Tips & tricks

Circulair (ver)bouwen vraagt de nodige creativiteit van lokale besturen. Daarom verzamelden we enkele tips en tricks voor jullie om hiermee aan de slag te gaan.  Wil je graag dieper ingaan op de gegeven informatie, download dan het bijbehorende document.

Als lokaal bestuur treed je vaak op als opdrachtgever van een (ver)bouwing. Wil je dan gaan voor circulaire bouwoplossingen, dan kan je maar best rekeninghouden met enkele belangrijke aandachtspunten. In kader van de green deal circulair bouwen werd een praktijkgids circulair bouwen opgemaakt. Hieronder sommen we 5 tips voor jullie weer.

Bij circulair bouwen dien je namelijk niet alleen na te denken over de wensen en eisen bij oplevering van het gebouw. Je zal ook nadenken over hoe het gebouw eventueel gebruikt en gewijzigd zal worden gedurende de levensloop van het gebouw en wat er gebeurt met het gebouw en de materialen bij het einde van het leven. 

5 tips voor lokale besturen als opdrachtgever:

1. Zorg voor een duidelijke visie en communicatie
2. Voorzie ruimte voor samenwerking, optimalisatie en innovatie
3. Zoek opportuniteiten
4. Stel lange termijn denken boven “laagste prijs eerst”
5. Ga bewust om met eisen rond kwaliteitsborging

Circulair (ver)bouwen heeft heel wat definitie. Het is dus belangrijk om na te gaan hoe je dit binnen het project ziet en hoe je dit duidelijk kan omschrijven in de opdracht. Zeker wanneer je nog weinig tot geen ervaring hebt, raden we aan om te focussen op 1 elementen en dit dan systematisch mee te nemen in volgende opdrachten en zo verder uit te breiden. Het vergaren van voldoende kennis is dus cruciaal, je kan dit doen op 3 manieren:

• Kennis in huis: zijn er medewerkers met voldoende ervaring en/of kennis? Betrek hen dan
• Externen aanspreken: heb je de kennis nog niet? Dan kan je externen aanwerven of werken met aanbieders hiervan
• Tools: er zijn al heel wat interessante tools die je kunnen helpen om de prioriteiten scherp te stellen.  [link]

Je kan dit doen op 4 manieren:

• Een geschikte aanbestedingsformule/marktvorm kiezen

Algemeen geven we de volgende boodschap mee "Specifieer gedetailleerd waar het moet en functioneel waar het kan in de overheidsopdracht". Op die manier biedt je ruimte voor vernieuwing en eventuele aanpassingen en kan je ontwerper en aannemer meer met elkaar in contact brengen. 

Je kan ook voor Design & Build of bouwteam kiezen om zo beide partijen al in een vroeg stadium met elkaar in contact te brengen. Of ga je liever nog een stapje verder? Dan kan je opteren voor geïntegreerde contracten (DBMFO). DBMFO staat voor Design, Build, Maintenance, Finance, Energy & Operate. Hierbij creëer je meer ruimte voor de integratie van circulaire principes.
 

• Prestatiegerichte criteria hanteren

Leer de markt kennen door middel van marktoriëntatie of een marktconsultatie. Je kan zo ook een duidelijke visie vormen over hoe je de circulariteit binnen het project mogelijk acht. Op die manier kan je ook bij een traditionele aanbestedingen circulaire criteria opnemen. Een goed voorbeeld hiervan is het circulair ontmoetingscentrum te Lissewege. 

Weet je niet goed waar te beginnen? Neem dan een kijkje op circubestek.be, hier vind je merkneutrale bestekteksten die gebaseerd zijn op het standaardbestek van VMSW.
 

• Herverdelen van verantwoordelijkheden

Leg een deel van de verantwoordelijkheid bij de producent door te kiezen voor een systeem waarbij de producent ook verantwoordelijkheid moet opnemen voor de volledige levensduur van het product. Denk hierbij aan as-a-service, maintain and operate, recup-materiaal, of ander systemen. 
 

• Tijd en budget voorzien om innovatie in te bouwen

De bouwsector verandert snel, er worden steeds meer circulaire bouwoplossingen aangeboden en men doet meer ervaring op. Voorzie daarom ruimte voor experiment en innovatie. Houdt hier ook rekening mee in de voorbereidingsfase. 

Leg als lokaal bestuur linken tussen de verschillende projecten binnen jouw regio. Wie weet kunnen bepaalde producten (bv. Deuren) hergebruikt worden in een ander project. Het is echter wel noodzakelijk dat je dan alle partijen met een gelijkaardige nood samenbrengt en dit vroeg genoeg. Tracht in het begin een besparingsoefening te doen om ruimte vrij te maken voor duurdere oplossingen of experimenten in een latere fase.

• [voorbeeld woonhaven]
• [voorbeeld ontmoetingscentrum te Lissewege]

Circulair bouwen vergt vaak een grotere initiële investering, maar verdient dit op termijn terug. Laat je dus niet afschrikken en durf naar het bredere verhaal te kijken. Besparingen in een eerste fase kunnen eventueel ook financiële ruimte bieden in een latere fase. Of sommige kosten bij de (ver)bouw(ing) kunnen tijdens het gebruik een significante besparing opleveren.

Het principe van total cost of ownership is hierbij dus van cruciaal belang. We raden dus aan om een Life Cycle Analysis te doen. Een andere optie is om te werken met een plafondbudget bij de aanbestedingsprocedure.

Ter info: door de Europese Taxonomy zullen bedrijven ook gedwongen worden om aan te geven hoe duurzaam ze zijn.

Circulair (ver)bouwen is nog een vrij recent fenomeen, bijgevolg kunnen vele innovatieve producten (nog) geen kwaliteitsborging aantonen. Het is dus niet evident om ruimte te geven voor innovatie mét voldoende kwaliteitsborging. Maar je kan bijvoorbeeld oplossingen eisen met een technische performantie gelijkwaardig aan het geldende kwaliteitskader, i.p.v. specifieke kwaliteitsmerken.

Soms kan de circulaire oplossing ook een verhoogd risico met zich meebrengen. Je kan hier echter op verschillende manieren mee omgaan bv.:

• Het verhoogde risico zelf dragen.
• Het verhoogde risico ontwijken door te kiezen voor een alternatief dat wel binnen de “standaardpraktijk” past. (Dit draagt niet bij aan de transitie.)
• Het verhoogde risico oplossen/ aantonen dat het risico normaal is, bijvoorbeeld door te overdimensioneren, vervangstock aan te leggen, proefverslag, controlebureau, etc.
• Het gevolg van het verhoogde risico beperken door afstemming met verzekeraar (al dan niet via een makelaar) over bijvoorbeeld de polisvoorwaarden.
• Het gevolg van het verhoogde risico ontwijken, bijvoorbeeld door aanvullende garanties en waarborgen te bekomen via producent, aannemer, …

Verzekerbaarheid: SECO en Common Ground deden een onderzoek om de barrières in kaart te brengen en de mogelijke oplossingen aan te bieden. [link]