De VVSG roept, samen met Brulocalis en UVCW, de Nationale Bank van België op om Belgische gemeenten op de lijst van de Europese Bankautoriteit (EBA) te plaatsen. De drie organisaties hebben daarvoor een brief geschreven naar de Nationale Bank. Deze opname zou gemeenten toegang geven tot gunstigere financieringsvoorwaarden, vergelijkbaar met die van de federale overheid.
Gelijke behandeling als centrale overheid
Vandaag hanteren banken voor leningen aan gemeenten een hoger risicogewicht dan voor leningen aan de centrale overheid. Dat zorgt ervoor dat leningen aan gemeenten duurder zijn. De Europese regelgeving laat nochtans toe om gemeenten op gelijke voet te behandelen als de federale overheid, op voorwaarde dat ze voldoende inkomsten verwerven en dat er waarborgen bestaan die wanbetaling uitsluiten.
Gemeenten voldoen aan de voorwaarden
De VVSG, Brulocalis en UVCW argumenteren dat Belgische gemeenten ruimschoots voldoen aan die voorwaarden:
Gemeenten hebben een grote fiscale autonomie. Ze halen tot 50% van hun inkomsten uit eigen belastingen. Gemeenten uit andere Europese landen, zoals Nederland en Duitsland, staan al op de lijst, terwijl hun lokale besturen minder fiscale autonomie hebben dan de Belgische.
Elke regio heeft financiële controlemechanismen waaraan gemeenten aan moeten voldoen. In Vlaanderen is er de autofinancieringsmarge, die bepaalt dat gemeenten hun schulden kunnen afbetalen uit hun gewone werking.
De gewesten treden in crisissituaties vaak op als ultieme garant voor gemeenten.
Lagere kosten, meer investeringsruimte
Opname op de EBA-lijst betekent concreet: lagere financieringskosten voor banken, en dus goedkopere leningen voor gemeenten. Dat laat gemeenten toe om meer te investeren in maatschappelijke uitdagingen zoals klimaatmaatregelen, de energietransitie en sociale infrastructuur.
Gemeenten en OCMW’s kennen uiteenlopende ontvangsten en uitgaven. Hier bekijken we ze via een economische invalshoek aan de hand van de jaarrekeningen 2022.
Gemeenten kennen een grote fiscale autonomie. Naast lokale belastingen kunnen ze een aanvullende belasting heffen op bepaalde federale of Vlaamse belastingen. De belangrijkste aanvullende belastingen zijn de aanvullende personenbelasting (APB) en de opcentiemen op de onroerende voorheffing (OOV). Deze twee zijn goed voor ongeveer 80% van de gemeentelijke fiscale ontvangsten.
Lokale besturen zijn in bepaalde gevallen wel en in andere gevallen dan weer niet belastingplichtig in de zin van de btw-wetgeving. Dat is niet alleen afhankelijk van welke rechtspersoonlijkheid het bestuur aanneemt. Ook de omzet en de aard van de handelingen spelen daarbij een belangrijke rol.
Elk kwartaal analyseren Jan Leroy, senior expert in data en analyse, en Ben Gilot, stafmedewerker financiën, de meest opmerkelijke bewegingen in de Vlaamse lokale financiën van de afgelopen 12 maanden.
