Versterk de bestuurskracht en de democratie

• Werk in het eerste jaar van de nieuwe Vlaamse legislatuur samen met de lokale besturen en op basis van wetenschappelijke inzichten aan een hertekening van het toekomstige bestuurlijke landschap, met een langetermijnvisie op de bevoegdheidsverdeling tussen de federale, Vlaamse en lokale overheid, de structuur van de verschillende overheidsniveaus, hun democratische aansturing, de financiering, de schaal en de manier van samenwerken. Neem daarbij de leidende rol van lokale besturen als uitgangspunt en vertrek van de al opgestarte regiovorming. Stel voor de stapsgewijze invoering van deze toekomstvisie een tijdspad op korte, middellange en lange termijn op, met het engagement om dit over verschillende legislaturen heen effectief te realiseren. Blijf in afwachting van de hertekening gemeenten die in een fusietraject willen stappen inhoudelijk en financieel ondersteunen en maak werk van een kader dat op basis van objectieve en transparante criteria preferentiële mogelijke fusiepartners aangeeft. Geef de buurgemeenten van gemeenten die willen fuseren de mogelijkheid om bij het proces betrokken te worden. Leg fusies niet op. Maak van fusies of een minimale omvang ook geen verplichting of een voorwaarde om bevoegdheden naar het lokale niveau te decentraliseren of bepaalde subsidies toe te kennen.
   
• Maak de gewesten bevoegd voor het bepalen van de grenzen van de politie- en hulpverleningszones met het oog op een maximale consistentie van eventuele fusies van gemeenten met de veiligheidsstructuren waartoe ze behoren, en steek samen over.
   
• Geef faciliteitengemeenten die dat willen de mogelijkheid om te fuseren, zonder dat dit gepaard gaat met een uitbreiding van de taalfaciliteiten. Voorzie in ondersteuning van de faciliteitengemeenten voor hun specifieke opdrachten als gemeente met bijzonder taalstatuut.
   
• Ondersteun politiezones die in een fusietraject stappen inhoudelijk en financieel. (Technische fiche: Schaalgrootte politiezones)
   
• Smelt gemeente en OCMW samen tot één rechtspersoon, met behoud van de wettelijke OCMW-opdrachten en de mogelijkheden die de OCMW’s vandaag hebben om zelf of samen met andere entiteiten dienstverlening te ontwikkelen. (TF Fusie gemeente en OCMW)
   
• Verzeker een duidelijk en consistent kader voor de referentieregio’s, zowel voor de lokale samenwerkingsverbanden als die die door de Vlaamse overheid zelf zijn gecreëerd. Versterk de regionale samenwerking door hier vanuit de Vlaamse overheid expliciet en beleidsdomeinoverschrijdend op in te zetten. (Technische Fiche: Regiovorming) (Technische fiche: Gebiedsgerichte regionale samenwerking)
   
• Werk aan één consistent reglementair kader voor alle samenwerkingsvormen van gemeenten en OCMW’s, over de diverse sectoren heen met het oog op meer transparantie voor de deelnemende besturen, de creatie van mogelijke schaaleffecten en een efficiëntere democratische aansturing, zonder dat dit de bestaande activiteiten onmogelijk of veel duurder maakt. (Technische fiche: Consistent kader samenwerkingsvormen)
   
• Laat gemeenten en OCMW’s altijd zelf beslissen of ze bepaalde taken alleen of samen met andere besturen (bij voorkeur binnen de referentieregio of eerstelijnszone) uitvoeren, en leg hiervoor geen minimaal aantal besturen of inwoners op als subsidievoorwaarde. Leg samenwerking niet op, maar verbied ze ook niet.
   
• Stem de regels voor de politieke, ambtelijke en financiële organisatie van politie- en hulpverleningszones maximaal af op die van de gemeenten en OCMW’s, in functie van een homogenere democratische aansturing en ambtelijke werking.
   
• Versterk de democratische rol van de gemeenteraad, zeker ten opzichte van het college van burgemeester en schepenen en schrap de mogelijkheid dat de raadsvoorzitter een uitvoerend mandataris is. (Technische fiche: Versterking gemeenteraad)
   
• Werk federaal en Vlaams aan een coherent statuut voor de lokale mandataris, o.a. op het vlak van politiek verlof, sociale bescherming, enz. (Technische fiche: Statuut lokale mandataris) (Technische fiche: Verbodsbepalingen belangenvermenging)
   
• Garandeer dat alle lokale mandatarissen, ook zij die niet behoren tot een nationaal georganiseerde politieke partij, kunnen rekenen op de nodige ondersteuning.
   
• Garandeer de betrokkenheid van alle vennoten of leden in de bestuursorganen van samenwerkingsverbanden van gemeenten en OCMW’s en geef instrumenten voor een democratische en transparante mandatering en terugkoppeling. (Technische fiche: Optimalisatie bestuur samenwerkingsverbanden)
   
• Werk samen met de lokale overheden aan meer betrokkenheid van burgers en innovatieve vormen van burgerparticipatie (bv. burgerpanels, burgerbudgetten, digitale participatievormen,.) en faciliteer experimenten en ervaringsuitwisseling. Kijk met een open blik naar alternatieven voor de traditionele lokale adviesraden. (Technische fiche: Burgerparticipatie)
   
• Maak werk van de oprichting van een kenniscentrum overheidsopdrachten dat lokale besturen op basis van hun behoeften ondersteunt bij het strategisch inzetten van hun overheidsopdrachten om deze meer klimaatvriendelijk, circulair en sociaal rechtvaardig te maken, zodat ze een hefboom zijn voor lokale beleidsdoelstellingen zoals reductie van de CO2-uitstoot en materialengebruik, stimuli voor lokale en sociale economie, enz. (Technische fiche: Kenniscentrum overheidsopdrachten)
   
• Stel raamovereenkomsten van de Vlaamse overheid open voor lokale besturen: gemeenten en OCMW’s, autonome gemeentebedrijven, intergemeentelijke samenwerkingsverbanden, OCMW-verenigingen, politie- en hulpverleningszones.

Meer lezen? Download het volledige Memorandum.