richt zich expliciet ook op vrouwen en meisjes, die we vandaag vaak moeilijker bereiken. Hiervoor kijkt Vlaanderen naar expertenorganisaties waarop lokale besturen een beroep op kunnen doen. Het is goed dat ze voor de verdere uitwerking hiervan input gaan vragen aan de lokale besturen en de VGC en rekening houden met de beleidsevaluatie van het Plan Samenleven (door Idea Consult).

2. Oefenkansen Nederlands: projectfinanciering mogelijk mits cofinanciering

Lokale besturen kunnen projectsubsidies met cofinanciering aanvragen om extra oefenkansen Nederlands te organiseren. Ook de stedelijke agentschappen (Atlas, Amal) en het Huis van het Nederlands krijgen extra middelen voor bijkomende initiatieven.

3. Participatie en netwerken

Met het Vlaams AMIF-project ‘Wij Doen Mee’ financiert Vlaanderen in cofinanciering met de lokale besturen 18 regionale netwerken die samen met lokale besturen werk maken van participatie. De agentschappen helpen besturen om het lokale aanbod in kaart te brengen en stellen het platform ikdoemee.be(opent nieuw venster) ter beschikking.

Plan Samenleven loopt af

Het Plan Samenleven loopt zonder bijkomende middelen verder tot eind 2025, zodat lokale besturen de beschikbare middelen nog maximaal kunnen besteden. Het AgII ondersteunt tot het einde van het jaar, 'met het oog op het afronden en evalueren van de acties binnen dit plan en het duurzaam verankeren van bepaalde praktijken.' Voor deze duurzame verankering zijn net mensen op het lokale niveau nodig.

Lokale signalen blijven onbeantwoord

In de mededeling en haar beleidsnota erkent minister Hilde Crevits expliciet de centrale rol van lokale besturen in het integratie- en samenlevingsbeleid. De minister stelt dat zij het best geplaatst zijn om op hun grondgebied antwoorden te formuleren op complexe samenlevingsuitdagingen: 'Zij vormen niet het laagste bestuursniveau, maar het eerste, het dichtste bij de burger.' De VVSG deelt deze visie volledig, maar we begrijpen de keuze niet om de middelen voor een lokaal integratiebeleid voornamelijk toe te kennen aan tweedelijnsorganisaties. 

In de VVSG-bevraging bij de deelnemende besturen aan het Plan Samenleven klonk het duidelijk: de meeste besturen hebben het Plan als positief ervaren, maar de tijdelijke subsidies zijn geen duurzame oplossing voor blijvende vraagstukken. Zonder voldoende structurele financiering dreigt verlies van expertise, netwerken en mensen. En net dat is nodig om lokaal een antwoord te formuleren. 

Ook de manier van werken met projectoproepen en cofinanciering (AMIF) blijft kwetsbaar. Lokale besturen vragen daarom duidelijke, structurele financiering op lange termijn. Alleen dan kunnen ze hun regierol waarmaken in een divers en verbindend samenleven.

Wat de ondersteuning van AgII betreft, vraagt de VVSG om lokale besturen inspraak te geven in hoe en waarvoor ze de ondersteuning van de VTE van het AgII kunnen inschakelen. Uit onze enquête blijkt dat lokale besturen vraaggestuurde ondersteuning en maatwerk nodig hebben. Ondersteuning voor professionalisering is waardevol en nodig. Maar lokale besturen hebben vooral noden op het terrein: mensen die tijd en ruimte krijgen om acties lokaal op te zetten, partnerschappen uit te bouwen en bewoners te betrekken. Zonder lokale capaciteit is dit moeilijk om in de praktijk te brengen. Ook verwijst de VVSG hiervoor naar de lopende beleidsevaluatie van IDEA Consult die ook de ondersteuning van AgII heeft onderzocht. Vlaanderen bekrachtigde de lokale regierol van lokale besturen, maar dat Vlaanderen hierbij investeert in een lokaal integratiebeleid door de financiering van tweedelijnsorganisatie is niet logisch.